عصرفرهنگ، حسینیه جایی است که مدح حسین (ع) و اقامه عزای حسین (ع) در آن انجام می‌شود و مختص زمان خاصی هم نیست و در طول سال مردم در آن ارادت خود را به آستان اباعبدلله ابراز می‌دارند. این مشخصه به وضوح در شهر یزد قابل لمس است.

این بدان معنی است که عزای سید شهیدان در تمام طول سال در این شهر اقامه می‌شود و مدح دائمی ائمه معصومین بیان و ذکرشان دائم است، پس این مشخصه حسینیه خوب بر قامت یزد نشسته است.

اما به بهانه آغاز محرم بازخوانی چند مورد خالی از لطف نبوده و حکایت از عمق ارادت یزدی‌ها به سیدالشهدا دارد، اما مهمترین مسئله در عزاداری یزدی‌ها حفظ اصالت عزاداری است و عدم ایجاد شور کاذب بدور از شعور مراسم است. سال گذشته بود که مقام معظم رهبری بعد از دیدن عزاداری پرشور و شعور هیات باغ گندم یزد از آن تجلیل کرده و بیان داشتند: «برنامه شما را دیدم؛ خیلی خوب بود، هم از لحاظ سینه‌زنی، هم از لحاظ مداحی، هم از لحاظ دعاهایی که کردید، ان‌شاء‌الله موفق باشید.»

مقام معظم رهبری همواره دید تیزبین داشته اند و طی سال‌های متمادی از مشخصه‌های سلبی و ایجابی یک هیات و عزاداری درست و در شان اباعبدلله سخن به میان آورده‌اند تمجید از یک هیات یزدی می‌تواند خود شاخص و ملاکی برای ارزیابی باشد، اما هیات باغ گندم یزد چه مشخصه‌هایی دارد؟

شاید مهمترین عامل را بتوان داشتن یک نوحه خوب -که هم سنگین باشد و هم برای جوانان این دوره زیبا و قابل فهم باشد- دانست.  بسیاری از اشعار هیات باغ گندم یا درست‌تر هیات فداییان ابولفضل محله باغ گندم سهل ممتنع است یعنی در حالی که شان دارد و از وزن خاصی برخوردار است ساده و زیباست.

اما ویژگی‌های هیات باغ گندم چیست؟

1- نظم و ترتیب شگفت‌انگیز عزاداران در اجرای سینه‌زنی و نوحه‌خوانی دسته‌جمعی

2- انتخاب آهنگ مناسب برای ساختن نوحه‌ها (زیرا به اعتقاد مداحان این هیئت، هر نوع آهنگی لیاقت پوشیدن لباس شعر نوحه را ندارد.)

3- اشعار مناسب که شاعر آنها از استادان برجسته ادبیات فارسی و مسلط به زبان کهن و جدید است.

4- اجرای صحیح و زیبا (مداحان هیئت باغ گندم همواره معتقد بوده‌اند که نوحه‌خوان‌هایی که آهنگ نوحه را خودشان می‌سازند در ارائه و اجراء موفق‌ترند.)

5 - جمعیت قابل توجه عزاداران

خانه امام حسینی

از دیگر موارد اصالت عزاداری یزدی‌ها خانه‌های امام حسینی است که وقف عزای امام حسین می‌شود. از این خانه‌ها و حسینیه‌ها در سطح شهر کم نیستند که برخی به خاطر قدمت بیش از حد حتی در آستانه تخریب نیز قرار گرفته‌اند اما یکی از این نمونه‌هارا می‌توان در کوچه پس کوچه‌های بافت تاریخی یزد یافت.

این خانه در محل بازار نو است که این روز‌ها رخت سیاه برتن کرده است، درب چوبی هنوز هم گویای اصالت، قدمت و زیبایی شناختی معماری سنتی ایرانی اسلامی است. تابلو ورودی درب خانه گواه همه چیز است: «المالکُ مولانا سَیّدالشُّهداء رُوحی فِداه» جمله اول در تابلو بعد از بسم الله نیز خواندنی است که بر آن نوشته شده است: قف نمود حاج محمد لاری زمین و فرش و مس و خودش و آنچه دارد را بر اباعبدالله.

این نوع از ارادت به سید الشهدا واقعا مثال زدنی است، قدمت این خانه امام حسینی به سال 183 سال پیش برمی‌گردد که خود گواه رسمی دیرینه در یزد از باب مدح اباعبدلله است. این خانه همواره مخصوص مجالس ائمه اطهار است که به مناسبت‌های مختلف در آن برپا می‌شود. درابتدا این خانه‌ها مخصوص ایام محرم و صفر بوده اما امروزه در تمام طول سال در آن دعا و ثنا به پیشگاه حضرت حق و توسل به ائمه اطهار جاریست.

نخل‌برداری و سیاهپوشان نخل

یکی دیگر از نمادهایی که یزد را در عزای امام حسین (ع) منحصر به فرد کرده است، آداب نخل برداری است. هر هیاتی برای خود نخلی دارد و آن را به نشانه تابوت امام خوبان اباعبدالله حسین (ع) بلند می‌کنند و رسم تشیع را که بر ابدان شهدا به جای می‌آورند. خود این نمونه‌ای از عزاداری است که البته هر ساله در صدا وسیما نمونه‌ای از آن را در تفت به نمایش می‌گذارد اما این رسم تنها مختص تفت نبوده و در تمام یزد این رسم جاریست.

در دهه اول محرم و یا در دهه آخر صفر، نخل توسط مردم عزادار مانند کشتی به حرکت در می‌آید و سه دور گرد میدان نخل می‌چرخد و آنگاه آرام آرام به درون آشیانه خود باز می‌گردد. مراسم نخل‌برداری در بسیاری از شهرهای یزد مختص روز عاشوراست و در روزهای دیگر نخل‌برداری انجام نمی‌شود. این مراسم هر سال با روضه‌خوانی، سینه‌زنی، عزاداری، پخش نذری، ذبح قربانی و دود کردن اسفند همراه است و در شهرستان‌هایی نظیر «تفت» و «اشكذر» با شکوه و عظمت خاصی برگزار می‌شود.

بزرگ‌ترین نخل استان یزد، هم اکنون در شهرستان «تفت» قرار دارد و هر سال در روز عاشورا جمعیتی عظیم در این مراسم شرکت می‌کنند و صدها نفر این سنبل عظیم را بر دوش می‌کشند و گرد میدان نخل به حرکت در می‌آورند. نخل‌ها در دیگر ایام سال بدون تزئیین در کنار حسینه‌ها، تکایا و میادین بزرگ شهر قرار دارند و سنبل عشق و ارادت مردم یزد به امام حسین(ع) به شمار می‌روند.

در گذشته، جهت مراسم آذین‌بندی و آماده کردن نخلها برای عزاداری ماه محرم با یک فراخوان، اهل محل و یا آبادی صورت می‌گرفت. رسم سنتی بر این شکل بود که وقتی می‌خواستند نخل‌ها را برای انجام مراسم محرم و عاشورای حسینی آماده کنند، چند روز پیش از فرارسیدن محرم، آئین‌هایی برای گردآوری کمک‌های گوناگون از مردم برگزاري مي‌شد. و اهالی نیز از یک تکه چوب و ریسمان گرفته تا پارچه­های الوان، چراغ­، آئینه، خنجر، دشنه­، پیاله زنگوله، سپر، و دیگر زیورآلات را برای آذین بندی هرچه باشکوه­تر نخل به حسینیه‌هاي محل زندگي خود، تحویل می‌دادند. همچنین، در یزد و حوالی آن، رسم بر این بوده و است که درختانی را وقف می‌کنند تا در زمان کهنسالی آن، ساقه­هایش صرف مرمت و ساخت نخل گردد.

یزد با بیشترین آداب خاص برای ادای احترام به اباعبدلله الحسین(ع) واقعا شایسته لقب حسینیه ایران است. امید است با انتقال این رسوم پسندیده و سنتی که مورد تایید نائب حق امام زمان حضرت آیت الله خامنه‌ای نیز هست به نسل آینده بتوانیم همچون گذشته‌های خود اقامه عزای سیدالشهدا را آن‌طور که شایسته است برپا داریم.