به گزارش یزد رسا، اسفندماه آغاز تکاپو برای استقبال از بهار است و اولین اقدامی ‌که برای استقبال از بهار در ذهن مردم استان تداعی می‌شود، خانه تکانی است.
همشهری نوشت:با توجه به‌ این‌که ماه‌های اسفند و فروردین، ماه‌های پر باد و گرد و غباری برای استان کویری یزد است، اغلب مردم کار خانه تکانی را با شستن فرش‌ها از اوایل اسفند آغاز می‌کنند تا فرش‌های شسته شده آنها از گرد و خاک پایان سال در امان بماند.

چوب‌کاری فرش‌ها
تا مدت‌ها قبل، زمانی که خانه‌ یزدی‌ها پر بود از قالی‌های رنگارنگ دستباف، کسی کمتر به فکر شست‌وشوی فرش در فصل خانه تکانی بود، بلکه با آویزان کردن فرش‌ها بر دیوار خانه و چوب کاری آنها، خاک را از چهره آنها می‌زدودند. همچنین با توجه به  این‌که اتاق‌های خانه اغلب با زیلو فرش می‌شد، خاک گرفتن از زیلوها هم در فصل خانه تکانی، در کنار فرش‌های دستباف، انجام می‌گرفت.

زیلو زیراندازی سنگین و شست‌وشوی آن نیز کار سختی بود، از این رو اغلب اهالی خانه تا زمانی که  این زیرانداز کثیف نمی‌شد، آن را نمی‌شستند و تنها خاک آن را می‌گرفتند.

تمیز کردن دیوارهای خانه با جاروهای بافقی
با تمیز کردن فرش‌ها، نوبت به تمیز کردن فضای خانه، برای پهن کردن فرش‌های خاک گرفته می‌رسید و اهالی در و دیوار خانه را با جاروهای دستی بافقی از لانه عنکبوت و خاک تمیز می‌کردند.
به دلیل وقوع طوفان‌های متعدد گرد و غبار در استان، همیشه خاک از درز شیشه‌ها به فضای خانه رخنه می‌کرد و بر در و دیوار می‌نشست بنابراین بعد از تمیز کردن دیوارها، نوبت به تمیز کردن شیشه‌ها و پرده‌ها می‌رسید.
پنجره‌ها و ورودی اتاق‌های خانه‌های قدیمی‌ با پرده‌های رنگارنگ تزیین می‌شد از‌ این رو نزدیک شدن به ایام نوروز، فرصتی برای باز کردن  این پرده‌ها و شست‌وشوی آنها بود که همگی با دست انجام می‌شد تا به اصطلاح مردمی‌ آهار پارچه گرفته نشود و کیفیت خود را از دست ندهد.

شست‌وشوی پرده‌ها و ملحفه‌ها
اطراف اتاق‌های خانه‌های قدیمی‌ یزد، همواره با پتوهایی با ملحفه‌های سفید گلدار، فرش می‌شد و تکیه گاه آن نیز پشتی‌های ترمه زیبایی بود که مردم همین دیار آن را می‌بافتند.

مردم یزد ترمه را بسیار گرانبها می‌دانستند از این رو با پارچه‌های سفید گلدار و ساده، پشتی‌های ترمه را می‌پوشاندند، تا کثیف و چرک نشود و در ایام نوروز نیز خاک گرفتن از پشتی‌ها را مانند روشی که برای فرش‌ها استفاده می‌کردند، انجام می‌دادند و روکش پتو‌ها و پشتی‌ها را نیز می‌شستند.

مطبخ؛ اصلی‌ترین مکان خانه تکانی
مطبخ یا آشپرخانه، اصلی‌ترین مکان برای خانه‌تکانی محسوب می‌شد. تمیز کردن روغن و دود از فضای آشپزخانه، کار سخت و زمان‌بری بود.
با توجه به اینکه مطبخ‌های قدیمی، کابینت نداشتند و از طبقات بدون در برای نگهداری ظروف استفاده می‌شد، همه ظروف آشپزخانه نزدیک نوروز شسته می‌شدند تا پاکی و تمیزی را برای فضای آشپزخانه به ارمغان آورند.ماده اصلی برای تمیز کردن ظروف آشپزخانه، خاکستر بود؛ خاکستری که از پخت نان و روشن کردن آتش در محیط خانه، جمع‌آوری شده بود و انصافا ظروف به ویژه قوری، استکان و نعلبکی‌های چایخوری را تمیز و براق می‌کرد.

مشارکت اهالی خانه‌های قدیمی برای خانه‌تکانی
نزدیک نوروز، زنان جوان ساکن خانه‌های حیاط مرکزی قدیم که عموما مسکن چند خانوار بود، گرد هم جمع می‌شدند و هر کدام وظیفه‌ای را برای خانه تکانی به عهده می‌گرفتند، تا کار‌های خانه هر چه سریع‌تر تمام شود و بزرگ‌ترها نیز بر کار آنها نظارت می‌کردند.
همچنین فرزندانی که از پدر و مادر خود جدا زندگی می‌کردند، قبل از شروع خانه تکانی در منزل خود به خانه بزرگ‌ترها می‌رفتند تا آنها را در خانه تکانی همراهی کنند.

خانه‌تکانی نوین در یزد
امروزه با پیشرفت تکنولوژی و افزایش عرضه خدمات، خانه تکانی دیگر به سختی سال‌های دور نیست. قالیشویی‌ها زحمت شست‌وشو و خاک گرفتن از فرش‌ها را برعهده گرفته‌اند و کارگران خدماتی نیز برای تمیز کردن محیط خانه به کار گرفته می‌شوند.
محلول‌ها و مواد پاک کننده که عوارض متعددی برای سلامت مصرف کنندگان دارند جای خاکستر، -این ماده طبیعی جرم زدایی- را گرفته است و به این ترتیب خانه تکانی با عوارض اما با سرعت انجام می‌شود.برخی از مردم یزد، این روزها به دنبال کارگرانی برای تمیز کردن خانه خود هستند اما این کار بیشتر از سوی کسانی که به اصطلاح دستشان به دهانشان می‌رسد، انجام می‌شود.

آغاز خانه‌تکانی از اول اسفندماه
مردم یزد با همکاری اعضای خانواده، کار خانه‌تکانی را از اوایل اسفندماه آغاز می‌کنند و کم کم تا چند روز مانده به سال تحویل، خانه را تمیز و پاکیزه می‌کنند. روزهای آخر سال هم فرصت خریدهای نوروزی و تامین مواد غذایی مورد نیاز برای پذیرایی از مهمانان نوروزی است.
اما این روزها نیز همچنان شست‌وشوی فرش، اولین حرکت برای آغاز خانه تکانی در بین شهروندان یزدی است، از این رو این روزها شاهد افزایش تماس با واحدهای قالیشویی برای شست‌وشوی فرش و موکت هستیم.
همین گرمی ‌بازار، فرصت را برای سوء‌استفاده برخی از کارگاه‌های قالیشویی و دریافت دستمزدهای بیش از نرخ مصوب فراهم کرده است به طوری که بعضا شاهد دریافت دستمزدی 2 برابر نرخ قانونی از سوی برخی از کارگاه‌های قالیشویی هستیم.

نرخ مصوب شست‌وشوی قالی در یزد
رئیس اتحادیه صنف قالیشویی یزد دستمزد شست‌وشوی هر مترمربع فرش ماشینی با مساحت کمتر از 12 مترمربع را، 1400 تومان و برای فرش‌های با مساحت بیش از 12 مترمربع، 1900 تومان اعلام کرد. «مسعود استقامت» افزود: دستمزد شست‌وشوی هر مترمربع فرش دستباف با مساحت کمتر از 12 متر، 2600 تومان و برای فرش‌های با ابعاد بزرگتر از 12 مترمربع، 3200 تومان است. وی قیمت شست‌وشوی هر مترمربع موکت را نیز 800 تومان اعلام کرد و افزود: در صورتی که هر کارگاه قالیشویی نرخ دستمزد بیش از این نرخ مصوب را دریافت کرد، تخلف با طرح شکایت به بازرسی اتاق اصناف، قابل پیگیری است.

فعالیت 25 کارگاه قالیشویی در شهر
استقامت با اشاره به این‌که 25 کارگاه قالیشویی در شهر یزد دایر است، افزود: هر سال اکیپ گشت برای نظارت بهداشتی و نظارت بر عملکرد کارگاه‌های قالیشویی فعالیت خود را در اسفندماه آغاز می‌کند که به تذکر و جریمه برخی از فعالان این عرصه منجر می‌شود.
این مسئول گفت: عملکرد و کیفیت کار کارگاه‌های قالیشویی یزد نسبتا خوب است و اگر حتی در سال‌های گذشته شکایتی از آنها مطرح شده، در اتحادیه حل و فصل شده است.
وی گفت: امسال تا این لحظه شکایتی از فعالیت کارگاه‌های قالیشویی به اتحادیه گزارش نشده است اما قطعا با شکایاتی از طرف مردم مواجه خواهیم شد که با جدیت با آنها برخورد می‌کنیم.

خانه‌تکانی را به نیمه دوم اسفند موکول کنید
مدیرکل هواشناسی استان  با اشاره به وضعیت ناپایدار جوی استان تا نیمه اسفندماه، از شهروندان خواست خانه تکانی را به نیمه دوم اسفند موکول کنند.
«لقمان عمادی» با اشاره به این‌که در این بازه زمانی در کنار بارش‌های پراکنده، شاهد طوفان‌های گرد و غبار در استان هستیم، از مردم خواست در خانه تکانی عجله نکنند. وی با اشاره به این‌که موج‌های جوی متعددی در نیمه اول اسفندماه در استان پیش‌بینی شده است، گفت: البته در برخی از روزها نیز شرایط جوی مساعد است اما در فاصله کوتاهی، دوباره با ناپایداری جوی مواجه خواهیم شد.