به گزارش عصر فرهنگ به نقل از سرو ابرکوه،  پیامبر گرامی اسلام (ص) پایه‌گذار اولین مسجد است. او مکانی را پایه‌گذاری کرد که علاوه بر عهده‌دار بودن نقش روحانی و معنوی، کانون فعالیت‌های اجتماعی مسلمانان نیز به شمار می‌رفت، به همین دلیل مسجد در طول تاریخ اسلام از ویژگی برجسته‌ای برخوردار بود.
درگذشته همه امور مسلمین در ابعاد مختلف، ازجمله عقاید و فعالیت‌های فرهنگی، عبادی، سیاسی و اقتصادی در مساجد انجام می‌شد.

مسجد بیرون ابرکوه؛ منزلگاه امام رضا علیه‌السلام

این مسجد در بيرون شهر ابرکوه و در سمت جنوب شرقي شهر واقع گرديده و بناي اوليه آن را از قدیمی‌ترین مساجد ايران به شمار می‌آورد. نقشة مسجد در حال حاضر از نوع مساجد دو ايواني است، ايوان غربي به گنبد خانه‌ای راه دارد و از ايوان شرقي بزرگ‌تر است. بقايايي از تنها منارة مسجد برجای‌مانده است که از قسمت تحتاني آن براي رفتن به پشت‌بام استفاده می‌شود.
اين مسجد با گنبد طاق پوشش يافته و طاق‌ها، نمونه‌هایی از قوس‌های گهواره‌ای شکل مشابه طاق‌های ساساني و صدر اسلام هستند که گوياي ساخت آن‌ها در قرن‌های اوليه اسلامي است.

بالاي سر در ورودي مسجد، کتیبه‌ای با کاشي معرق در سرشتة خط قرار دارد که به دليل ريختگي اطلاعات مبهمي از موقوفات باني بنا و نيز عبور يا توقف حضرت رضا(ع) ارائه می‌دهد و با توجه به نوع خط نسخ و القاب حاکم مزبور در کتيبه می‌توان آن را به اوايل قرن نهم هجري نسبت داد.

البته مسير حرکت امام رضا(ع) از مدينه تا مرو و عبور ايشان از ابرکوه با توجه به نقشه موجود، متن کتيبه را تأييد می‌نماید.

مسجد جامع ابرکوه (مسجدی دارای دو قبله)

این مسجد بر اساس گواهي منابع تاريخي، اولين مسجد مربوط به دور سلجوقي است.

دکتر صفا، مسجد جامع ابرکوه را از آثار عهد مغول برشمرده است. گدار، ازنظر سبک ساختماني، مسجد مذکور را جزء مساجد چهار ايواني دانسته که حياطي مستطيل شکل در وسط آن قرار دارد و داراي دهليزها و شبستان‌ها و متعلقات ديگر می‌باشد. وي معتقد است که همه قسمت‌های اين بنا از آثار دورة مغول است اما قطعات کهن‌تری می‌توان تشخيص داد مخصوصاً شبستان ستون‌داری که در ميان ایوان‌های جنوبي و شرقي و ملحقات جديدتر واقع‌شده است و در پايان سلطنت سلطان ابوسعيد ايلخاني مرمت‌های مفصلي در اين مسجد انجام‌گرفته است از آن جمله محراب بسيار عالي و گچ‌بری شده موجود در ايوان شرقي که تاريخ آن 738 ه ق است.

علاوه بر اين، شبستان بزرگي هم در امتداد ايوان بزرگ مسجد ساخته‌شده که بر اساس نوشته بالاي محراب آن مشخص می‌شود که فردي به نام حسن بن حاجي محمد بن محمد مشهور به فراش و ملقب به حاجي امين ابرقویی باني ساختمان اين قسمت بوده و آن را متصل به مسجد قديم ساخته است.

همچنين تعدادي الواح سنگي در اين مسجد وجود داشته است که در سال 1316 ه ش با محراب اصلي مسجد که آن‌هم از سنگ مرمر بوده توسط آندره گدار به موزه تهران منتقل‌شده است.

سنگ اصلي محراب که با شماره 3661 به موزه ايران باستان انتقال داده‌شده، سنگي مرمري با تراش بسيار عالي و نقش‌های گل‌وبوته در وسط و حاشیه‌ای از کتيبه قرآني به خط نسخ تزیین‌شده و قسمت پيشاني آن داراي طرح مقرنس‌کاری است. محراب ديگر شبستان که کجي قبله را اصلاح‌کرده، کاشی‌کاری است و در غرفه‌های مجاور ايوان اصلي، محراب ديگري است که در داخل آن سنگ خوش‌نقش و طرح سه‌تکه‌ای از نوع سنگ‌های آهکي نصب‌کرده‌اند و در اطراف آن اسامي پيامبر(ص) و دوازده امام(ع) به خط نسخ و کوفي حجاری‌شده است.