صبح تفت؛ یلدا مصادف است با آخرین شب پاییز، نخستین شب زمستان، پایان قوس، آغاز جدی و درازترین شب سال. واژه «یلدا» به معنای «زایش زادروز» و تولد است. 

ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و ازاین‌رو به دهمین ماه سال دی (دی در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.

 

یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی خوی داشتند، براثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.

سفره شب یلدا، «مِیَزَد» نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، و نیز آجیل بود.

 

یکی از آیین‌های شب یلدا در ایران، تفأل با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار لسان‌الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می‌گشایند و فال دل خویش را از او طلب می‌کنند.

در برخی دیگر از جاهای ایران نیز شاهنامه‌خوانی رواج دارد. بازگویی خاطرات و قصه‌گویی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دل‌پذیرتر می‌کند. 

اما همه این‌ها ترفندهایی است تا خانواده‌ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند. در سراسر ایران‌زمین، جایی را نمی‌یابید که خوردن هندوانه در شب یلدا جزء آداب و شیوه آن نباشد و باور دارند که با خوردن هندوانه لرز و سوز و سرما به تن آن‌ها تأثیری ندارد.جشن شب یلدا یک جشن کاملاً زنده است و همه مسیحیان جهان این جشن را با نام جشن تولد مسیح برگزار می‌کنند.

 

ایرانیان باستان بر اساس آیین‌های میتراییسم، چون تاریکی فرامی‌رسید، در پرتو روشنایی آتش، تاریکی اهریمنی را از بین می‌بردند. در شب یلدا یا تولد خورشید افراد دورهم جمع می‌شدند و جهت رفع این نحوست آتش می‌افروختند و خوان ویژه، مانند سفره‌ای که عید نوروز، اما با محتویات از آن، می‌گستراندند و هر آنچه میوه تازه فصل که نگهداری شده بود و میوه‌های خشک در سفره می‌نهادند.

این سفره جنبه دینی داشته و مقدس بود و از ایزد خورشید روشنایی و برکت می‌طلبیدند تا در زمستان به خوشی سر کنند و میوه‌های تازه و خشک و چیزهای دیگر در سفره تمثیلی از آن بود که بهار و تابستانی پربرکت داشته باشند و همه‌شب را در پرتو چراغ و نور و آتش می‌گذراندند تا اهریمن فرصت دژخویی و تباهی نیابد.

انتهای پیام/م*