یزدامروز؛ با رشد فناورهاي اطلاعاتي و ارتباطي و تكنولوژي هاي مرتبط با آن و روبرو شدن جامعه با عصر جديدي از زندگي به نام عصر سايبريا عصر اطلاعات و شكل گيري دهكده جهاني به واسطه درنورديدن مرزهاي فيزيكي و جغرافيايي ،انسان امروزي جرائم جديدي را نيز تجربه نمود.

اين جرائم به واسطه دسترسي مجرمين به ابزار و فناوريهاي جديد بود اين ابزار جديد به مجرمين امكان ارتكاب جرم درحد وسيع و سپس پنهان شدن پس از آن بدون نياز به روبرو شدن فيزيكي يا بزه ديده و يا قرباني خود را مي داد .

كلاهبرداري رايانه اي يا اينترنتي نيز يكي از اين جرائم مي باشد كه مي توان آنرا يكي از قديمي ترين اشكال جرائم رايانه اي با ابعاد مالي دانست ، ارتكاب اين جرم امروزه به يك معضل جدي در فضاي سايبر تبديل گرديده و اگر انگيزه عمده جرائم رايانه اي را مالي بدانيم كلاهبرداري رايانه اي سهم اصلي در حوزه جرائم مالي را به خود اختصاص داده است و 85درصد خسارات مالي ناشي از جرائم اينترنتي در نتيجه كلاهبرداري اينترنتي است .

تاريخچه كلاهبرداري اينترنتي :

از لحاظ سابقه تاريخي ارتكاب اولين جرائم كلاهبرداري رايانه اي در سال 1960 و توسط حسابدار يك شركت در آمريكا بنام رويس صورت گرفت وي به علت اختلاف با شركت با ورود داده هاي اضافي به سيستم هاي شركت در قيمت كالاها تغييراتي ايجاد نموده و مبالغ به دست آمده را به حساب هاي مخصوصي واريز نمود .

آن موقع تعريفي از كلاهبرداري رايانه اي وجود نداشت ليكن با تعريف اين جرم امروزه اين قضيه را كلاهبرداري رايانه اي مي نامند.

از نظر سابقه قانونگذاري اولين بار در كشور ما با الحاق تبصره 3 به ماده 1 قانون مطبوعات در تاريخ 30/1/79 اولين واكنش در مقابل اين جرم بروز پيدا كرد و سپس با تصويب قانون حمايت از پديدآورندگان نرم افزارهاي رايانه اي و بعد تصويب قانون تجارت الكترونيك در سال 17/10/82 و در نهايت با تصويب قانون جرائم رايانه اي در سال 1388 جرم انگاري دقيقتري از آن صورت گرفت .

تعريف جرم كلاهبرداري رايانه اي يا اينترنتي :

كلاهبرداري سنتي چنين تعريف مي شود كه " توسل به اعمال و مانورهاي متقلبانه براي تحصيل مال غير" كه فقط با فعل مثبت مادي واقع و با ترك فعل محقق نمي شود كه در اين جرم اغفال بزه ديده صورت مي گيرد.

ليكن از جرم كلاهبرداري رايانه اي در ماده 13 قانون جرائم رايانه اي چنين نعريف ميشود ( استفاده غير مجاز از سامانه هاي رايانه اي يا مخابراتي براي ارتكاب اعمالي از قبيل وارد كردن ،تغيير ،محو،ايجاد يا متوقف كردن داده ها يا مختل كردن سامانه و تحصيل وجه يا مال يا منعت يا خدمات يا امتيازات مالي براي خود يا ديگري )

اين جرم نيز با فعل مثبت واقع و ترك فعل نمي تواند تشكيل دهنده ركن مادي جرم باشد.

تفاوت نوع سنتي كلاهبرداري و كلاهبرداري سايبري :

در نوع سنتي جرم توسل به وسايل متقلبانه و مانورهاي متقلبانه و اغفال مالباخته جهت تسليم مال صورت مي گيرد و به لحاظ لزوم فريب خوردن قرباني جرم نشان مي دهد اين جرم تنها عليه يك انسان قابل تصور است و با فريب ماشين اين جرم محقق نمي شود ليكن در كلاهبرداري رايانه اي امكان فريب ماشين ها و سيستم ها ي پردازش خودكار جداگانه و با انسان توامان متصور است .

در كلاهبرداري سنتي به لحاظ اغفال قرباني لزوم روبرو شدن با بزه ديده و حضور فيزيكي در نزد وي وجود دارد ليكن در كلاهبرداري رايانه اي سوء استفاده از داده هاي برنامه ها و سيستم هاي رايانه اي از راه دور صورت مي گيرد و اغلب كلاهبردار و قرباني با هم روبرو نمي گردند .

انواع كلاهبرداري رايانه اي :

1-كلاهبرداري سنتي – رايانه اي:

فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي مي تواند ابزاري در جهت ارتكاب جرم كلاهبرداري سنتي قرار گيرد بطوريكه مجرمين از اين ابزار براي انجام مانورهاي متقلبانه و فريب افراد استفاده نمود و كلاهبرداري سنتي را رقم بزنند كه در اين حالت پرونده در پليس آگاهي مورد رسيدگي قرار گرفته و پليس فتا به عنوان همكار در كنار پليس آگاهي عمل خواهد نمود .

امروزه به دليل برداشت ناصحيح از مفهوم جرم كلاهبرداري رايانه اي يا اينترنتي اغلب كلاهبرداري هاي سنتي را به عنوان كلاهبرداري رايانه اي تلقي مي نمايد.

2-كلاهبرداري اينترنتي :

-وارد كردن داده ها يا مختل كردن سيستم ها

-تغيير داده ها يا مختل كردن سيستم ها

-محوكردن داده ها يا مختل كردن سيستم ها

شيوه و شگردهاي كلاهبرداري رايانه اي (اينترنتي):

1-فيشينگ phishing

2-حراج آنلاين

3-از طريق چت

4-از طريق اعلام برنده شدن در قرعه كشي

5-از طريق فروش اعتبارات

6-از طريق ارسال نامه اينترنتي (ايميل)

7-از طريق آگهي تبليغات

8-حمله هاي كلاهبرداري اعتبارسنجي

روشهاي متداول كلاهبرداري اينترنتي :

1-كلاهبرداري نيجريه اي :كه با روشهاي مختلف و متنوع صورت گرفته در مهمترين اين شيوه ها كلاهبرداران با نفوذ در ايميل تجار و بازرگانان و هك ايميل يكي از طرفين معامله (اغلب خريدار) با ارسال پيام هاي فريبنده خريدار را وادار به واريز وجوه كلان به حسابهاي اعلامي خود نموده در حالي كه خريدار تصور مي نمايد كه با فروشنده اصلي در حال تبادل نامه الكترونيكي است .

در روش ديگر كاربران را با اين عنوان كه قصد دارند وجوهي را از يك كشور ثالث (اغلب افريقايي) به كشور وارد نموده و فقط يك شماره حساب نياز دارند فريب داده و در مرحله بعد با اخذ وجوهي از كاربر فريب خورده و تحت عنوان ماليات وجه واريزي پنهان مي گردند اكثر اين ايميل ها از خارج كشور ارسال مي گردند.

2--فريب در پيشنهاد كاري

3-سوءاستفاده از نام و شهرت چهره هاي معروف فرهنگي و ورزشي

4-سوءاستفاده از طريق شبكه هاي اجتماعي با ايجاد صفحات مختلف و به قصد كلاهبرداري

5-سوءاستفاده از احساسات كاربران و تحت پوشش نيات خيرخواهانه

6-كلاهبرداري از زنان و دختران با ايميل هاي فريبنده و ازدواج اينترنتي

پيشگيري از كلاهبرداري اينترنتي و انواع آن

پيشگيري غير كيفري :

1-پيشگيري وضعي (اعمال تدابير فني و سلب فرصت و ابزار ارتكاب جرم – حفاظت از سيستم ها )

2-پيشگيري اجتماعي (آموزش كاربران- جلوگيري از بروز و شكل گيري انگيزه مجرمانه )

پيشگيري كيفري :

1-پيشگيري واكنشي عام (رعب انگيزي و عبرت آموزي)

2-پيشگيري واكنشي خاص (اعمال كيفر بر فرد بزهكار براي جلوگيري از تكرار جرم)