آنچه برای بسیاری از کسانی که در جریان سفر این گروه به کشور قرار گرفتند حائز اهمیت است این است که این گروه حقیقتا با چه هدفی وارد کشور شد و چه قصد یا مقاصدی را دنبال می‌کرد. بررسی مؤسسه حامی این سفر، یعنی مؤسسه آموزش بین‌المللی و سوابق و فعالیت‌های جاری رئیس این مؤسسه و ارائه توضیحی در باب «دیپلماسی آموزشی آمریکا» شاید پاسخی برای این سوال به دست دهد.

دیپلماسی آموزشی، بخشی از تلاش آمریکا برای نفوذ به کشورها

یکی از بخش‌های مهم دیپلماسی عمومی آمریکا که هدایت آن را وزارت خارجه این کشور برعهده دارد، «دیپلماسی آموزشی» است. در سایت وزارت خارجه آمریکا هدف از دیپلماسی آموزشی، افزایش فرصت‌های آموزشی برای ترویج رشد اقتصادی در کشور [آمریکا] و افزایش ثبات در سراسر جهان و آموزش، نوآوری و کارآفرینی برای پرداختن به چالش‌های جهانی قرن ۲۱ بیان شده و حوزه‌هایی مانند تغییرات آب و هوایی، امنیت غذایی، بیکاری جوانان، فقر شدید و فساد را هدف قرار داده است.

از مهم‌ترین بخش‌های دیپلماسی آموزشی، تبادلات آکادمیک است که از طریق برنامه‌هایی مانند «برنامه فولبرایت» دنبال می‌شود. این برنامه مبتنی بر کمک‌های مالی است که برای تبادل آموزشی دانشجویان، دانشگاهیان، معلمان، دانشمندان، هنرمندان و... ارائه می‌شود و سال ۱۹۴۶ توسط سناتور «جی ویلیام فولبرایت» ایجاد شد. جامعه هدف دیپلماسی آموزشی آمریکا در حال حاضر کشورهای در حال توسعه هستند و «این وزارت به طور منظم رهبران آموزشی دنیا را برای تعامل با همتایان خود در کشورهای دیگر تشویق به همکاری و دور هم جمع می‌کند». به نقل از سایت وزارت خارجه آمریکا دانشجویان بین‌المللی که به آمریکا سفر می‌کنند «سالانه بیش از ۲۴ میلیارد دلار به اقتصاد آمریکا کمک می‌کنند که یکی از پرسودترین صادرات خدمات آمریکاست». همچنین در این مطلب در باب تأثیرات فرهنگی این طرح آمده است: «دانشجویان بین‌المللی، علاوه بر افزایش دانش و مهارت خود، با درک عمیق‌تری از ارزش‌های آمریکا به کشورهای خود بازمی‌گردند».

وزارت خارجه آمریکا این درک را پایه مهمی برای همکاری‌های آینده می‌داند و مدعی است تحصیل در آمریکا رهبران نوظهور سراسر جهان را به دوستان و همتایان آمریکایی متصل می‌کند.

در ایران نیز این طرح به قوت انجام شده و در اسناد موجود از سال‌های قبل از فتنه ۸۸ و سخنان مقامات حوزه امور ایران بارها و بارها به چشم می‌خورد. از جمله «جیلیان برنز» که ۲۲ سال از دوران حضور خود در وزارت خارجه را به کار در حوزه ایران مشغول بوده، در مقاله ماه مارس (اسفند ۹۳) خود در «فارن سرویس ژورنال» نوشت: «وزارت خارجه [آمریکا] در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵) دفتر حضور منطقه‌ای ایران در دوبی را موظف کرد شروع به بازتقویت برنامه مبادله رسمی ما با ایران، بویژه برنامه هدایت بازدیدکنندگان بین‌المللی کند».

وی در ادامه مقاله خود ایران را دارای بیشترین تعداد دانشجوی بین‌المللی در آمریکا در زمان پیش از انقلاب معرفی می‌کند و از کاهش آنها در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ می‌نویسد و ادامه می‌دهد: «پس از تلاش‌های ایالات متحده برای رفع موانع پیشرفت و تلاش ناظران ایران که به شناسایی بسیاری از دانشجویان پرداختند، ایران اکنون بیست و دومین رده را میان کشورهای مبدأ برای دانشجویان خارجی دارد». بنا بر گزارش «درهای باز» (مؤسسه آموزش بین‌المللی) در سال ۹۲، نزدیک به ۱۰هزار و ۲۰۰دانشجوی ایرانی و نزدیک به ۱۴۰۰ استاد دانشگاه در کالج‌ها و دانشگاه‌های آمریکا مشغول‌ بوده‌اند.

مؤسسه آموزش بین‌المللی، بازوی قدرتمند آمریکا در دیپلماسی آموزشی

در آمریکا مؤسسات بسیاری برای کمک به برآوردن هدف دیپلماسی آموزشی آمریکا در جهان فعالیت می‌کنند که یکی از مهم‌ترین آنها مؤسسه آموزش بین‌المللی است.

«آلن گودمن» ارتباطات دانشگاهی از نوع سفر اخیر به ایران را دیپلماسی آموزشی توصیف کرده و در خبر این سفر در سایت مؤسسه آموزش بین‌المللی از قول او آمده است: «دیپلماسی آموزشی جلودار باز کردن باب گفت‌وگو میان کشورهاست؛ قبل از اینکه روابط دیپلماتیک ۲ کشور دوباره آغاز شود. این حالت در چین و ویتنام بود و مؤسسه آموزش بین‌المللی در سال‌های اخیر این تلاش‌ها را از میانمار و کوبا و حال با ایران اداره کرده است».

از دیگر نتایج این سفر به طور دقیق اطلاعاتی منتشر نشده ولی بازدیدکنندگان از ایران پس از بازگشت به کشورشان از علاقه مقامات آموزش عالی ایران برای کار کردن با همتایان آمریکایی خود در حوزه‌های حفاظت از آب، مدیریت محیط زیست، ایمنی غذا و... سخن گفته‌اند که دقیقا ذیل حیطه‌های هدف دیپلماسی آموزشی آمریکا قرار می‌گیرد. درباره اینکه چگونه زمینه این سفر ایجاد شده، مؤسسه «پایا» در سایت خود آورده است: «پروفسور گودمن برای تسهیل سفر این گروه تاریخی با چهره‌های کلیدی دیدار کرده است».

ظاهرا یکی از این دیدارها در کارگاه آموزشی یک روزه ۱۳ مه ‌۲۰۱۵ / ۲۳ اردیبهشت ۹۴، اتفاق افتاده که در آن رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و اصفهان در آن حضور داشتند و با آلن گودمن دیدار کردند. این کارگاه به طور مشترک توسط مؤسسه آموزش بین‌المللی و دانشگاه آلبانی در نیویورک با هدف افزایش ارتباطات آکادمیک میان ایران و آمریکا برگزار شد. ظاهرا روابط گودمن و دوستانش منحصر به سفر خردادماه نخواهد ماند و وی از سفر اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها در مقیاسی بزرگ‌تر و به شکل فردی به ایران سخن گفته است.

«دنیل ابست» (Daniel Obst)، نایب‌رئیس همکاری‌های بین‌المللی در حوزه آموزش عالی مؤسسه آموزش بین‌المللی که در سفر به ایران همراه این گروه بود نیز در گفت‌وگو با پی‌آی‌ای بر این امر صحه گذاشته و گفته است: «برای ادامه گفت‌وگو، گام بعدی، میزبانی یک گروه از نمایندگان دانشگاه‌های ایران در آمریکا خواهد بود».

به نظر می‌رسد سابقه مؤسسه آموزش بین‌المللی و شخص آلن گودمن گواهی بر این مدعاست که این سفر نه یک سفر صرفا علمی بلکه سفری با زوایای پنهان سیاسی است و در راستای اهداف سیاست خارجی آمریکا برای نفوذ به کشور تنظیم شده است، نفوذی که به فرموده رهبر حکیم انقلاب، جامعه نخبگان کشور را هدف قرار داده و توجه جدی مسؤولان را برای جلوگیری از چنین رفت و آمدها و ملاقات‌هایی که در راستای منافع شوم آمریکا و غرب در کشور هستند می‌طلبد.

این مؤسسه که مسؤولیت سفر اخیر گروه علمی به ایران را برعهده داشت، پس از جنگ اول جهانی در سال ۱۹۱۹ توسط «نیکولاس مورای بالتر»، رئیس دانشگاه کلمبیا، «الیهو روت»، وزیر وقت امور خارجه و «استفان دوگان»، استاد علوم سیاسی کالج شهر نیویورک (و اولین رئیس مؤسسه آموزش بین‌المللی) با رویکرد تبادل آموزشی برای تقویت فهم میان ملت‌ها ایجاد شد.

این مؤسسه که بزرگ‌ترین مجموعه برای تبادل بین‌المللی در جهان است، کار خود را در حوزه تبادل دانشجو، اساتید و معلمان از اروپا شروع کرد و پس از آن به اتحاد جماهیر شوروی و آمریکای لاتین نیز گسترش یافت. این مؤسسه در دهه ۱۹۵۰ تحلیل آماری سالانه‌ای از جمعیت دانشجوی خارجی در آمریکا ارائه داد که به گزارش «درهای باز» مشهور است و هنوز هم منتشر می‌شود. در سال ۱۹۷۹ مؤسسه آموزش بین‌المللی برای ایجاد کمک هزینه تحصیلی «هابرت اچ همفری» به کاخ سفید و آژانس اطلاعات آمریکا پیوست. آژانس اطلاعات آمریکا، مرکزی است که قبل از تأسیس معاونت دیپلماسی عمومی و روابط عمومی در وزارت خارجه آمریکا، مسؤولیت اداره دیپلماسی عمومی این کشور را در سراسر جهان برعهده داشت.

سال ۲۰۰۸ آلن گودمن، رئیس مؤسسه آموزش بین‌المللی، به عنوان مسؤول هیات آموزش عالی مؤسسه انتخاب شد و در این راستا ۱۱ گروه به نمایندگی از ۷ کالج و دانشگاه آمریکا به آسیای جنوبی سفر کردند تا روابط کشورهای تایلند، ویتنام و اندونزی را با مؤسسه افزایش دهند. مؤسسه آموزش بین‌المللی با هدف افزایش ارتباطات آموزشی با آمریکا، گروه‌های آموزش عالی را به کشورهایی مانند برزیل، چین، اندونزی، هند، میانمار و روسیه نیز فرستاده است.

سال ۲۰۱۰ نیز مؤسسه، قطب‌های علمی را در عراق ایجاد و اهدای کمک مالی اضطراری دانشجویی را آغاز کرد و سال ۲۰۱۱ میزبان اولین مجموعه کنفرانس‌ها در عراق برای پیشرفت بحث‌ها در حوزه آموزش عالی بود.

این مؤسسه که مقر آن در نیویورک است، شبکه‌ای جهانی است که ۱۹ دفتر، ۶۵۰ کارمند و ۱۲۰۰ عضو در سراسر جهان دارد. هر دفتر، کالج‌های محلی، دانشگاه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) را برای اداره برنامه‌های منطقه‌ای باهم مرتبط می‌کند.

سال ۲۰۱۲ درآمد مؤسسه در کل ۳۹۴ میلیون دلار بود که ۶۰ درصد آن از وزارتخانه‌های دولت آمریکا، ۱۸ درصد از بنیادها و سازمان‌های تحقیقاتی و ۱۲ درصد از دولت‌های خارجی و سازمان‌های بین‌المللی به‌دست آمد.

در همین سال در تقسیم‌بندی بودجه آنها نیز ۷۴ درصد برای تبادل دانشجویان و دانشگاهیان بین‌المللی اختصاص یافت.

آلن گودمن کیست؟

آلن ئی گودمن که مدیریت سفر گروه علمی مؤسسه آموزش بین‌المللی به ایران را برعهده داشت، در حال حاضر رئیس این مؤسسه است. مؤسسه‌‌ای که در حوزه تبادل آموزش بین‌المللی کار می‌کند و اداره برنامه فولبرایت را تحت حمایت وزارت خارجه آمریکا برعهده دارد. گودمن پیش از برعهده گرفتن این سمت، رئیس مدرسه سرویس خارجی در دانشگاه جورج تاون و استاد این دانشگاه بود، دانشگاهی که محل تربیت بسیاری از مقامات و دیپلمات‌های آمریکا و یکی از مهم‌ترین بازوهای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) برای تربیت نیرو محسوب می‌شود. نکته بسیار مهم در سوابق وی این است که به نوشته سایت دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، سال ۱۹۷۵ [تا ۱۹۸۰] به‌عنوان هماهنگ‌کننده دستور کار ریاست‌جمهوری برای مدیر اطلاعات مرکزی، به استخدام سیا درآمد.

علاوه بر اینها او مشاور بنیاد فورد، بنیاد ملی وودرو ویلسون و آژانس اطلاعات ایالات متحده است و مهم‌تر از همه، عضو شورای روابط خارجی است که تقریبا تمام اعضای آن روزی در وزارت خارجه آمریکا کار کرده‌اند.

گودمن که مدرک دکترا از دانشگاه هاروارد دارد، کتاب‌ها و مقالات زیادی در حوزه روابط بین‌الملل نوشته که از جمله آنها کتاب «اطلاعات استراتژیک برای امنیت ملی آمریکا» است که با همکاری «بروس‌ای برکوویتز» نوشته است.

نمونه عینی دیپلماسی آموزشی آمریکا در ایران

این مؤسسه مدتی است فعالیت‌های خود در ایران را نیز تشدید کرده و گودمن فتح باب روابط آکادمیک با ایران را سخنرانی حسن روحانی، رئیس‌جمهور در سال ۲۰۱۳ در انجمن آسیا که روی آموزش جهانی در قاره آسیا تمرکز دارد و ابراز علاقه او به افزایش همکاری بین‌المللی با آمریکا می‌داند و در مصاحبه با پایگاه خبری پی‌آی‌ای که تمرکز خبری روی آموزش بین‌المللی دارد، می‌گوید: «اینکه آنها از کجا هستند و اینکه ما با این کشور روابط دیپلماتیک داشته باشیم یا نه مهم نیست، زمانی که رئیس‌جمهور کشوری درباره تبادلات مردم و تبادل آموزشی سخن می‌گوید، ما دوست داریم برای ایجاد آنچه ممکن است، تلاش کنیم».

وطن امروز