مراسم اسفندی در اردكان
به گزارش عصر فرهنگ به نقل از اردکان گویا، در اردكان براي محاسبه سال دو تقويم به كار مي بردند. تقويم دولتي و تقويم ملتي يا رعيتي. سالي كه كشاورزان به كار مي بردند به اين صورت بود كه كليه ماه هاي سال را سي روز محاسبه مي كردند و در نتيجه مي شود 360 روز و پنج روز آخر سال را پنجه مي ناميدند كه در جمع مي شود 365 روز اين سال را سال ملتي نيز مي خواندند.

سالي كه به صورت رسمي دولتي است 6 ماه اول سال 31 روز و 5 ماه بعد، 30 روز و اسفند 29 روز محاسبه مي شود.
186=31*6
150=30*5
29=29*1
جمع=365
بنابر اين در محاسبه روز هاي ماه از اول فروردين تا شهريور از يك تا شش روز سال رعيتي جلو تر از دولتي است و بعد تا پايان سال هميشه شش روز جلو تر است به طور مثال ششم اسفند ماه رعيتي با اول اسفند ماه دولتي برابر است.

اسفندي:
يكي از مراسم بسيار پر رونق و با شكوه در اردكان مراسم شب اول اسفند بود. اين مراسم كه به اسفندي نيز مشهور بود در قديم بسيار پر رونق و با شكوه برگزار مي شد و معمولاً تمام اقوام در خانه بزرگ خانواده جمع مي شدند و او مي بايست به آنها اسفندي بدهد. در قديم از اواخر بهمن بازاری‌ها با راه انداختن کارگاه های زولبیا پزی به استقبال اسفند می‌رفتند و سر تا سر بازار پر بود از سيني‌هاي زولبيا و ساير شيرينجات، افراد بزرگ خانواده روز آخر بهمن ظرفي را به مغازه‌دار همراه با سفارش شيرينی تحويل مي دادند و در ساعت معين براي تحويل شيرينی به آنجا مراجعه می‌كردند. مغازه‌ها پر بود از ظرف هاي مردم و بيشترين شيريني كه در شب اول اسفند مصرف مي شد زولبيا، پشمک، حلوا ارده و حلوا سوهان  بود که با يك رونق خاصي در منازل صرف مي شد. در كنار آن شيرينيجات ديگري مثل باقلوا ، لوز سفيد نيم شكري و نان قندی و حاجي بادام نيز تهيه مي گرديد و خانم ها نيز براي شام آش ُشولي مي پختند. همچنين  در شب اول اسفند كساني كه نامزد داشتند مي بايست اسفندي به خانه عروس بفرستند و ارباب ها هم مي‌بايست اسفندي به رعيت بدهند و خلاصه در آن شب كمتر كسي بود كه شيريني ميل ننمايد و حتي موقوفاتي در اين زمينه وجود داشت و متوليان موقوفات اسفندي براي فقرا تهيه مي كردند و در كنار اين مراسم آمدن كاسه پشت به بازار حال و هواي خاصي مي داد .

كاسه پشت:
در روزهاي آخر بهمن بازار بزرگ اردكان كه از شمال تا جنوب شهر كشيده شده بود و در بعضي قسمت‌هاي آن به سمت شرق و غرب هم امتداد  داشت و چهار سوق زيبا و بلند آن مركز ثقل جمعيت محسوب مي گرديد، براي اجراي مراسم اسفندي آماده مي شد. مغازه ها تميز مي شد و بازار آب پاشي مي گرديد. اكثر مغازه هاي بقالي و حلوائي و شيريني سازي تابه هاي(1) زولبيا ريزي را تميز و آماده مي نمودند و شيرينيجاتي که خراب نمي شد تهيه و در معرض ديد عموم قرار مي دادند. صبح روز آخر بهمن كه به روز «كاسه پشت ها» معروف بود در سراسر بازار سيني هاي زولبيا در جلو مغازه ها ديده مي شد که به شکل زیبائی تزیین شده و چراغ داخل آن روشن مي كردند. مردم روستاهای  اطراف اردکان براي تهيه زولبيا  در حالی که قابلمه يا كاسه اي در سفره گذاشته بودند و به پشت خود بسته بودند پياده يا با الاغ به طرف شهر حركت مي كردند؛ ورود آنها به بازار رونق خاصي به اين مراسم مي داد. در هر گوشه و كنار بازار سفره اي پهن بودو كاسه اي داخل آن گذاشته شده بود و صاحب آن مشغول تهيه انواع شيريني بود. گاهي نيز در همان بازار اقدام به خوردن صبحانه مي نمودند كه معمولاً صبحانه آن روز آنها نان و حلواارده، حلواي سوهان يا نان و پشمك بود و به تناسب خريد و مسافت راهی که بايست بروند عده اي ظهر و عده اي هم عصر در حاليكه كاسه هاي پر از زوليبا و شيريني را به پشت خود بسته بودند به طرف روستاهاي خود حركت مي كردند.  معمولاً مردم به اين افراد «كاسه پشت» مي گفتند و روز آخر بهمن را روز«كاسه پشت ها» مي ناميدند. با توجه به تنوع شيريني و بهبود وضعيت معيشتي افراد و وجود انواع شيرينيجات در طول سال، ورود  كاسه پشت ها به شهر در سال هاي اخير منسوخ شده است.ولی بعضی خانواده ها هنوز سعی می کنند در شب اول اسفند زولبيا تناول نمايند.

در این روزقصاب ها  هم گوسفند را شقه كرده، سنجد، عناب و زرورق به آن آويزان مي كردند و گاهي گوسفندي را كشته پوست آن را كنده آذيين بسته، ماسوره اي را داخل گردن آن قرار داده و سبوي آبي داخل شكم گوسفند مي گذاشتند تا از دهان گوسفند آب بيرون بيايد كه منظره زيبايي به وجود مي آمد. این مراسم در سال های اخیر منسوخ شده ولی بعضی از خانواده ها هنوز هم در شب اول اسفند اقدام به تهیه اسفندی می نمایند.

بر گرفته از کتاب آداب ورسوم مردم اردکان : تالیف علی سپهری اردکانی