نهضت امام خمینى (ره) چشمه هاى جارى در بسترى بی پایان
به گزارش یزد آوا ، در تاریخ معاصر ایران و سایر کشورهاى اسلامى، جنبشها و قیامهاى متعددى در طول 150 سال اخیر روى داده است؛ از همان زمان که تهاجم استعمارى غرب به جهان اسلام آغاز شد، بهتدریج قیامهایى نیز بهوقوع پیوست. نخستین قیامى که در تاریخ معاصر ایران بهوقوع پیوست، قیام تنباکو بود. گرچه این قیام، قیام اسلامى بود و رهبرى آنرا نیز بالاترین چهره مذهبى (میرزاى شیرازى) و نهاد روحانیت برعهده داشت، ولى هدف «بازدارندگى» داشت و دگرگونکردن نظام سیاسى ایران را بهسبب اوضاع و احوال ویژه آن زمان، دنبال نمىکرد. پس از قیام تنباکو، این تنها نهضت امامخمینى(ره) بود که نه تنها اهدافى تهاجمى داشت بلکه به تحقق آن هدفها موفق گردید. در این مختصر به تبیین ماهیت، اهداف و استمرار دستیابى به اهداف در عرصه جهانى که همچنان نیز ادامه دارد و بیدارى اسلامى را موجب شده است، مىپردازیم.
ماهیت نهضت امام خمینى(ره)
نخستین قیامى که در تاریخ معاصر ایران بهوقوع پیوست، قیام تنباکو بود. گرچه این قیام، قیام اسلامى بود و رهبرى آنرا نیز بالاترین چهره مذهبى (میرزاى شیرازى) و نهاد روحانیت برعهده داشت، ولى هدف «بازدارندگى» داشت و دگرگونکردن نظام سیاسى ایران را بهسبب اوضاع و احوال ویژه آن زمان، دنبال نمىکرد بههمین دلیل، بعد از آنکه شاه قاجار و استعمارگران انگلیسى عقبنشینى کردند، قیام نیز به هدف و پایان خود رسید و اوضاع عادى شد. بهعبارتدیگر، قیام تنباکو به اهداف تعیینشده و مورد نظر خود رسید و مانع عملىشدن توطئههاى استعمارى شد.
در میان جنبشها و قیامهایى که بعد از قیام تنباکو روى دادند، هیچیک به اهداف خود دست نیافتند. برخى از آنها در همان ابتداى کار راه دیگرى را پیمودند، برخى نیز در نیمه راه از حرکت بازماندند و یا اینکه به انحراف کشیده شدند.
یکى از علل مهم ناکامى جنبشها و قیامهاى مذکور این بود که در روش، ماهیت و حتى در هدف، خالص نبودند و آلودگىهایى داشتند که همین آلودگىها مانع بزرگى بر سر راه پیروزى آنها شد. بهعنوان مثال، نهضت مشروطه از نظر ماهیت و اهداف، خالص نبود. به این دلیل از نظر ماهیت، خالص نبود که گرچه رهبرى آن با علماى دین بود، ولىعناصر غربگرا و حتى جاسوسان و عوامل استعمار در درون آن نفوذ کردند و ضمن منحرفکردن آن نهضت، ماهیت آنرا نیز دگرگون نمودند. خالصنبودن نهضت مشروطه از نظر هدف نیز به این معنى است که همان غربگرایان و عوامل استعمار که به درون نهضت نفوذ کرده بودند، با تمام وجود و با غوغاگرىهاى فراوان، سعى کردند اهداف اسلامى نهضت را محو نمایند و اهداف لیبرالیستى، اومانیستى و در یک کلام اهداف عاریهاى و بیگانهپسند را براى آن تعریف کنند؛ یعنى همانچیزى که اکنون نیز برخى در صدد هستند همان اهداف را براى نهضت مشروطه تعریف نمایند و غوغاگرى کنند که هدف نهضت مشروطه چنین و چنان بود. مشروطهخواهان غربگرا، در روش نیز مشروطه را آلوده کردند. روش آنها، روشى بود که از غرب اقتباس شده بود. بههمیندلیل، ترور، کشتار، غوغاگرى، استفاده از هر ابزار ناسالم و شیطانى براى رسیدن به هدف و....، بخشى از روش مشروطهطلبان غربگرا براى رسیدن به هدف بود.
نهضتهایى هم که بعد از نهضت مشروطه پدید آمدند، هیچیک خلوص تمام نداشتند و به عناصر سیاسى و فرهنگى و فکرى غرب آلوده بودند؛ حتى نهضتى که در اواخر دهه بیست و اوایل دهه سى براى مبارزه با استعمار پدید آمد، آلوده به برخى فرآوردههاى فکرى و سیاسى غرب (مثل ناسیونالیسم و لیبرالیسم) بود. بههمیندلیل نیز بین دو جناح مذهبى و غیرمذهبى این نهضت اختلاف افتاد و زمینه براى شکست آن فراهم گردید.
نهضتى که امام خمینى(ره) از سال 1341 ه. ش آغاز کرد و منجر به قیام مهم و تاریخى 15 خرداد سال 1342 شد، تنها قیامى است که خلوص تمام داشت و به هیچیک از عناصر فکرى، سیاسى و فرهنگى غرب آلوده نبود. بنابراین، قیام 15 خرداد را باید قیامى دانست که در نوع خود بدیع بود و نظیرى در تاریخ معاصر نداشت. شاید آن زمان که قیام 15 خرداد اتفاق افتاد، فقط افراد معدودى به این درک رسیده بودند که قیام 15 خرداد با همه قیامهاى تاریخ معاصر ایران و جهان اسلام متفاوت است و اساساً نه تنها به دگرگونى در ایران بلکه به دگرگونى در کل جهان اسلام و حتى به دگرگونى در کل جهان مىاندیشد و مىخواهد فضاى مادى حاکم بر جهان را از میان بردارد. قیام 15 خرداد، ادامه و استمرار نهضتها و جنبشهاى دیگر نیست، بلکه خود یک مبدأ است، زیرا همانطورکه گفته شد، در ماهیت و هدف و روش با تمام نهضتها و جنبشهاى قبلى تفاوت دارد. امام خمینى(ره) در این باره مىفرماید: «این قیامى که در 15 خرداد شروع شد و تاکنون باقى است و امید است باقى باشد تا همه اهداف اسلام جامه عمل بپوشد، قیامى اسلامى است، قیامى ایمانى است، پیرو هیچ قیامى نیست. همه مىدانیم که 15 خرداد مبدأ عطفى بود در تاریخ، نه اینکه پیرو نهضتها و قیامهاى دیگر؛ این شعار باید محفوظ باشد که این قیام، قیام ملى نیست؛ این قیام، قیام قرآنى است؛ این قیام، قیام اسلامى است.» (صحیفه نور، جلد 5، ص 184)
اهداف قیام امام خمینى
امام راحل اهداف انقلاب اسلامى ایران را با عبارات مختلف بیان نموده است. گاهى از استقلال سیاسى، اقتصادى و نظامى سخن گفته است و گاهى هم از استقلال اجتماعى و فرهنگى؛ همه اینها در شکلگیرى انقلاب اسلامى تأثیرگذار بوده و انقلاب اسلامى را چند بُعدى نموده است. هر کدام از آنها مىتوانند از اهداف انقلاب اسلامى باشند، ولى هدف اصلى امام از انقلاب، اجراى قوانین اسلامى و حاکمیت ارزشها است از اینرو امام راحل، انقلاب اسلامى ایران را از سنخ نهضتهاى انبیاء دانسته است و بدان اهمیت مىداد. امام عقیده داشت که در سایه این هدف اصلى، اهداف دیگر مانند اهداف استقلال سیاسى، اقتصادى و عدالت اجتماعى و قسط نیز تحقق پیدا مىکند.
حضرت امام باور داشت که یکى از علل سقوط جامعه ایران، فاصلهگیرى از معارف و آموزههاى دینى است که موجب شده است رهبران غیرصالح بر این کشور حکومت کنند و بیگانگان بر این کشور مسلط گردیده و استقلال سیاسى، اقتصادى و اجتماعى ایران را از بین ببرند، حال آنکه قرآن تسلط بیگانگان را بر مسلمانان جایز نمىداند: «و لنیجعل اللَّه للکافرین على المؤمنین سبیلاً».
امام راحل از آغاز انقلاب با شعار حاکمیت دین، همگان را به حمایت از دین فرا خواند و رژیم شاه را رژیم ضدّ دین معرفى نمود و سیاستهاى وى را سیاستهاى دینستیزى و ارزشزدایى دانست، از اینرو عالمان دینى و روشنفکران متعهد و مردم را به قیام علیه حکومت شاه فرا خواند.
شهید مطهرى مىگوید: «انقلاب اسلامى، یعنى راهى که هدف آن، اسلام و ارزشهاى اسلامى است و انقلاب اسلامى و مبارزه، صرفاً براى برقرارى ارزشهاى اسلامى انجام مىگیرد...»
حضرت امام تحقق علمى محتواى اسلام و حاکمیت قوانین اسلامى را وجهه همت خود قرار داده بود (صحیفه نور ج 13 ص 247 و ج 8 ص 50) که این بعد عقیدتى - سیاسى و ماهیت اسلامى نهضت (ج 15 ص 74) از دو جنبه نظرى و کارکردى قابل بررسى است. در بعد نظرى، اهدافى از قبیل احیاى احکام الهى (ج 13 ص 28)، اداى تکلیف، حفظ اسلام بهعنوان یک امانت الهى، احیاء قرآن (ج 16 ص 27)، حیاتى دوباره به اسلام (ج 17 ص 64) و مطرحشدن اسلام بهعنوان وزنهاى مؤثر در سطح جهانى، مطمع نظر حضرت امام بود. در بعد کارکردى، اجراى احکام الهى و احکام قرآن مجید، پیادهکردن احکام اسلام (ج 16 ص 27)، استقرار حکومت الله به همت تمامى اقشار ملت (ج 7 ص 27)، اسلامىساختن تمامى ارگانها، نهادها و سازمانها، پیادهکردن اسلام واقعى از طریق تدوین قانون اساسى اسلامى (ج 8 ص 255) مورد توجه امام راحل بود. از این رهگذر احکام اسلام جهانگیر شود. (ج 6ص 22) از اینرو حاکمیت اسلام در بعد داخلى و خارجى بهعنوان هدف اصلى انقلاب قلمداد مىشود. حضرت امام در بعد جهانى نهضت و فراگیرشدن آن در عالم، وظیفه هر فرد را شناساندن اسلام راستین و تبلیغ اسلام در عمل و برقرارى و گسترش آن از طریق صدور انقلاب اسلامى ایران به ملتهاى جهانى مىدانند (ج 15 ص 200 و 212) و بر اتحاد مسلمانان داخل و خارج جهت «انقلاب جهانى اسلامى» (ج 6 ص 48) و تأسیس حکومت جهان اسلام و تشکیل حزب مستضعفین (ج 8 ص 267 و 276)، از بینبردن دشمنان اسلام و بشریت و در نهایت برقرارى صلح و صفا در جهان تأکید داشتند. علاوه بر این هدف عمده یعنى حاکمیت احکام الهى و اسلامى، حضرت امام اهداف دیگرى را براى نهضت قائل بودند که در زیر به آنها اشاره مىشود:
1. آزادى از سلطهى بیگانگان
نهضت اسلامى، شعار و هدفش این است که مىخواهد مردم مسلمان، آزاد و مستقل باشند و از سلطهى بیگانه رها گردند.
2. تشکیل حکومت مشروع و کارآمد
حکومتى که با میزانها و معیارهاى فرهنگ دینى منطبق باشد. در کشورهایى که مردم از حکومتهاى دستنشانده و دیکتاتورى خسته شدهاند. اطاعت از حکومت در این کشورها به میزان ترس مردم از سرنیزههاست. مردم سالهاست که در انتظار استقرار یک حکومت مشروع و مردمى به سر مىبردند. در همین باره حضرت امام خمینى(ره) مىفرماید: «در این نهضت مقدس که تشکیل حکومت اسلامى سرلوحهى اهداف آن است و ضمانت از آزادى و استقلال که از ثمرات آن است، صبور باشید.»
3. احیاى هویت اسلامى
در همه نهضتهاى اسلامى یکى از اهداف، احراز هویت اسلامى است. مردم مىخواهند مسلمان باشند و مسلمان زندگى کنند. احکام اسلام و مقررات اسلام را اجرا کنند و قرآن و سنت پیامبر(ص) و راه صحیح اسلام، زنده و احیا گردد. امام خمینى(ره) در این باره مىفرمایند: «اسلام داشت منسىّ مىشد، اسلام را داشتند منهدم مىکردند، قرآن را داشتند زیر چکمهها از بین مىبردند. قیام شما جوانهاى ایران که قیام الهى بود، نهضت الهى بود، قرآن را زنده کرد، حیات تازه به اسلام بخشید.»
4. احیاى تفکر اسلامى
شما مىبینید که امروز نهضت اسلامى، سراسر جهان اسلام را فرا گرفته است. این یک شعار نیست یک واقعیت است، ممکن است امروز آمریکایىها و غربىها این واقعیت را مقدارى بزرگتر از آنچه هست نشان بدهند تا مبارزه خشونتبار علیه این حرکت را در افکار عمومى جهان موجه جلوه دهند، اما اصل این حرکت و نهضت بزرگ، یک واقعیت است و همینطور مىتوان گفت که مقصد هم یک مقصد الهى بود، انگیزه اسلام بود. مىدیدیم که در شعارهایشان، در فریادهایشان شعارهاى اسلامى بود، فریادهاى «اللهاکبر». مقصد این بود که آنها را که مخالف اسلام مىدانستند کنار بزنند و مقصد حقیقى تحقق پیدا کند.
5. دفاع تا آن سوى دیوار تهاجم
محور اندیشههاى دفاعى حضرت امام، اسلام و آرمانهاى الهى است. ایشان از ابتداى نهضت اسلامى دفاع از ارزشهاى اسلامى را مد نظر داشتند و بر اجراى احکام خدا در جهان تأکید داشتند. امام(ره) بارها فرمودند اگر در آفریقا یا آمریکا، مسلمانى از ما کمک بخواهد ولو آنکه هر پیامدى داشته باشد، وظیفه اسلامى ماست که او را یارى کنیم. براى ما کشور مطرح نیست آنچه که مطرح است اسلام است.
این نشاندهندهى وسعت اندیشهى دفاعى ایشان است. نزاع اصلى امام(ره) با ملىگراها در همین نکته نهفته است که آنها منافع ملى را اصل قرار مىدادند و بر اساس آن به سایر مسائل نگاه مىکنند اما ایشان منافع ملى را بر اساس منافع اسلامى، داراى اعتبار و ارزش مىدانستند. ما مىخواهیم دست محرومین و مستضعفین جهان را گرفته و آنها را آزاد کنیم.
تحقق این اهداف، ادامهى مبارزات اسلامى را مىطلبد تا با تشکیل هستههاى مقاومت که یکى از آرمانهاى دفاعى حضرت امام بود، راه آزادى، عزت و عظمت مسلمانان در جهان هموار گردد.
مبانى اندیشه امام خمینى(ره) تبیینکننده رسالت جهانى انقلاب اسلامى و گسترش و تعمیق نهضتهاى اسلامى در جهت زمینهسازى برپایى حکومت عدل جهانى حضرت مهدى موعود(عج) است.
امروزه رشد و گسترش بیدارى ملتها در آسیاى میانه توأم با ایستادگى، مقاومت، استقامت مردم و با تکیه بر احقاق حقوق آنها و با محوریت اسلام از انقلاب اسلامى و رهنمودهاى حضرت امام خمینى(ره) الگو گرفتهاند. آسیاىمیانه امروز با گذشته داراى تفاوت ماهوى است. بلوغ مردم و فروپاشى نظامهاى توتالیتر در سایه اسلامخواهى و یا الگوگیرى از قیامهاى اسلامى از سوى غیر مسلمانان، نوید خوشایندى است. آنچه امروز در ادبیات مردم خاورمیانه با گذشته متمایز شده است، احترام به کرامت اسلامى، حقوق شهروندى و مردمسالارى و خزان استبداد سران وابسته و دلبسته به استعمار و رایحهى دلنشین آزادى است که ارتباط ماهوى آن با نداى از عمق دین برآمده امام راحل همسویى و پیوندى انکارناپذیر دارد.
گفتگو
| |
| |
| |
| |
|
گزارش
| |
| |
| |
| |
|