یزد رسا؛ یکی از موارد مهم انتخاب، انتخابات در عرصه سیاسی و اجتماعی است که رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(حفظه الله) در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور(1) آن را حق الناس دانسته و با تأکید بر مسأله «حقّ النّاس» در انتخابات فرمودند:«باید به عمق حقّ النّاس برسیم». ایشان در تبیین ابعاد مساله حق الناس در انتخابات شش مورد را بر می شمارند.

یکی از موارد مهم آن مربوط به مردم است که عبارت است از: دقت در بررسی «فهرست ها» و انتخاب «افراد« یعنی مردم توجّه کنند و ببینند که آن فهرستهایی را که پیشنهاد شده­ است از کجا پیشنهاد شده؛ از طرف چه کسی پیشنهاد شده؛ آن کسانی را که مورد اعتمادند، قابل اطمینانند، قابل اعتمادند انتخاب بکنند.

در امر انتخابات سیاسی- اجتماعی که رهبر معظم انقلاب آن را حق الناس خوانده­ اند، توجه به چند نکته ضروری است.

1)    در كتب روايي توجه فراواني به حق الناس شده ­است. به طوري كه اگر تمام روايات مربوطه جمع بندي شود، چندين جلد كتاب خواهدشد. امّا در اينجا به چند نمونه از روايات اشاره مي‌شود.

حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: «اَمّا الظّلم الّذي لا يُتركُ، فَظلمُ العباد بَعضُهُم بعضاً؛ امّا ظلمي كه بخشوده نمي‌شود ظلمي است كه بعضي از بندگان خدا بر بعض ديگر مي‌كنند».(2). در روايت ديگري آن حضرت حتي اداي حق الناس را از حق الله مهم‌تر دانسته و مي‌فرمايد: «جَعلَ الله سُبحانه حُقوقُ عبادِهِ مُقدّمةً علَي حُقُوقهِ فَمنْ قامَ بِحقُوقُ عبادالله كانَ ذلك مؤدّياً الي القيامِ بِحقوقِ الله؛ خداوند حقوق بندگانش را مقدم بر حقوق خود قرار داده و كسي كه حقوق بندگانش را رعايت كند حقوق الهي را نيز رعايت خواهد كرد».(3)

2)    انتخاب افراد دو گونه ­است:

الف- انتخاب احساسی-هیجانی؛ در برخی از موارد بدلایل مختلفی(مثل فامیل بودن، همشهری بودن و حس ناسیونالیستی، همکار بودن و.....) ابتدا فرد گزینه مورد نظرش را انتخاب می­کند و بعد از آن برای اینکه بتواند در مقابل سوال وجدان خود یا سوال اطرافیان دلیلی بیاورد، کمی مشاوره کرده و دستی هم به سوی تحقیق دراز می­کند.

در این نوع از انتخاب؛ اولین چیزی که ضربه می­بیند عقل است. زیرا علاقه افراطی به چیزی چشم انسان را کور و گوش را از کار می­ اندازد(4). وقتی عقل از کار افتاد دیگر شناختی حاصل نمیشود. وقتی چشم از کار افتاد، نسبت­ها بهم میریزد؛ یعنی عیب­ها کوچک می­شود، به حدی که دیده نمی­شود یا قابل توجه نیست و خوبی­ها هم بزرگ می­شود به حدی که طرف را یگانۀ عالم در این امر می­بیند. بنابراین معیارهای اصلی فراموش می­شود و انتخاب بر اساس معیارهای جدیدی که منطبق بر فرد است صورت می­گیرد. در اصل دیگر گزینش معیاری نخواهد بود و منطبق بر عقل، واقعیات، تحقیق و بررسی نمی­باشد در نتیجه نباید از فرد انتخاب شده هم انتظار واقعی داشت!!!

ب- انتخاب عاقلانه؛ مقصود از انتخاب عاقلانه، انتخابی است که حکم عقل و منطق است، یعنی افراد با عقل خود بعد از بررسی، تفکر، مشاوره، تحقیق و با در نظر گرفتن تمام شرایط و بصورت واقع­ بینانه فردی را انتخاب میکنند. جهت تسهیل در امر انتخاب عاقلانه که بهترین نوع انتخاب است نکات زیر ضروری می­باشد:

1-   شناخت خود و تعیین نوع جهان بینی

یعنی هدف زندگی، معنای زندگی، مسیر زندگی. ناگفته پیداست که در زمینه هدف زندگی، تضاد جدی بین فرهنگ غرب و فرهنگ خودی وجود دارد و تعریفی که فرهنگ اسلامی‌ـ‌ایرانی از زندگی و خوب و بد بودن آن بر اساس آخرت‌گرایی و نقش مزرعه بودن زندگی دنیوی برای زندگی اخروی، که هدف اصلی و زندگی واقعی است، برایمان دارد؛ درست در نقطه‌ی مقابل فرهنگ غربی است که بر مبنای مکتب اومانیسم و لذت‌گرایی و هدف غایی بودن زندگی دنیوی استوار است. این دو جهان‌بینی دقیقاً در نقطه‌ی مقابل هم قرار دارند و بی‌گمان این اختلاف دیدگاه در بررسی معیار انتخاب تأثیر تام‌ و ‌تمام خواهد گذاشت؛ چه بسا بر اساس دیدگاه اسلامی برخی معیارها مورد توجه باشد یا حتی در اولویت باشد که در دیدگاه غربی توجه به آن‌ها اصلاً بی‌مورد باشد.

بنابراین در اولین قدم باید معین کنیم که آیا انتخاب ما با جهان بینی ما هماهنگ است یا نه؟ آیا دیدگاه انتخاباتی ما ماتریالیستی و مادی گرایانه هست یا الهی و دینی؟

2-   تعیین هدف از انتخاب

اگر فلسفه انتخاب برای ما مشخص شد، معیارهای ما برای انتخاب همان معیاری میشود که ما را به آن مقصود نزدیک می­کند و معیارهایی که با مقصود اصلی ما ارتباط ندارد از فهرست ملاک ها و معیارها حذف می­شود.

واقعا هدف از انتخابات مجلس شورای اسلامی چیست؟ هدف از انتخابات خبرگان چیست؟ از یک نماینده مجلس چه انتظاراتی میتوان داشت؟ یا یک نماینده چه وظایفی دارد؟

جهت پاسخگویی به این سوالات رجوع کنید به:  مجلس چيست؟ وظايف نمايندگان مجلس شوراي اسلامي چيست؟(5)  و وظایف و اختیارات مجلس خبرگان رهبری چیست؟(6)

3-   تعیین معیارها و ملاک­ های انتخاب

ما در انتخابمان باید "معیار" داشته باشیم تا بتوانیم به وسیله آن افراد را محک بزنیم. اگر این معیارها پیش از انتخاب مشخص شده باشند تا اندازه زیادی از آفت خطرناک انتخاب­ های احساسی مصون خواهیم بود و تحت تاثیر ملاک­های دهان پر کن، عرفی و سطحی قرار نگرفته و در بازی تبلیغاتی نامزدهاغرق نمی­شویم.

براستی آیا معیاری برای انتخاب داریم؟ چرا به فلانی رای میدهیم؟ آیا توقع ما از نماینده با وظیفه قانونی وی هماهنگ است؟

معیارهای ما باید با آنچه در مرحله قبل به آن رسیده ایم، متناسب باشد. یعنی معیارها را باید با جهان بینی خود و هدف خود از انتخاب هماهنگ کنیم تا  بتوانیم یک انتخاب درست و عاقلانه ای انجام دهیم.

یکی از مواردی که در این مرحله باید مورد توجه قرار گیرد معیارهایی است که رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(حفظه الله) بیان میکنند، قطعا این معیارها به ما در انتخاب فرد اصلح کمک کننده خواهد بود.

برای رسیدن به ملاکهایی که بتواند سنگ محک مطمئنی برای انتخاب باشد، باید معیارها را خرد و جزیی کرده و تفسیر از معیارها کاملا مشخص باشد تا بتوان بوسیله آن انتخاب درستی انجام داد.

مثلا منظور از نماینده خوب چیست؟ منظور از نماینده مدیر، شجاع و کارآمد کدام است؟ منظور از ولایتمداری، بصیرت داشتن و دشمن شناس بودن یعنی چی؟

4-   تطبیق معیارها بر افراد

در این مرحله ما معیارهای انتخاب را داریم، تمام تلاش خود را متمرکز این نکته میکنیم که از بین افراد نامزد شده کدام فرد با معیارهای ما بیشتر هماهنگ است و این دو راه دارد:

راه اول این است که خود فرد با تحقیق، مشاوره، بررسی و مرور سوابق نامزد، مطالعه سخنرانی­ها، بررسی موضعگیری های سیاسی و اجتماعی وی، موفقیت و عدم موفقیت وی در شغل­ها و سوابق قبلی، دوستان و اطرافیان وی، و .... تشخیص دهد که کدام نامزد با معیارهای او تطبیق بیشتری میکند.

راه دوم کمک گرفتن جهت تشخیص معیارها در نامزدها است؛ جهت تشخیص اینکه آیا فلان نامزد معیارهای ما را دارد یا نه؟ میتوان از افراد، گروه­ها، حزب­ها و جناح­هایی که در کشور وجود دارد و با معیارهای سه گانه قبلی ما سازگارترند کمک گرفت.

3)    نتیجه گیری: اگر این مراحل بخوبی، با دقت و موشکافانه انجام شود؛ انتخاب صورت گرفته عاقلانه و فرد منتخب دارای معیارهای درست خواهد بود و میتوانیم بگوییم که نسبت به حق الناس حساس بوده و به آن اهمیت داده ­ایم، جوابی منطقی برای وجدان خود داشته و نسبت به انتخاب خود احساس رضایت داریم حال چه منتخب ما منتخب نهایی باشد یا نه!!

اما اگر دقت کافی انجام نشود، انتخاب احساسی و بدون دلیل منطقی و عقلی صورت بگیرد؛ قطعا باید پاسخگوی این حق الناس ضایع شده باشیم.

نکته پایانی:

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با دست‌اندرکاران انتخابات فرمودند: انتخابات یک نعمت بزرگ و یک فرصت بزرگ است؛ شکرگزارى لازم دارد؛  شکرگزارى‌اش به این است که همه‌مان در هرجا که هستیم سعى کنیم، این را خوب و سالم برگزار کنیم. نگذاریم با رفتارهاى ما، با حرفهاى ما، با بعضى از نسنجیده‌گوئى‌هائى که گوشه‌وکنار انسان میشنود؛ این عمل بزرگ، این حرکت بزرگ، این افتخار بزرگ نگذاریم که مشوّش و مشوّه بشود، این را حواسمان باشد.(7)

موفقیت شما را از خداوند متعال در همه انتخاب­های زندگی­تان خواستارم.

سید حسین حیدری خورمیزی

قم المقدسه

26/11/1394

(1)  در دیدار ائمه جمعه سراسر کشور در تاریخ ۹۴/۱۰/۱۴ .

(2)  نهج البلاغه، خطبه 175.

(3)  محمدي ري شهري، ميزان الحكمة، ج 2، ص480.

(4)  پیامبر(ص) می‌فرماید: «حُبُّکَ لِلشَّیْ‏ءِ یُعْمِی وَ یُصِمُّ»(من‌لایحضره‌الفقیه/4/380)

(5)  http://www.porseman.org/q/show.aspx?id=95806

(6)  http://www.siasi.porsemani.ir/node/2427

(7)  حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با دست‌اندرکاران انتخابات ۹۴/۱۰/۳۰.