به گزارش عصر فرهنگ در حالي كه براساس آمارهاي ارائه شده در مورد بارش‎‎هاي سال آبي جاري، بارندگي در استان كويري يزد را تقريباً نرمال نشان مي‎‎دهد ولي كارشناسان آبخيزداري معتقد هستند كه غول خشکسالی همچنان بر پیکره خشک اين استان خودنمایی می‎‎کند.

"رضا باقري" معاون آبخيزداري اداره كل منابع طبيعي استان يزد در گفت‌وگو با ايسنا، معتقد است كه پدیده خشکسالی و شیوه مواجهه با آن نسبت به سایر بلایای طبیعی در ایران مورد بی‌‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته و علت اصلی این مساله نيز تاثیر غیر آنی خسارت و ضررهای آن است.

وي مي‎‎گويد: البته با نگاهی گذرا به تاریخ و بررسی آسیب‎‎های به وجود آمده در اثر خشکسالی‎‎های شدید، شاهد دگرگون شدن اين مسئله در جامعه هستيم به نحوي كه خشکسالی نسبت به سایر بلاهای طبیعی از اولویت بالایی برخوردار شده است.

خشکسالی بی‎‎ سر و صداترین بلای طبیعی

اين كارشناس خشکسالی را بی‎‎ سر و صداترین بلای طبیعی در مقابل سایر بلایای طبیعی مي‎‎داند و در اين باره تصريح مي‎‎كند: خطر و خسارات ناشی از خشکسالی به مراتب بیشتر از سایر بلاهای طبیعی است ولی به دلیل این که مشاهده تاثیر تخریبی خشکسالی نیاز به زمان نسبتاً طولانی دارد، مطالعه، تحقیق و نحوه برخورد با آن کمتر مورد توجه برنامه‎‎ریزان و دست‏‏اندرکاران قرار گرفته است.

وي ادامه مي‏‏دهد: وقوع یک دوره خشکسالی شدید علاوه بر خسارات آشکار که معمولاً به محصولات کشاورزی، فضای سبز و دامپروری و کاهش آبدهی منابع آبی وارد می‏‏آورد، خسارات ناپیدای دیگری را نیز باعث می‎‎شود که می‏‏تواند جبران‏‏ناپذیرتر از ضررهای پیدا و آشکار آن باشد.

باقري نمونه بارز اين گونه خسارات پنهان را افت آب‏‏های زیرزمینی ذكر مي‎‎كند كه علاوه بر محدودیت‎‎های برداشت آب، باعث نشست و ترک‏‏های شدید در زمین مي‎‎شود و حتی تغذیه دوباره مخازن زیرزمینی را با مشکلات جدی مواجه می‏‏كند.

وي مي‎‎گويد: برای در امان ماندن از زلزله، آتشفشان و حتی سیلاب کافی است كه برای مدت کوتاهی از مرکز وقوع این بلایاهای طبیعی فاصله گرفت، ولی در صورت وقوع خشکسالی کل یک جامعه در یک دوره زمانی طولانی خسارت خواهد دید و گریز از آن بدون برنامه‎‎ریزی میسر نخواهد بود.

انواع خشكسالي و تاثيرات آنها 

معاون آبخيزداري استان با دسته‎‎بندي انواع خشکسالی‏‏‎‎ها از جنبه‏‏های مختلف به چهار دسته شامل خشکسالی هواشناسی، خشکسالی هیدرولوژی،  خشکسالی کشاورزی و خشكسالي اقتصادی اجتماعی، در مورد تاثيرات هر كدام اظهار مي‎‎كند: غالباً آثار خشکسالی بعد از وقوع خشکسالی هواشناسی، در صورت وقوع تکرار تک سال‏‏های خشک تبدیل به دوره خشکسالی در طبیعت شده و ظاهر می‎‎شود.

وي اضافه مي‎‎كند: اگر تک سال‎‎های خشک تکرار و تبدیل به دوره شود، بسته به فشار بر  طبیعت آثار خود را بر طبیعت نشان می‎‎دهد و اولین تاثیر آن، وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی يعني کاهش دبی متوسط رودخانه‏‏های دائمی و فصلی است.

باقري از آثار غیر مستقیم خشکسالی هیدرولوژیکی را خشکیدن چشمه‏‏ها و کاهش آبدهی قنوات جهت بهره‏‏برداران مي‎‎داند و عنوان مي‏‏كند: بعد از خشکسالی هیدرولوژیکی نيز وقوع خشکسالی کشاورزی نمایان می‎‎شود كه اولین تاثیر آن روی کاهش سطح اراضی دیم، کاهش دبی چشمه‏‏ها و قنوات داخل حریم رودخانه‎های منطقه است.

وي خاطرنشان مي‏‏كند: بعد از خشکسالی کشاورزی، وارد خشکسالی اقتصادی و اجتماعی می‏‏شويم که بر اثر آن متوسط درآمد بهره‏‏برداران کاهش می‏‏یابد و به دنبال آن، ساختارهای اجتماعی بهم ریخته و آثار فقر و مهاجرت به شهرهای بزرگ تاثیر مي‎‎گذارد.

خشكي و خشكسالي، مترادف نيستند

معاون اّبخيزداري اداره كل منابع طبيعي استان خشکی و خشکسالی را با وجود شباهت‏‏های زیاد، مترادف با يكديگر نمي‎‎داند و در اين باره خاطرنشان مي‎‎كند: خشکی از ویژگی‎‎های بارز اقلیمی نواحی خشک و نیمه خشک است و دلالت بر شرایطی دارد که میانگین بارش با آب قابل دسترسی کم است ولي خشکسالی در هر منطقه‏‏ای و با هر نوع آب و هوایی می‏‏تواند روی دهد.

باقري با بيان اين كه به منظور قضاوت در مورد وقوع خشکسالی‏ به دو شیوه عمل می‎‎شود،  يكي از اين روش‎‎ها را  بررسي دوره آبی یک ساله بدون توجه به پراکنش زمانی و مکانی ذكر كرده و مي‎‎گويد: در اين روش، مجموع بارش سالانه را نسبت به میانگین دوره آماری منطقه بررسی می‎‎کنند كه اگر مجموع بارش آن سال از میانگین دوره آماری بیشتر باشد، آن سال، "تر سال" است و اگر کمتر شود، آن سال با "خشک‎‎سالی" روبرو است.

وي تاكيد مي‎‎كند: البته شیوه تعیین خشکسالی بدون توجه به بارش موثر اهمیتي ندارد، چرا كه اين شيوه براي برنامه‏‏ریزی بلند مدت كارآیی چندانی نخواهد داشت؛ هرچند که شناخت خوبی به برنامه‏‏ریزان در آینده خواهد داد.

اين مقام مسئول در ادامه دومين شيوه بررسی دوره‏‏های ترسالی و خشک‎‎سالی كه البته از اهمیت بالایی نيز برخوردار است را بررسی دوره‏‏های آماری براساس ویژگی‏‏های طبیعی هر منطقه با میانگین‎‎های متحرک سه ساله یا پنج ساله دوره‎های ترسالی و خشک‎‎سالی‏‏ها ذكر مي‎‎كند و مي‎‎گويد: نتايج اين شيوه می‎‎توان تصویری از ویژگی‏‏های اقلیمی دوره‎‎ها را ترسیم كند.

بارش‎‎هاي امسال يزد موثر يا غير موثر؟

معاون آبخيزداري استان با حائز اهميت خواندن پراکنش زمانی و مکانی بارش‏‏ها، در اين باره تصريح مي‎‎كند: هرچند بارندگي‏‎‏هاي سال آبي جاري استان براساس آمارهاي سازمان‏‏های متولی مانند هواشناسی تقریباً نزدیک به نرمال اعلام شده و امسال ترسالي ناميده مي‎‎شود، ولي نكته مهمتر اين است كه آيا اين بارش‏‏ها جز بارش‏‏های موثر بوده است یا خیر؟

وي همچنين مطرح مي‎‎كند: آیا مدت زمان بارش در هر دفعه بارندگی، به حدی بوده است که علاوه بر پر کردن ذخیره‏‏هاي چالابی و نفوذپذیری در سطح خاک، به عمق خاک و سفرهاي آب زیرزمینی برسد یا به رواناب تبدیل و به آبراهه‏‏ها سرازیر شود يا خير؟ و آيا این بارش از لحاظ مکانی در محل‎‎هایی باریده است که قابلیت بهره‏‏برداری و استفاده و تغذیه آبخوان‏‏ها شود؟

باقري بررسی‏‏هاي حداقلی آمارهای موجود از بارندگي‎‎هاي امسال را مويد تداوم برقراري غول خشکسالی بر پیکره خشک استان مي‎‎داند و در پايان تاكيد مي‏‏كند: خشکسالی به عنوان یک پدیده طبیعی همچون سایر پدیده‏‏های طبیعی به مدد دانش، آگاهی، برنامه‏‎‏ریزی و مدیریت صحیح قابل پیش‏‏بینی و کنترل است و می‏‏توان خسارات ناشی از آن را به مدد همكاري مردم و تلاش برنامه‎‎ریزان به حداقل رساند.

بارندگی‌‌های اخیر، جوابگوی نیاز آبی استان یزد نیست

مدیر دفتر مدیریت مصرف شرکت آب و فاضلاب یزد بارندگی‎‎های زمستان پارسال و بهار امسال را جوابگوی نیاز آبی استان ندانست و خواستار صرفه‏‏جویی در مصرف این مایع حیاتی در تابستان آتی شد.

"سياوش پاكدل" گفت:  میزان بارندگی در سال آبی جاري در شهر یزد تنها 45 میلیمتر بوده که این میزان نسبت به معادل بارندگی بلند مدت (60میلیمتر)، 15 میلیمتر کاهش داشته است.

وی اظهار كرد: یزد در کم‏‏باران‏‏ترین نقطه کشور واقع شده و اگر میزان بارندگی آن را با مراکز استان‎‎های مجاور مقایسه کنیم به کم‏‏باران بودن آن پی می‏‏بریم.

پاکدل با بیان این که کشوری که 40 درصد منبع آب تجدیدپذیر سالانه خود را مصرف کند با بحران شدید آب روبرو می‏‏باشد، گفت: اين در حالي است كه در ایران در حال حاضر افزون بر 80 درصد از منابع آب تجدید‎‎پذیر مصرف می‏‏شود و این بدان معناست که ایران با بحران بسیار شدید اّب مواجه است و آبی که سهم طبیعت، محیط زیست، رودخانه‎‎ها، دریاچه‎‎ها و سفره های آب زیر زمینی است، به راحتی به مصرف می‎‎رسد.

وی افزود: نتیجه این مصرف بی‎‎رویه، افت شدید سفره‏‏های آب زیرزمینی، خشک شدن دریاچه های کشور و فصلی‏‏شدن رودخانه‎‎هایی است که قبلا دائمی بوده‏‏اند.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به افزایش مشترکین آب و گسترش شهر، منابع آب زیرزمینی پاسخگوی نیاز آبی یزد نیست و حدود 15 سال است که بخش عمده آب شرب استان از آب انتقالی کوهرنگ تامین می‎‎شود.

پاکدل با بیان این که روش‎‎های ساده‎ای برای صرفه‎‎جویی در مصرف آب وجود دارد، گفت: درک وضعیت بحرانی آب استان و مدیریت آن موضوعی است که باید مد نظر شهروندان باشد.

مدیر دفتر مدیریت مصرف شرکت آبفای استان یزد در ادامه به تشریح برخی از روش‏‏های صرفه‌‌جویی در مصرف آب پرداخت و استفاده از شیرآلات اهرمی استاندارد در منازل و مکان‌‌های عمومی با توجه به این که این نوع شیرها دارای پرلاتور کاهنده مصرف هستند و حداقل به میزان 30 درصد مصرف آب را کاهش می‎‎دهند را از جمله راهکارها اعلام کرد.

وی استفاده از سردوش‌‌های کاهنده مصرف در حمام که مصرف آب را تا 50 درصد کاهش می‎‎دهد و جایگزین کردن فلاش تانک‌‌های استاندارد و کم مصرف به جای فلاش تانک‎‎های قدیمی که مصرف آب را تا شش لیتر در هربار استفاده کاهش می‎‎دهد را از دیگر راهکارها اعلام كرد.

پاکدل در پايان نيز تاکید کرد: شهروندان در هنگام خرید شیرآلات حتماً به مهر استاندارد ملی ایران توجه داشته باشند و از خرید شیرآلات خارجی بدون مهر استاندارد جداً خودداری كنند.