به گزارش یزد رسا، عرفات، نام منطقه وسيعى است ‏با مساحت ‏حدود 18 كيلومتر مربع در شرق مكه معظمه، اندكى متمايل به جنوب كه در ميان راه طائف و مكه قرار گرفته است. زائران بيت‏الله الحرام در روز عرفه - نهم ذى الحجه - از ظهر تا غروب در اين منطقه حضور دارند. در روايتي آمده است كه آدم و حوا (ع) پس از هبوط از بهشت و آمدن به كره خاكى، در اين سرزمين همديگر را يافتند و به همين دليل، اين منطقه «عرفات‏» و اين روز«عرفه » نام گرفته است.

عرفه، از عيدهاى بزرگ است، هر چند عيد ناميده نشده است و روزى است كه حق تعالى بندگان خويش را به عبادت و اطاعت ‏خود دعوت كرده، سفره جود و احسان خود را براى آنها گسترده است. شيطان در اين روز، از همه اوقات خوارتر و حقيرتر و خشمناك ‏تر است .

روايت ‏شده كه حضرت زين ‏العابدين عليه السلام در روز عرفه صداى فقيرى را شنيد كه از مردم كمك مى‏خواست . حضرت فرمود: واى بر تو! آيا دست نياز به سوى غير خدا دراز مى‏كنى؛ در حالى كه اميد مى‏رود در اين روز بچه هايى كه در شكم مادر هستند، مورد فضل و لطف الهى قرار گيرند و سعادتمند گردند؟

در روايتى از حضرت صادق عليه السلام آمده است: « كسى كه در ماه رمضان آمرزيده نگردد تا رمضان آينده آمرزيده نمى‏گردد؛ مگر اين كه روز عرفه را درك كند.»

به عبارت ديگر تنها اميد کساني که در ماه رمضان بخشيده نشده اند؛ روز عرفه مي باشد.

بهترين عمل در روز عرفه دعا است و در ميان روزهاى سال، اين روز براى دعا امتياز ويژه اى دارد. با توجه به ايام سال و مناسبت هاي مختلف در مي يابيم که براي دعا و مناجات هميشه شب، مورد نظر حضرت باريتعالي بوده است، مثل شب هاي قدر، شب نيمه شعبان و... و تنها روزي را که براي مناجات همگاني معرفي کرده اند؛ روز عرفه مي باشد.

روز عرفه داراى دعاهاى فراوانى است؛ ولى در اين ميان، دعاى عرفه امام حسين عليه السلام داراى جايگاه ممتاز و ويژه است و در واقع، ناب ‏ترين و عميق‏ ترين معارف الهى و توحيدى در اين دعا، بر زبان سالار شهيدان عليه السلام جارى گشته است.

امام حسين عليه السلام در آخرين عرفه عمر خود، عصر روز عرفه با گروهى از خاندان و فرزندان و شيعيان، با نهايت ‏خاكسارى و خشوع از خيمه بيرون آمدند و در جانب چپ كوه ايستادند . امام (ع) چهره مبارك خود را به سوى كعبه گردانيد مانند مسكين نيازمندى كه غذا مى‏طلبد، دست‏ها را برابر صورت خود گرفت و دعايش را چنين آغاز كرد:

«الحمدلله الذى ليس لقضائه دافع ولا لعطائه مانع ولا كصنعه صانع و هو الجواد الواسع؛ سپاس خداوندى را سزاست كه چيزى قضايش را دور نمى‏سازد و از عطا و بخشش او جلوگيرى نمى‏كند و هيچ آفريننده اى آفرينش او را ندارد و او سخاوتمندى بى‏انتهاست.»

حضرت (ع) سپس به بيان گوشه اى از نعمت‏هاى بى پايان خداوند كه انسان را در تمام مراحل رشد و تكامل در برگرفته، مى‏پردازد و مهربانى مادران و دايه ها و مواظبت و پرستارى و دل ‏سوزى آنان را از الطاف و عنايت‏هاى خداوند مى‏شمرد؛ سپس به لزوم شكر نعمت‏هاى الهى اشاره مى‏كند و خود را از اداى يك شكر نيز عاجز و ناتوان مى‏بيند .

هر فرازى از اين دعا، دريچه اى از نور و توحيد و عشق و محبت‏ به خداوند را به سوى دل انسان مى‏گشايد و عبارات دعا و محتواى آن، نشان مى‏دهد كه امام حسين عليه السلام در حال اين دعا دائم از خود و عالم غافل گشته، تمام جهان را به يك سو نهاده، با همه وجود حضور خداوند و احاطه و اشراف او به همه ذرات هستى و نفوذ علم و قدرت و حيات او را بر تك تك ذرات و موجودات عالم مشاهده مى‏نمايد و آن چه را كه ديده، بر زبان آورده است .

امام حسين عليه السلام مى‏خواهد با اين نيايش، انسان و خدا را بشناساند و نزديكى آن را به هم بنمايد . او با اين نيايش، منطقى‏ترين و واقعى‏ترين رابطه انسان با خداوند را توضيح مى‏دهد .

محوریت دعا و نیایش در معرفت به خالق
عرفه بر محور دعا و نیایش ترسیم شده است. بر این اساس دعا اهمیت فراوانی در این شب و روز دارد، تا این اندازه كه روزه این روز را برای كسی كه روزه باعث ضعف او هنگام دعا می‌شود، ممنوع كرده‌اند. در باب ارزش زائر حسینی نسبت به زائر عرفات از امام صادق(ع) روایت داریم كه فرمودند «خداوند متعال قبل از اهل عرفات برای زائران قبر حسینی جلوه می‌کند، نیازهای آنان را برمی آورد، گناهانشان را می‌بخشد و آنان را به خواسته‌هایشان می‌رساند و آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نیز این‌گونه رفتار می‌كند.»
عظمت این روز از دعای عرفه به دست می‌آید، دعایی بسیار وزین و پرمعنا و مفهوم كه هر فرازش بابی از معرفت‌الله و مفاهیم ارزشی دین را در خود جای داده است. خود عرفات از ریشه عرفه یعنی شناختن و معرفت پیدا كردن است. اگر به فلسفه عرفات پی ببریم در حقیقت پی به راز عبودیت برده‌ایم. عبودیت وقتی كامل می‌شود كه معرفت انسان كامل شود. معرفت كه كامل شد نفس انسان غنی و پر می‌شود و انسان غنای نفس پیدا می‌كند. معرفت نسبت به خالق، خود به خود انسان را به سمت عبودیت و سیر در مسیر بندگی حقیقی هدایت می‌كند.

حفظ حالات معنوی حاصل از ارتباط با خدا
در روایات شب‌هایی همچون شب‌های قدر و شب نیمه شعبان را شب مناجات و دعا و نیایش معرفی كرده اند و بر ارزش عبادت در این ایام تأكید شده است. اما روایاتی هم روز عرفه را یك روز مهم برای تلاش در عبودیت و مناجات با خالق معرفی كرده‌اند. اهمیت عرفه از روایتی مشخص می‌شود كه می‌فرماید «اگر انسان در رمضان مورد عفو و بخشش الهی قرار نگیرد تا رمضان سال بعد قطعاً امیدی نیست مگر در روز عرفه كه خداوند نظر لطف و مرحمت به بندگان خودش دارد.»  پس شایسته است قدر این شب و روز را بدانیم و از فضای مادی فاصله بگیریم.
حفظ حالات معنوی كه انسان پیدا می‌كند، از كسب آن مهم‌تر است، چراكه اگر این حالات و روحیات ملازم انسان باشد، در رفتار و اعمال او در اجتماع و خانواده تأثیرگذار است. بنابراین فرصت‌های ارزشمندی همچون عرفه را باید دریابیم و نهایت بهره‌را ببریم. مسلمانی كه در روز عرفه با دعای رسیده از جانب امام حسین(ع) با خدا راز و نیاز می‌كند و اشك می‌ریزد، پس از دعا اگر تغییری در رفتار و افكارش پدیدآمد، چنانكه شرم از گفتن دروغ و تهمت و توهین داشت، معلوم می‌شود مورد لطف و نظر خدا قرار گرفته است.

كاركردهای اجتماعی عرفه
از كاركردهای اجتماعی مناسبت‌های مذهبی همچون عرفه همین دگرگونی در افكار و رفتار برای عبودیت و بندگی است. یعنی شركت در این مراسم سبب دوری انسان از گناه و سیاهی روح می‌شود و تا مدتی وجدان انسان در هر تصمیم و عملی به ما تلنگر می‌زند كه تو كه با خدا ارتباط گرفتی و مناجات و اشك و آه داشتی، آیا این رفتار مورد رضای اوست؟
به عبارتی دیگر، كاركرد این‌گونه مناسبت‌های مورد تأكید اسلام در اجتماع، ریشه در تفكر انسان دارد، چراكه اثر آن حس حضور خدا در زوایای پیدا و پنهان زندگی شخصی و اجتماعی ماست. وقتی انسان خود را در محضر خدا دید مسلما از گناه و بدی‌ها دوری می‌كند، چنان كه در انظار از خلاف پرهیز می‌كنیم. تمدید این حالات ارزشمند هم به حضور مستمر در اماكن مذهبی و مراسمی از این قبیل، در حد متعارفی كه انسان را از زندگی اجتماعی دور نكند و افراط و تفریطی در كار نباشد، ممکن است.

تأثیر دعا در افكار و اعمال
در دعای عرفه، امام حسین(ع) به شكل زیبایی تكلم با خدا و مناجات با او را به ما می‌آموزد. به طوری که در مقابل عظمت خالق سر تعظیم فرود‌آوریم، از بزرگی و عظمت معبود یکتا به نیكی یاد كنیم و در مقابل، خواری و ذلت و زبونی خود را به نفس اماره یادآوری کنیم و پس از آن با خلوص نیت از او حاجت خود را بطلبیم تا به مراد و منظور و سعادت در بندگی برسیم.
در این دعا از خدا می‌خواهیم كه خدایا تو كه به همه کارهای من آگاهی، قطعا خیر و صلاح من را بهتر می‌دانی. پس چنان كن كه نسبت به قضا و قدر تو صبور و راضی به رضای تو باشم. وقتی چنین شد در جامعه و خانواده در برخورد با مشكلات زندگی و ناملایمات یا در زمان رسیدن به خوشی‌ها و مادیات، عنان اختیار از كف نمی‌دهیم و شتاب‌زده تصمیم نمی‌گیریم. بلكه با اعتقاد بر حضور خدا در زندگی و جریان داشتن خواست او در امور نسبت به قضا و قدر الهی صبوری می‌كنیم و با استعانت از او از موانع گذر می‌كنیم. این تفكر به‌صورت مصداقی در روابط اجتماعی و در واقعیت، ارزش خود را در كاهش گناه و خلاف و بزهكاری نشان می‌دهد.
بنابراین به این نتیجه می‌رسیم كه اگر بینش و تفكر ما نسبت به عالم تغییر كند و همان باشد كه دین بیان كرده است، قطعاً رفتار و اعمال ما بر مدار آن شكل می‌گیرد و آنجاست كه انسان به هدایت واقعی می‌رسد. آنچه امروز از مجموعه رفتارهای برخی فِرَقِ مدعی دین می‌بینیم كه مخالف دین واقعی و در تضاد با انسانیت است ریشه آن به تفكر آنها و نگرش و بینش آنها بر می‌گردد. شاید مادیات تأثیر تشویقی داشته باشد اما روشن است كه انسان جان خود را برای مادیات به خطر نمی‌اندازد، بلكه این تفكر و بینش اوست كه انسان در راه آن از جان می‌گذرد. بنابراین جنایاتی كه مرتكب می‌شوند برخاسته از اعتقاد غلطی است كه برای آنها خوب و زیبا جلوه داده شده و در عقل و قلب آنها نهادینه شده است.
از مجموعه این گفتار چنین به دست می‌آید كه انسان باید از فرصت‌هایی همچون عرفه برای شناخت حقیقی و رسیدن به تفكر عبودیت بهره‌ببرد و از ابزاری همچون دعا در استحكام ارتباط با خدا و حس حضور او در زندگی استفاده كند. در این صورت، نتیجه آن انسانی با اخلاق دینی و بر مدار تقوا و اعمال حسنه می‌شود.