به گزارش یزدامروز به نقل از مهرخانه، ۲۸ جولای هر سال، سالروز تولد پروفسور باروک ساموئل بلومبرگ، برنده نوبل و کاشف ویروس هپاتیت ب، به عنوان روز جهانی هپاتیت شناخته می‌شود. قرار است در این روز، سازمان‌ها و دول جهانی به برسی جوانب بهداشتی، سلامت، پزشکی، و حقوقی این موضوع بپردازند. توسعه راه‌های پیشگیری، رصد، کنترل، تولید و توزیع واکسن هپاتیت ب، و تدوین حرکتی جهانی برای این بیماری در برنامه‌های سالانه این روز می‌گنجند.

هپاتیت؛ بیماری ساکت
ویروس انواع هپاتیت‌های آ، ب، ث، دی، و ای، از طرق مختلف به انسان انتقال یافته و بعد از آلوده کردن کبد، می‌تواند منجر به سرطان کبد یا سیروز (نارسایی کبدی) شود. درحال حاضر، ۱۴۰ میلیون نفر در سطح جهان مبتلا به هپاتیت نوع آ، ۲۴۰ میلیون نفر مبتلا به هپاتیت ب، و ۱۵۰ میلیون مبتلا به نوع ث هستند. سالانه ۱ میلیون نفر در اثر آلودگی به یکی از انواع هپاتیت جان می‌سپارند؛ در حالی که میلیون‌ها نفر حتی نمی‌دانند ناقل ویروس این «بیماری ساکت» هستند.

ویروس این بیماری می‌تواند ده‌ها سال در بدن انسان زندگی کند بدون آنکه هیج علائمی بروز دهد و در صورتی که فرد فرآیندهای کنترل سلامت را انجام ندهد تنها زمانی متوجه ابتلای به آن می‌شود که دچار از کار افتادگی کلیوی شده باشد. این بیماری دلیل اصلی پیوند کبد در جهان بوده و سالانه صدها هزار دلار بر دوش بخش دولتی می‌گذارد.

اهمیت ویژه آگاهی از این بیماری برای خانواده‌ها به دلیل ارتباط آن با مدل‌های جنسی، روابط جنسی کنترل نشده، و سنین ابتلا در نوزادان، کودکان و مادران باردار است. هپاتیت‌های نوع آ، ب، و ث، علاوه بر سایر مسیرها از طریق رابطه جنسی دهانی و مقعدی، تاتو با وسایل آلوده به خون فرد مبتلا، تزریقات با سرنگ آلوده، و رابطه جنسی غیرایمن( ارتباط جنسی با فرد مبتلا بدون استفاده از کاندوم)، و نوع ب، همچنین از مادر باردار به نوزاد منتقل می‌شود.

از سوی دیگر هپاتیت در مادران باردار می‌تواند منحر به بروز علائم ناخواسته از جمله تغییرات آنزیم‌های بدن مادر و نوزاد شود. لذا اطلاع خانواده‌ها، بخصوص مادران از این بیماری، علائم، راه‌های پیشگیری و درمان امری الزامی است.

هپاتیت آ؛ سلامت کودک در گرو بهداشت خانواده
درمقایسه با انواع ب و ث، هپاتیت آ مزمن و کشنده نیست، اما در صورت افت شدید فعالیت کبد می‌تواند منجر به مرگ شود. این نوع بیشتر از انواع دیگر وابسته به آلودگی آب و غذا و سیستم بهداشتی است. اکثر موارد ابتلا، در کشورهای توسعه‌نیافته، خصوصاً کشورهای آفریقایی مشاهده می‌شود و علت این امر فقدان سیستم تصفیه و فاضلاب مناسب ناشی از فقر در این مناطق است.

از سویی، ۹۰ درصد جمعیت آسیب‌پذیر در این منطقه شامل کودکان زیر ۱۰ سال است؛ چراکه افراد بالغ و بزرگسالان نسبت به آن ایمن شده‌اند. اما در کشورهای در حال توسعه آسیایی، جمعیت آسیب‌پذیر بیشتر نوجوانان و بزرگسالان بوده و در کشورهای توسعه‌یافته، آمار بیماری کم و محدود به بزرگسالان در گروه‌های آسیب‌پذیر همچون معتادان، همجنسگرایان مرد، و افراد در تماس با اجتماعات گوناگون است.

علائم هپاتیت آ ظرف مدت ۱۴ الی ۲۸ روز بروز پیدا می‌کند که شامل تب، بی‌قراری، کاهش اشتها، تهوع، ناراحتی‌های شکمی، تیرگی ادرار، و زردی پوست و چشم است.

روند پیشرفت این بیماری در زنان کندتر است. با اینحال، محققین معتقدند مصرف الکل در زنان مبتلا به هپاتیت نه تنها این روند را برابر می‌کند، بلکه می‌تواند پیامدهای این بیماری برای کبد را در آنها نسبت به مردان افزایش دهد.

هپاتیت ب؛ جسم سالم در روابط خانوادگی سالم
هپاتیت ب منشأ ویروسی داشته و می‌تواند مزمن یا حاد باشد. از طریق تماس با خون یا سایر مایعات بدن فرد مبتلا انتقال می‌یابد و سالانه ۶۰۰ هزار قربانی می‌گیرد؛ در حالی که ۲۴۰ هزار نفر در سطح جهان به نوع مزمن این بیماری مبتلا هستند. واکسن این بیماری در ۱۹۸۲ یکی از اولین واکسن‌های تولید شده برای بیماری‌های سرطانی بود و تا ۹۵ درصد می‌تواند به پیشگیری از ابتلا کمک کند.

زردی سفیدی چشم و پوست، تیرگی ادرار، خستگی شدید، تهوع، و درد بالاتنه علائمی است که ظرف مدت چند هفته بروز می‌کند. بیشتر مبتلایان این نوع در آفریقا و شرق آسیا و در میان کودکان هستند. در خاورمیانه، ۲ الی ۵ درصد جمعیت به این ویروس آلوده اند.

انتقال این بیماری عمدتاً از طریق مادر به نوزاد، از فرد به فرد در دوران کودکی، روابط جنسی، و تزریقات آلوده است. ویروس هپاتیت ب می‌تواند به مدت ۷ روز در خارج از بدن دوام بیاورد و اگر فرصت راه یافتن به بدن را بیابد، می‌تواند فرد را مبتلا کند که علائم آن بین ۳۰ تا ۱۸۰ روز بروز پیدا می‌کند. ۹۰ درصد مبتلایان بزرگسال این بیماری ظرف ۶ ماه بهبودی کامل پیدا می‌کنند. اما ۸۰ تا ۹۰ درصد نوزادان و ۳۰ تا ۵۰ درصد کودکان مبتلا، به نارسایی کبد گرفتار می‌شوند.

هپاتیت ث؛ هپاتیت مهربان
این بیماری تنها از طریق خون منتقل شده و از میان ۳ تا ۴ میلیون ابتلاء سالانه، ۳۵۰ هزار نفر طعمه مرگ می‌شوند. هپاتیت ث از طریق داروهای ضدویروس قابل درمان بوده و در حال حاضر واکسنی برای پیشگیری آن موجود نیست. شدت آن می‌تواند در حد یک بیماری ساده چند هفته‌ای تا یک بیماری برای تمام عمر متغیر باشد.

علائم بیماری، شامل تب، خستگی، کاهش اشتها، تهوع، درد بالاتنه، تیرگی ادرار، مدفوع خاکستری رنگ، درد مفاصل، و زردی، ظرف ۲ تا ۶ هفته بروز پیدا کرده و 80 درصد مبتلایان هیچ علائم ظاهری را مشاهده نمی‌کنند.

هپاتیت ث در همه کشورها، بعضاً‌ تا ۵ درصد جمعیت، مشاهده می‌شود که اکثراً در اثر استفاده از سرنگ‌های آلوده مبتلا شده‌اند. دریافت خون آلوده، پیوند عضو آلوده، وسایل تزریق آلوده، انتقال از مادر به نوزاد، روابط جنسی با فرد مبتلا از دیگر مسیرهای انتقال است. شیردهی، غذا، آب، تماس فیزیکی همچون در آغوش گرفتن، بوسیدن، و از این قبیل نمی‌تواند عامل انتقال ویروس باشد.

انتقال از مادر به نوزاد
از هر ۱۰۰۰ زن باردار ۱ نفر مبتلا به هپاتبت آ است. تنها توصیه به این دسته استراحت و دریافت رژیم غذایی مناسب در دوره یک یا دوماهه بهبودی است. چنانه نوزادی در معرض این بیماری قرار گیرد، علائم آن مختصر بوده و کودک به نوعی نسبت به آن واکسینه شده است.

هپاتیت ب بیش از انواع دیگر از مادر به نوزاد منتقل می‌شود. احتمال انتقال ویروس هپاتیت ب به نوزاد با توجه به وضعیت مادر بین ۱۰ تا ۹۰ درصد است. طریقه انتقال در هنگام تولد و به دلیل تماس کودک با خون مادر است. زنان باردار در چنین شرایطی گلوبولین ایمن هپاتیت ب دریافت کرده و از مصرف الکل اکیداً منع می‌شوند. بعد از تولد، همین گلوبولین را دریافت کرده و لازم است در هفته اول، ماه اول، و شش ماه بعد از تولد واکسن دریافت کنند.

از آنجا که بیشتر زنان بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی، یعنی اوج دوره در معرض هپاتیت ث، باردار می‌شوند، زنانی که در این دوران در معرض شرایط انتقال همچون تزریق، تاتو، یا مصرف داروهای خاص هستند، می‌باید تحت نظر پزشک باشند. احتمال انتقال هپاتیت ث از مادر به نوزاد بسته به شرایط مختلف متغیر است، اما بیش از هر چیز احتمال انتقال در صورتی که مادر همزمان مبتلا به ایدز باشد، تا ۱۸ درصد بیشتر است. برای پیشگیری از انتقال این نوع هپاتیت از مادر به نوزاد، شیوه خاصی شناخته نشده است.

کنترل بیماری
راه‌های کنترل انواع هپاتیت با توجه به گروه‌های آسیب‌پذیر، علائم، خواص و ویژگی‌ها، و عوامل ایجاد یا انتقال ویروس در هر نوع، ممکن است.

از آنجا که هپاتیت ث درمان خاص ندارد، تنها راه کنترل آن پیشگیری از طریق تأمین آب و موادغذایی پاکیزه برای جمعیت‌ها، دفع مناسب فاضلاب، واکسیناسیون، و آموزش بهداشت همگانی در کشورهای درحال توسعه و فقیر است. ۱۰۰ درصد افرادی که واکسن هپاتیت ث را دریافت کرده‌اند، قادرند آنتی‌بادی‌های لازم در مقابل این بیماری را ظرف یک ماه تولید کنند. دریافت این واکسن برای بزرگسالان و کودکان بالای یک سال در دو نوبت توصیه می‌شود.

هپاتیت ب مرگ‌بارترین نوع هپاتیت است و به دلیل آنکه افراد را در پربازده‌ترین سال‌های زندگی و مسئولیت های خانوادگی مبتلا می‌کند، پیشگیری و درمان آن از اهمیت بیشتری نسبت به انواع دیگر برخوردار است. مبتلایان به سرطان کبد در کشورهای در حال توسعه ظرف چند ماه از پا در می‌آیند و جراحی سرطان در کشورهای توسعه‌یافته تنها چند سال بر عمر فرد می‌افزاید.

لذا واکسیناسیون تنها و مؤثرترین وسیله کنترل این بیماری، بخصوص در کشورهای فقیر است. توصیه می‌شود تمامی کودکان، ترجیحاً‌ ظرف ۲۴ ساعت بعد از تولد واکسینه شوند و دوزهای دوم، سوم، و چهارم واکسن را نیز متعاقباً یا همزمان دریافت کنند.

این امر تولید آنتی‌بادی در نوزادن، کودکان و بزرگسالان را تا ۲۰ سال و احیاناً برای تمام عمر تا 95 درصد تضمین می‌کند. در مورد سلامت و واکسیناسیون گروه‌های آسیب‌پذیر شامل افرادی که مرتباً خون دریافت می‌کنند، زندانیان، معتادان تزریقی، اعضای خانواده و طرف‌های جنسی مبتلایان، کارکنان بخش خدمات درمانی، و افرادی که زیاد سفر می‌کنند، الزامی است. در ۱۹۹۲ تنها ۳۱ کشور و در ۲۰۱۱، ۱۷۹ کشور عضو شازمان بهداشت جهانی نوزادان را تحت واکسیناسیون هپاتیت ب قرار دادند.

از آنجاکه هپاتیت ث واکسنی ندارد، پیشگیری از طریق مراقبت در تزریقات، روابط جنسی، استفاده از لوازم شخصی نوک تیز، دریافت خون سالم، پرهیز از اعمال پرخطری نظیر تاتو، آموزش همگانی، و کنترل مرتب سلامت توصیه می‌شود.