به گزارش عصرفرهنگ به نقل از سرو ابرکوه، ابرکوه شهری تاریخی و متمدن است که جاذبه های گردشگری بسیار زیبا و جذاب آن چشمان هر بیننده را به خود جلب می کند.

در کنار این جاذبه ها، بد نیست با برخی از آداب و رسوم مردم ابرکوه در گذشته های نه چندان دور آشنا شوید. یکی از این آداب و رسوم، بازی های قدیمی است که در ایام نوروز به علت متعادل شدن آب و هوا و شروع تفریحات سالم در باغ و صحرا، رواج بسیاری داشت.

حامد اکرمی محقق ابرکوهی در گفتگو با سرو ابرکوه، در خصوص این بازی ها اظهار کرد: با روي كار آمدن ورزش هايي چون فوتبال، واليبال، بيليارد، شطرنج و... بازي هاي قديمي دیگر آن جایگاه قبلی خود را ندارند. ريش سفيدان محلات ابرکوه نیز مي گویند: قدیما اوغات فراغت خود را با بازي‌هاي محلي سپری می کردیم.

اکرمی سه پايه بازي، اَوَلي نون شَو لي (خر قطارك یا هفت کلوخی)، كند و كنار هندستون، شير توپك، را از جمله بازی هایی معرفی کرد که مردم ابرکوه، در مواقعی که دور هم جمع می شدند و برای اینکه لحظاتی را بانشاط و شاد باشند، آنها را اجرا می کردند.

وی در ادامه روش اجرای این بازی ها را به شرح زیر بیان کرد:

سه پايه بازي؛

برای اين بازي كه بيش از نيم قرن پيش انجام مي‌شد، افراد یک گروه 12 نفره كه سن آنها بالای 20 سال بود، تشكيل مي دادند. از اين 12 نفر، 2 نفركه قوي تر بودند با نام «استاد»، حاضر می شدند و 5 نفر هم در وسط ميدان بازي به صورت حلقه دست بر گردن یکدیگر می انداختند و سرها را به سمت پايين و در کنار هم خم می کردند، كه به اين كار «سه پايه» مي گفتند.

این دو استاد اطراف سه پايه مي‌ايستادند و از آنها مواظبت مي كردند. پنج نفر ديگر باید اطراف اين سه پايه مي چرخيدند و هر گاه فرصت مناسب بود جلو بيايند و از موانع استادان رد و بر روي سر سه پايه سوار شوند، که به این ترتیب پيروز و برنده بازي بودند.

ولی اگر در هنگام سوار شدن استاد آنها را غافلگير مي‌كرد، اين گروه بازنده بود و بايستي جاي خودش را با گروه سه پايه عوض کند و بازي را به آنها بسپارند. بازي به همين منوال پيش مي رفت تا اينكه يكي از آنها امتیاز بيشتری کسب کند و برنده شود.

اَوَلي نون شَولي (خر قطارك یا هفت کلوخی)؛

اين بازي به دو صورت انجام مي شده است. اول اينكه يك نفر دست خود را بر روي پنجه هاي پاي خود گذاشته و حالت خميده به خود مي‌گيرد و 9 نفر ديگر از روي او مي پریدند و هر كس موفق به انجام اين كار نمي‌شد، بازنده بود و مي بايست جاي خود را با آن فرد خم شده عوض كند.

اگر تمام افراد موفق به پريدن می شدند براي مرحله دوم، فرد خمیده، دستها را روي زانو مي‌گذاشت و حالت خميدگي او كمتر مي‌شد و به همين ترتيب در مرحله بعد، دست هایش تا گردن می رسید تا جایی كه کمتر کسی می توانست از روي او بپرد.

نوع ديگر اين بازي به اين صورت بود كه تمام افراد خم می شدند و دست را بر روي پنجه پا مي گذاشتند. اولي مي ايستد و از روي نفر بعدي مي پرد و دومي هم همین کار را می کند. این کار ادامه پیدا می کرد تا مرحله ای که افراد دستهایشان را بر گردن می گذارند و بقیه از روی آنها می پریدند، تا اینکه بر طبق روش قبل برنده و بازنده این بازی مشخص می شد.

گفتنی است وحدت ميان افراد در اين بازي زبانزد عام و خاص بود است و بنا به نقل قول پیشکسوتان، فردي به نام «يوسف سعيدي» قهرمان اين بازي بوده است.

بازیگران بازی اَوَلي نون شَولي که نام دیگر آن خر قطارك یا هفت کلوخی بود، در هنگام پريدن این شعر را می خواندند: اولي نون شولي، دومي دمبه ميشي، سومي سه نعره آب، چهارمي چهار پارچه آب، پنجمي پنجه هاي شير، ششمي شش در بهشت، هفتمي هفت در آسمان، هشتمي حجش روا، نهمي بند تمام.

كند و كنار هندستون؛

در بازي كند و كنار هندستون که حدود 70 سال پيش و يا پيشتر از آن، رواج داشته است بیست نفر شركت مي‌كردند. دو نفر از آنان به عنوان استاد بودند که در هر دوره تعویض می شدند و ديگر افراد در كنار ديوار چنانچه روي آنها به سمت ديوار بود، قرار مي‌گرفتند.

این افراد دستانشان را به پشت قلاب می کنند و منتظر می مانند تا یکی از استادان كه تخم مرغ در دست دارد بیاید و آن را در دست يكي از شركت كنندگان بگذارد.

استاد دیگر که در بین افراد رو به دیوار قرار دارد، اگر بتواند حدس بزند که تخم مرغ در دست چه كسي است، برنده مي شود در غیر این صورت بازنده است و سپس استاد ديگر به او مي گويد:

كنـد وكـار هندستـون كلاهت را بيار و دوغ بستون
علي محمدم دوغ ندارم كلاهـت را بيـار تا پر كنـم

يعني اينكه كار تو بيهوده بوده است.

شير توپُك؛

اين بازي با 4 نفر شركت كننده بازي شروع می شد و جريمه هم داشت. به اين نحو كه 2 نفر از افراد پاهاي خود را به صورت جفت كنار هم می گذاشتند و 2 نفر ديگر بايستي به صورت لي لي در حالي از پاهاي كنار هم قرار گرفته بپرند که به آنها برخورد نكنند.

اگر اين مرحله را طي مي كردند آن دو نفر كه پاهاي خود را به هم چسبانده بودند، بايستي پاهايشان را يكي يكي روي هم بگذارند تا دو نفر ديگر باز هم به صورت لي لي از روي آن بپرند و اگر نتوانستند، بازنده محسوب مي شدند و بايستی جريمه شوند.

جريمة آن هم به اين نحو است كه در این مرحله؛ دو نفر قبلی پاهاي خود را به عرض شانه باز كرده و دو نفري كه بازنده هستند بايد از اين پل عبور كنند. در هنگام عبور آن دو نفر که پاهایشان را باز کردند، چنان پاي خود را به هم مي فشارند كه عبور بازنده ها مشكل خواهد بود. بازندگان باید اين عمل را تكرار کنند تا با هر زحمتي كه شده پيروزي نصيبشان شود.

اکرمی در پایان خاطر نشان کرد: بازي هاي ديگري چون آفتاب و مهتاب، قلنگينه، گو مرغك، پل چفته، جو سياه، گل بِگو، حمامي اي حمامي، گرد و بازي و بُر يِك، از بازي هاي محلي در شهرستان ابرکوه به شمار مي روند، كه امروزه تعداد كمي از آنها فقط در مراسم سيزده به در انجام می شود.

انتهای پیام/ ف