یزد آوا؛ رویداد 16  آذر سال 32 نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران است که چهار ویژگی اصلی و قطعی آن عبارت بود از:
1 - استقلال طلبی 2- استکبارستیزی 3- مبارزه با استبداد 4- عدالتخواهی

در کاوش تاریخ درمی یابیم که 16 آذر خود ریشه در یک نقطه عطف تاریخی دیگر دارد و آن عبارت است از : کودتای ننگین آمریکایی انگلیسی 28 مرداد 32 . شاه ایران که در 25 مرداد تاج و تخت از دست داده پس از موفقیت مرحله دوم کودتا در روز 28 مرداد ،همانطور که خود می گوید شدیداً مدیون آمریکا به تاج و تخت بازمی گردد ،لذا  پس از بازگشت به ایران با این که همان شاه سابق است اما ما در صحنه سیاسی ایران تفاوت هایی جدی با دوره قبل از کودتا می بینیم و لذاست که از دوران پس از کودتای 28 مرداد 32  به عنوان «دوران تشدید استبداد و وابستگی» یاد می کنیم.

در این مقطع زمانی از تاسیس دانشگاه تهران حدود 19 سال می گذشت .در تحولات قبلی ایران - به دلایلی که این یادداشت گنجایش بیانش را ندارد- به آن صورت، اثری از جریان مستقل،مردمی و فراگیر در دانشگاه دیده نمی شود. از اینرو سال 1332 را می توان مبداء جنبش دانشجویی  دانست که با واکنش به کودتای ننگین (در 16 مهر) و همچنین واکنش به تجدید روابط ایران و انگلیس پس از نهضت ملی شدن نفت (در 14 آذرماه) شروع شد و با تظاهرات خونین ضد امریکایی در 16 آذرماه به نقطه اوج رسید.

البته جریان دانشجویی عموماً و جنبش دانشجویی خصوصاً در ایران فراز و نشیب های زیادی را پیموده که مطالعه روند آن و عوامل موثر بر گذر تاریخی آن برای دانشجویان بسیار ضروری و مصداق بارز «گذشته ،چراغ راه آینده می باشد». اما بطور خلاصه تعیین کنندگی بیشتر این جنبش در مبارزه با استبداد و استکبار   را بیشتر هنگامی می بینیم که در پیوند با توده های مردم به تفکر اسلام فقاهتی و بینش مبارزه جویی شیعی نزدیک تر می شود تا اينکه در 22 بهمن 1357 براي اولين بار در تاريخ معاصر ايران، اعتراضات خروشان عدالت‌طلبانة دانشجويي به درياي پرعظمت مبارزات انقلابي مردمي گره مي خورد و تحت رهبري حضرت امام (ره) به پيروزي مي رسد و با به ثمر نشاندن خون دانشجويان شهيد و هزاران مسلمان آزادي خواه ،سرفصل تازه‌اي را در حيات جنبش دانشجويي ايران مي گشايد.

پس از برقراری نظام جمهوری اسلامی، جنبش اصیل دانشجویی در تعقيب آرمانهاي بلند خويش در مبارزه با استکبار و عدالت طلبي  در 13 آبان 1358 كانون فتنه استكبار را نشانه مي رود و با تسخير لانه جاسوسي و پايين آوردن پرچم آمريكا، شمارش معكوس مرگ يك ابرقدرت را در سطح جهان فرياد مي کند و پس از آن نیز با فراز و نشیب هایی در تعامل با نظام اسلامی راه خود را ادامه می دهد.

دوران دانشجویی دوره تراکم هیجان و انرژی ،آرمانگرایی ، عدالتخواهی ،مطلق نگری ،پرسشگری و انتقادگری  و دوری از ملاحظه کاری است. این مقتضیات سنی می تواند ظرفیت هایی عظیمی برای تعالی نظام و جامعه و خود دانشجو ایجاد کرده  و در نتیجه  دانشگاه را تبدیل به محور اصلی تحرکات اجتماعی و حرکت های انقلابی نماید. از اینرو این مسئله را باید جدی گرفت. ما برای استفاده از ظرفیت دانشگاه و جنبش دانشجویی نیازمند یک جهش هستیم و برای این کار در یک کلام باید راهبردهای رهبر فرزانه انقلاب بطور جدی نصب العین دولتمردان و دانشگاهیان قرار گیرد.

دانشجویان و دانشگاهیان چقدر با ماهیت جنبش اصیل دانشجویی و 16 اذرماه بعنوان نماد آن آشنایند؟ اسناد بالادستی نظیر سند علم و فناوری،سند دانشگاه اسلامی، نقشه فرهنگی کشور، سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ،دغدغه های فرهنگی رهبر انقلاب ،سیاستهای اجرایی کشور و  موارد دیگر چقدر در حوزه بحث و ژرف اندیشی دانشگاهیان قرار دارد؟ دانشجویان ما در تلفیق آرمانگرایی و واقع بینی چقدر هنر دارند؟ مسئولان ما در مقوله حضور در دانشگاه چه نمره ای دارند؟ کرسی های آزاداندیشی و نظریه پردازی ما رو به رونق است یا رو به رکود؟ و دهها مسئله دیگر.
اما دانشجو بطور مسلم باید سیاسی باشد و برای دانشجوی سیاسی ویژگی های ضروری متعددی می توان ذکر کرد و به همین مناسبت مایلم در پایان بحث فقط بر دو ویژگی دانشجوی سیاسی تاکید بیشتر داشته باشم:
1- استکبارستیزی،عدالتخواهی و استقلال طلبی همچنان سه آرمان مهم جنبش دانشجویی ایران و یک دانشجوی سیاسی است. دانشجوی سیاسی مراقب است این موضوعات سرنوشت ساز گرفتار سیاسی بازی و سیاسیت زدگی نشده و به حاشیه نرود.

يكي از شاخصه‌هاي بارز 16 آذر1332، تشخيص و تحليل درست و ايفاي نقش صحيح جريان دانشجويي در راستاي مصالح ملي در آن برهه از زمان بود. مقام معظم رهبری می فرمایند: «من تأكيد ميكنم، تشكلهاى دانشجويى ...نوع برنامه ريزى و كار را به كيفيتى قرار دهيد كه دانشجو قدرت تحليل سياسى پيدا كند؛ هر حرفى را به آسانى نپذيرد و هر احتمالى را به آسانى در ذهن خودش راه ندهد يا رد نكند؛ اين قدرتِ تحليل سياسى، خيلى مهم است. ما غالباً چوب اين را خورده ايم؛ نه ما، بلكه ملتهاى ديگر هم بر اثر خطاها و خبطهايى در فهم سياسى شان، گاهى مشكلات بزرگى را از سر گذرانده اند. اين، يك مسئله مهم است.»(25/7/85)

تحلیل و تشخیص صحیح و اقدام بموقع در فضای سنگین تبلیغاتی موجود و رهایی از جاذبه های و گرایش های کاذب آسیب زننده، مستلزم برخورداری دانشجو از اصول و مبانی فکری عمیق دینی -معرفتی است. خوشبختانه از جمله مصادیق روحیه آرمانگرایی بعنوان یکی از  مقتضیات سنی دانشجویان نیز تمسک به اصول و مبانی فکری است.لذا دانشجویان باید دراین جهت بسیج شوند. آسیبی که در قشری از دانشجویان ما وجود دارد عادت اکتفا به مسموعات محیطی و نوشته جات ساندویچی و حداکثر صفحات روزنامه ها و پایگاه های اینترنتی است.

بصیرت روح افزا و  تحرک آفرین در دانشگاه مستلزم تتبع دانشجویان در منظومه فکری اندیشمندانی مثل استاد شهید مطهری، اندیشه امام راحل عظیم الشأن و مقام معظم رهبری است که معظم له در تاریخ 16/5/91 خود ضمن تصریح به ضرورت  افزایش سطح معرفت دینی برخاسته از مطالعات اسلامی‌ فراتر از سطح سایت‌ها و روزنامه‌ها ،  از نوشته جات استاد شهید مطهری و برخی فضلای جوان حوزه‌ها نام بردند که لازم است بیش از پیش مورد توجه اساتید، معاونتهای فرهنگی و نهاد رهبری در دانشگاه قرار گیرد. ایشان قبلاً تاکید فرموده بودند: «بايد كار معرفتى عميق انجام بگيرد... براى اينكه ما بتوانيم به اين آينده هاى مطلوب برسيم، احتياج به نسل جوانِ باهمتِ پُرانگيزه ى مؤمنِ تلاشگرِ كاردانِ راه بلد داريم. يكى از شرايط اصلى اش مؤمن بودن و متقى بودن است؛ اينكه مي گوييم تشكلهاى اسلامى و محيطهاى دانشجويى، معارف و معرفت اسلامى را در خودشان عمق ببخشند، براى اين است كه بتوانند اين بار سنگين را بر دوش بگيرند و به منزل برسانند؛ والّا نميشود. اين نكته و حرف اصلى ما با مجموعه هاى دانشجويى است.»(25/7/85)

2- همچنان که رهبر انقلاب بارها فرموده اند فعالیت سیاسی حتی حضور فیزیکی دانشجویان در اجتماعات لازم است اما دانشجویان نباید به «توپخانه و مهمات» و پیاده نظام احزاب،گروه ها و باندهای سیاسی تبدیل شوند. اگر چنین فضایی پیدا شود علاوه بر این که شاخصه های ماهیت جنبش اصیل دانشجویی یعنی استکبارستیزی،عدالتخواهی و استقلال طلبی به حاشیه رانده می شود، با رکود علمی که تعیین کنده مولفه قدرت نظام جمهوری اسلامی و به عبارتی آینده ایران عزیز است  است مواجه خواهیم شد: «مسئوليت شما سنگين است؛ هم بايد درس را بخوانيد، هم محيط سياسى تان را بشناسيد، هم روى محيط سياسى اثر بگذاريد و هم خودتان را از لحاظ فكرى و روحى آماده كنيد براى فردايى كه بلاشك وزن اين نظام متكى به معنويت - يعنى نظام جمهورى اسلامى - در معادلات جهانى بين المللى، ده برابر امروز خواهد شد. مطمئن باشيد كه ما چنين روزى را در پيش داريم و شما جوانهاى امروز، آن روز را خواهيد ديد. على القاعده آن روز ماها نيستيم؛ اما شماها هستيد و خواهيد ديد آن روزى را كه وزن و ثقل و اهميت جمهورى اسلامى در معادلات جهانى - چه از لحاظ سياسى، چه از لحاظ علمى و چه از لحاظ بيان افكار سازنده - ده برابر امروز است. بايد خودتان را ان شاءاللَّه براى آن روز آماده كنيد.»(مقام معظم رهبری،25/7/85)

بنابراین استقلال طلبی،استکبارستیزی،عدالتخواهی ،حقیقت جویی،استقلال فکری در برابر احزاب ، گروه ها و جریان های سیاسی ، مطالعه عمیق معرفتی دینی ،بصیرت افزایی و توجه به خودسازی از ویژگی های اصلی دانشجوی سیاسی بشمار می رود که با اقتضاءات سنی او نیز عجین شده و دست یافتنی است.

سخن خود را با درود و سلام بر ارواح مطهر شهیدان دانشجو بویژه سه دانشجوی شهید 16 اذر 1332 به پایان می برم. یادشان گرامی و راهشان پر رهرو باد!

جعفر برهانی – مدرس دانشگاه