به گزارش یزدرسا به نقل از سرو ابرکوه، در حال حاضر صنایع دستی قدیمی همچون: چنته بافی، رویه چینی، گیوه دوزی، نمدمالی، قفل سازی، گلیم بافی، قالی بافی و صابون پزی در ابرکوه وجود دارند، که تعدادی از آنها در فهرست آثار ناملموس به ثبت ملی رسیده است.

همچنین صنایع جدیدی مانند: نقاشی روی چوب، پارچه و سنگ، ویترای، قلم زنی، حجم و مشبّک روی فلز هستند که بخش زیادی از آن ها در کلاس های مربوط به میراث آموزش داده می شود.

حامد اکرمی محقق و پژوهشگر ابرکوهی صنایع دستی مذکور را در نوشته های خود چنین توصیف می کند:

چنته بافی:

چنته نوعی کیف دستی بلند است که در مناطق روستایی و عشایری و همانطور در بعضی از نقاط شهری تولید می شود.

چنته می تواند با رویه گلیم و قالی تولید شود. در چنین حالتی قسمت پشت جیب آن از بافت ساده ای برخوردار است.

نقوش بر روی چنته اغلب هندسی و یا همان نقوشی است که بر روی قالی ها و گلیم ها در ابعاد کوچکتر می باشد؛ که همه به طور ذهنی بافته می شوند.

چنته ای در ابرکوه صرفا توسط خانم ها بافته می شود و برای بافت آن به ابزار خاصی مثل سوزن، میله چوبی و ابریشم، نیاز داریم. چنته در مناطق شهری بیشتر به عنوان کیف و در مناطق روستایی و عشایری جهت نگهداری کلام الله مجید، مدارک و... استفاده می شود. 

گیوه دوزی:

گیوه؛ نوعی کفش یا پاپوش اصیل ایرانی است که در فصول گرم و خنک مصرف داشته است. گیوه راست و چپ ندارد و به‌دلیل استفاده از نخ و بافتی پارچه‌ای، پا در آن عرق نمی‌کند.

در حال حاضر علی صفری در محله دربقلعه و حسین آدمی در دهستان فراغه به این کار مشغول می باشند.

رویه چینی:

مراحل تهیه رویه گیوه در ابرکوه اینگونه بوده است؛ که ابتدا پنبه را توسط چخ (دستگاهی که پنبه را تبدیل به نخ می کند) می ریسیدند و محصول بدست آمده آن اصطلاحأ نیمه می نامیدند.

سپس چهار عدد از این نیمه ها را هَمْلا (هم لایه) ‌می کردند و مجدد با چخ می ریسیدند که ماحصل آن را بینجه می گفتند و بعد با بینجه بدست آمده توسط سوزن مخصوص خود رویه گیوه را اصطلاحأ می چیدند.

هم اکنون در ابرکوه خانم هایی مشغول به تهیه این صنعت دستی می باشند.

قفل سازی:

قفل سازی، یکی از صنایع بسیار مهم ما در گذشته بوده است، که به صورت اشکال حیوانی و انسانی ساخته می‌شد. قفل های ایرانی به لحاظ فنی شامل دو نوع است:

الف: قفل های ثابت درب، شامل: کلون دان، کلون و قفل پخش شو.

ب: قفل های فلزی، شامل: قفل فنری با کلید پیچی، قفل فنری با کلید فشاری، قفل لوله با کلید پیچی و قفل رمز (بی کلید).

قدمت قفل سازی در ایران به دوره ساسانی می رسد. هر چند قفل‌هایی كه ملهم از اشكال حیوانی هستند، مربوط به قرون چهارم تا نهم هجری می باشند. ما جنبه آیینی قفل‌ها را در دوره ساسانی نمی‌بینیم. این جنبه‌ها بعد از اسلا‌م و خصوصا در دوره صفویه به اوج می‌رسد ظهور قفل‌های فولا‌دی در دوره صفویه تحولی عظیم را در صنعت قفل‌سازی به‌وجود آورد.

این هنر در دوران صفویه و توسط استاد "صنیع الصنایع" به جهانیان معرفی و به شهرهای مختلف گسترش یافت. اکنون آقای ارزانی یکی از قفل سازان شهرستان می باشد.

قالی بافی:

قالی نقش مایه گلدانی؛ مشهور به ظل سلطانی که بعد ها از نقش مایه های مکرر قالیچه های آباده شد، متداول ترین نقش قالی دستباف ابرکوه بوده است.

قالی ابرکوه همه دارای گره نامتقارن و پود دوگانه هستند، که پود ها گاه فقط پشمی و گاهی پشم و نخ است و اغلب نیم لول وگاه لول بافت هستند.

طرح مخروطی شکل سرو و حالت انعطاف پذیر آن در باد نیز دستمایه خوبی برای نقاشان ابرکوه بوده است.

گلیم بافی:

گلیم بافی از قرن ها پیش در استان یزد به خصوص شهرستان های ابرکوه، میبد و خاتم رایج بود و گفته می شود که بیش از هزار سال در این خطه سابقه دارد.

گلیم در کشورمان سابقه و قدمت طولانی تر از قالی دارد و در واقع قالی در اثر تکامل گلیم بافی طی قرون و اعصار متمادی پدید آمده است.

گلیم های هر منطقه دارای خصوصیات ویژه ای از نظر طرح و رنگ است و با توجه به طرح و رنگ بندی های آن شناخته می شوند. برای تهیه تار گلیم، اغلب از نخ پنبه و پشم و در موارد استثنایی از ابریشم است.

صابون پزی:

صابون سنتی و طبیعی ابرکوه با قدمتی بیش از 200 سال، یکی از مرغوبترین صابون های منطقه و سوغاتی های این شهرستان به اقصی نقاط کشور می باشد.
این صابون که به صورت سنتی تولید می شود، به رغم تولید صابون های صنعتی، کاربرد زیادی در مصارف خانواده های مردم ابرکوه و سایر شهرهای کشور دارد.

صابون ابرکوه از دنبه گوسفند و سود سوزآور تهیه شده و به دلیل اینکه در تهیه این محصول از مواد صنعتی و افزودنی های شیمیایی استفاده نمی شود، صابونی ایده آل برای شستشوی بدن و موی سر می باشد.

این صابون به علت دارا بودن مناسب و میزان اسید کنترل شده آن حساسیت ها ی پوستی را از بین برده و پیاز موی سر را تقویت می کند. صابون محلی ابرکوه در دو رنگ زرد و سفید و برای جهیزیه عروس هم نوعی تزئین شده و بسیار زیبا تهیه می شده است.

نمد مالی:

امروزه تنها مسأله‌اي كه در دنيا نسبت به صنايع دستي وجود دارد، استفاده از طرح ها و رنگ هاي زيباست.

نمد مالي هم از صنايعي است كه مانند: قالي بافي، گليم بافي و …بادست صورت مي‌گيرد و تحقيقاتي که امروزه در مورد چگونگي توليد اين صنعت شده است، نشانگر اهميت اين موضوع می باشد.

نمد بيشتر در جاهاي مرطوب، جهت مبتلا نشدن به بيماري هاي رماتيسمي و عضلاني، در سنگبري ها جهت جلا دادن به سنگهاي تزئيني، در صنعت خودروسازي براي كف ماشينها، ‌براي تزئين خانه‌ها و چوپانان براي محافظت خود از حشرات موذي در صحرا مانند: عقرب و مار و امروزه با تولید محصولات جدید آن از قبیل پالتو بلند و گل های تزئینی طرفداران زیادی را جذب کرده است.

در ابرکوه همچنان این صنعت توسط استادان حسن اکرمی، جلیل اکرمی، احمد اکرمی، مرتضی اکرمی رونق دارد.

اکرمی محقق ابرکوهی در ادامه می گوید: گیوه دوزی، هنر چنته بافی، قفل سازی، گلیم بافی و قالی بافی ابرکوه، در فهرست میراث ملی ناملموس ثبت شدند.

توسعه صنایع دستی نیازمند حمایت مسئولان است
در ادامه گزارش لیلا حیدری کارشناس صنایع دستی ابرکوه در خصوص جایگاه صنایع دستی در شهر در گفتگو با خبرنگار سرو ابرکوه، اظهار کرد: از میان صنایع دستی که در ابرکوه طرفداران بیشتری دارد و در صورت مهیا بودن شرایط می توان از آن بهره برداری و حتی ایجاد اشتغال و درآمدزایی نمود، حجم، مشبّک روی مس، قلم زنی و تراش سنگ های زینتی و قیمتی می باشد.

حیدری ضمن بیان اینکه صنایع دستی در شهرستان جایگاه مطلوبی ندارد، تصریح کرد: من پس از ده سال فعالیت در زمینه صنایع دستی بارها شاهد بودم که هنرجویان با شور و اشتیاق وارد مرحله آموزش می شوند، اما زمانی که می بینند از این کار نمی توانند هیچ گونه درآمدی کسب کنند، بلکه فقط متحمل هزینه خرید وسایل و ابزار مورد نیاز شده اند، از این حرفه فاصله می گیرند و در نتیجه جایگاه صنایع دستی نیز متزلزل می شود.

وی خاطرنشان کرد: از جمله مشکلات صنایع دستی در شهرستان این است که مربیان برخی از صنایع دستی پُردرآمد مانند «حجم» تعدادی انگشت شمار بوده و تمایلی به آموزش ندارند. یا اینکه آموزش برخی صنایع مانند «قلم زنی» نیاز به سرمایه زیادی (نسبت به صنایع دیگر) دارد که هیچ گونه حمایتی از سوی بخش خصوصی در این زمینه صورت نگرفته است.

این کارشناس ابرکوهی ادامه داد: تراش سنگ های قیمتی و زینتی یکی از فعالیت هایی است که می تواند هم در داخل و خارج از شهرستان بازار فروش داشته و رونق اقتصادی ایجاد کند. اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان دستگاه تراش سنگ را در اختیار دارد، ولی ابزار جانبی این دستگاه را نه مربی توانسته است تهیه کند، نه مسئولان در این زمینه اقدام کردند.

مدیرعامل شرکت صنایع دستی شمسه کاران تصریح کرد: لذا صنعتی که می تواند موجب درآمد و ایجاد اشتغال شود به علت فراهم نبودن زمینه های لازم راکد مانده است.

وی یادآور شد: تنها اقدام مسئولین برای صنایع دستی شهرستان برگزاری یک نمایشگاه در طول سال می باشد، که آن هم چون در ایام نوروز برگزار می شود، بیشتر بازدید کننده غیر بومی دارد. در همین راستا برپایی نمایشگاه دائمی، ایجاد بازار فروش و حمایت مسئولین می تواند در رونق صنایع دستی موثر باشد.

انتهای پیام/ ف