به گزارش خبرنگار یزدرسا از مهریز، مساجد جامع، برگی از تاریخ ارزشمند و هویت اسلامی استان یزد دارد و تقریباً در همه شهرستان‌های استان یزد مساجدی وجود دارد که خود گویای تاریخ درخشان یزد، پس از پذیرش دین مبین اسلام است.

گرچه مسجد جامع کبیر یزد، مسجد جامع ابرکوه، مسجد فهرج و ...ده‌ها مسجد دیگر از افتخارات تاریخی و مذهبی استان یزد به شمار می‌روند اما مساجد تاریخی مهریز که تاکنون کمتر به آن‌ها پرداخته شده نیز با اندکی توجه بیشتر مسئولان میراث فرهنگی می‌توانند بر افتخارات استان یزد بیافزایند.

مساجد تاریخی شهرستان مهریز که اغلب متعلق به دوران قاجاریه، آل مظفر، صفویه و قرون هشتم و نهم هستند، اکنون گرد فراموشی بر آن‌ها نشسته و تعدادی از آن‌ها در اثر مرور زمان، فرسوده شده و در آستانه تخریب قرار دارند.

اغلب مساجد تاریخی پس از ثبت به حال خود رها شده‌اند

این مساجد که همه آن‌ها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند، پس از ثبت تقریباً به حال خود رها شده‌اند و به تدریج زیبایی‌های خود را از دست داده یا می‌دهند.

از جمله مساجد تاریخی مهریز می‌توان به مسجد پای برج، مسجد جامع مهرپادین، مسجد جامع باغ بهار، مسجد حاجی قاسمی، مسجد جامع منگ‌آباد، مسجد جامع خورمیز، مسجد جامع هنزا و ده‌ها مسجد تاریخی دیگر از داشته‌های ارزنده و میراث‌های با ارزش مهریز است.

یکی از کارشناسان میراث فرهنگی استان یزد به تشریح شرایط و ویژگی‌های مساجد تاریخی شهرستان مهریز پرداخت و اظهار داشت: این مساجد می‌توانند به قطب‌های گردشگری و مراکز توریست‌پذ‌یر تبدیل شوند زیرا اغلب آن‌ها از معماری‌هایی برخوردارند که برای گردشگران خارجی بسیار جذاب و باشکوه است.

محمد زارع‌زاده عنوان کرد: با وجود این ظرفیت بزرگ در شهرستان مهریز، متاسفانه مساجد به عنوان بخشی از جاذبه‌های گردشگری و مهم‌تر از آن به عنوان میراث ارزشمند گذشتگان، مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند.

محله‌گرایی در بی‌توجهی به آثار تاریخی بی‌تاثیر نیست

وی عنوان کرد: بخشی از این بی‌مهری‌ها از سوی مسئولان میراث فرهنگی صورت گرفته و بخشی دیگر به دلیل پررنگ بودن تعلقات محله‌ای و محله‌گرایی توسط خود مردم مهریز ظهور و بروز پیدا کرده است.

زارع‌زاده، مسجد جامع مهرپادین را یکی از مساجد ارزشمند تاریخی شهرستان مهریز و استان یزد برشمرد و افزود: این مسجد در مرکز محله مهرپادین قرار دارد و قدمت آن به قرن هشتم هجری و به دوران آل مظفر باز می‌گردد.

این کارشناس میراث فرهنگی و عضو یکی از تشکل‌های مردم نهاد میراث فرهنگی استان یزد، تاریخ ثبت ملی این مسجد را مربوط به سال 1378 دانست و افزود: این مسجد یکی از زیباترین و نفیس‌‌ترین مساجد شهرستان مهریز است که وسعت آن به سه هزار مترمربع می‌رسد.

مسجد مهرپادین؛ از زیباترین و نفیس‌ترین مساجد شهرستان مهریز است

وی یادآور شد: بانی این مسجد شخصی به نام محفوظ ابن محمد بوده که مسجد را در حدود 900 سال پیش بنا کرده است.

زارع‌زاده تصریح کرد: هرچند بیشتر قسمت‌های مسجد مرمت شده اما با این وجود، شاکله اصلی آن دست نخورده مانده است.

وی با بیان اینکه این مسجد شامل صحن، ایوان، گنبدخانه، مناره و شبستان زمستانی و تابستانی است، ادامه داد: شاخص‌ترین عنصر این مجموعه، مناره 30 متری تک و منفرد آن است که به صورت نمادی شهری، مجاور سردر ورودی مسجد خودنمایی می‌کند و یکی از اصیل‌ترین عناصر مسجد به شمار می‌رود.

این کارشناس میراث فرهنگی یادآور شد: در ارتقاع پنج متری این مناره نیز، کتیبه‌ای از کاشی معرق و به خط نسخ نصب شده که نزدیک به 400 سال قدمت دارد.

وی، مسجد جامع با‌غ‌بهار در منطقه بغدادآباد مهریز را نیز یکی دیگر از مساجد تاریخی و ارزشمند دانست که قدمت آن به دوران صفویه باز می‌گردد و در سال 1385 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

زارع‌زاده عنوان کرد: این مسجد توسط یکی از تجار یزدی به نام ملامسعود در سال 989 هجری قمری ساخته شد که شامل صحن، شبستان تابستان و زمستانه، محراب و فضاهای خدماتی و جنبی است و عناصر اصلی با اندکی دخل و تصرف در سال‌های اخیر، باقی است و مسجد با وجود مرمت‌، کلیت اصیل خود را حفظ کرده است.

مساجد باغ‌بهار و مهرپادین همچنان فعال و پر رونق

وی ادامه داد: مسجد باغ‌بهار و مهرپادین از مساجد بسیار پر رونق و فعال هستند که به دلیل مرمت و استحکام بخشی‌های اخیر به لحاظ سازه‌ای مشکل خاصی ندارد.

این کارشناس میراث فرهنگی تصریح کرد: اما برخی از مساجد تاریخی مهریز کم کم به سمت ویرانی می‌روند و در عمل امکان استفاده از آن‌ها وجود ندارد.

زارع‌زاده از جمله این مساجد به مسجد پای برج در منطقه سریزد مهریز اشاره کرد و افزود: البته این مسجد چند سال پیش توسط میراث فرهنگی مرمت شد و دوباره رونق خود را بازیافت اما همچنان نیازمند رسیدگی‌های مسئولان منطقه است.

وی در مورد این مسجد عنوان کرد: مسجد پای برج مهریز مربوط به دوران قاجاریه است و از معماری جالب و هنرمندانه‌ای برخوردار است.

این فعال میراث فرهنگی، مسجد حاجی قاسمی را نیز از مساجد قدیمی مهریز خواند که در بغدادآباد واقع شده و متعلق به دوران قاجاریه است.

وی افزود: این مسجد یک مجموعه است که شامل مسجد، آب‌انبار، بازارچه، حمام و حسینیه است اما آنچه به عنوان ارزشمندترین عنصر مجموعه به جا مانده است، ترکیب در هم تنیده مسجد و آب انباری است که هنوز سالم و فعال است.

زارع‌‌زاده یادآور شد: مسجد جامع منگ‌آباد نیز متعلق به قرن نهم هجری است و به فاصله 2 کیلومتری غرب شاهراه یزد ـ کرمان و در جنوب شهر مهریز قرار دارد که اکنون به عنوان یکی از محله‌های این شهر محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: این مسجد، روزگاری تنها مسجد آبادی به شمار می‌رفته و با توجه به متون تاریخی، یک بار تخریب و دوباره بازسازی شده است.

زارع‌زاده خاطرنشان کرد: بنای اولیه این مسجد با استناد به سنگ محراب مسجد که در حاشیه آن، آیة‌الکرسی به خط نسخ نوشته شده است، قدمتی 400 ساله داشته است.

ظرفیت‌های گردشگری مهریز در آستانه شکوفایی

وی مسجد جامع خورمیز متعلق به دوران صفویه و مسجد جامع هنزا متعلق به قرن نهم هجری را از دیگر مساجد تاریخی و ارزشمند شهرستان مهریز برشمرد که در صورت مرمت و توجه ویژه میراث فرهنگی می‌تواند پر رونق و فعال باشد.

مجموعه مساجد، آب‌انبارهای تاریخی، حمام‌ها و خانه‌های تاریخی، ظرفیت‌های مهم گردشگری در شهرستان مهریز است اما متاسفانه در این شهرستان تنها به چند مجموعه که توسط بخش خصوصی احیا شده، پرداخته شده و بقیه آثار تاریخی به حال خود رها شده‌اند.

امید است که مسئولان میراث فرهنگی با تدبیر و چاره‌اندیشی در این زمینه و حمایت بخش خصوصی بتوانند این ظرفیت‌های عظیم را احیا کنند و شهرستان مهریز به قطب گردشگری استان یزد تبدیل شود.