یکی از دغدغه‌های مهم بسیاری از خانواده‌ها به‌ویژه زوجین جوان‏ْ، تامین مسکن است؛ به‌گونه‌ای که در کلان‌شهرهایی چون تهران و مشهد و قم و اصفهان  به طور خاص، و در شهرهای دیگر به طور عام درصد قابل‌توجهی از درآمد برخی خانواده‌ها برای پرداخت اجاره اختصاص می‌یابد؛ از این روست که کاستن از دغدغه‌های مسکنی جامعه همواره در زمره برنامه‌های قوای مقننه و مجریه بوده است.

در این راستا دولت پیشین توانست با طرح مسکن مهر، گامی بزرگ برای خانه‌دارکردن واجدان شرایط بردارد و بسیاری از خانواده‌های چشم‌انتظار در مسکن‌هایی سکونت یافتند که خود مالک آن به شمار می‌آمدند‎؛ خانواده‌هایی که بعضا حتی تصور نمی‌کردند بتوانند روزی صاحب‌خانه قلمداد شوند.

طبیعی است طرح مسکن مهر «بی‌عیب و نقص» نبود‎ و در همان روزها هم «انتقادهایی بجا» از سوی کارشناسان مطرح شد؛ اما در مجموع و با توجه به امکانات موجود و گستردگی و مختصات آن‌چنانی، طرحی راه‌گشا بود که نقاط قوّت آن بر کاستی‌هایش می‌چربید.

در دولت سابق‏، یک میلیون و 150 هزار واحد مسکن مهر شهری تحویل مردم شد و یک میلیون واحد شهری هم با پیشرفت 70 درصدی تحویل دولت یازدهم شد، که اگر اهتمام کافی وجود داشت این واحدها نیز تکمیل شده بود! و صدالبته این آمار، جدا از واحدهای مسکن مهر روستایی است که در دولت سابق تکمیل شده یا در دست ساخت بوده است.

متاسفانه در دولت یازدهم اراده‌ای قوی برای تکمیل واحدهای مسکن مهر دیده نمی‌شود و طرح بهتری هم به‌ عنوان جایگزین معرفی نشده است. در این راستا تعبیر وزیر راه‌سازی مبنی بر «مزخرف» خواندن مسکن مهر، می‌تواند نوع نگاه دولت یازدهم به این طرح را نشان دهد. آقای آخوندی حتی در قضاوت نامهربانانه دیگری مسکن مهر را «قفسه» نامیده و گفته بود: «مگر مسکن مهر غیر از این است که برخی می‌خواستند یک سری انسان‌هایی که کالا هستند را در خانه‌هایی که قفسه‌اند جای دهند؟ در هر جای کشور که خواستند، قفسه ساختند و مردم را در آن‌ها چیدند. در مسکن مهر نه شهر می‌بینیم، نه مقام انسان. در مسکن مهر نه ساختار اجتماعی وجود دارد و نه حتی ساماندهی شهری دیده شده است، فقط یک سری قفسه هستند که می‌توانید در آن انسان یا هر کالای دیگری بگذارید.»

رئیس‌جمهور محترم هم در مواردی با بزرگنمایی نقاط ضعف مسکن مهر، به اظهارنظر در این باره پرداخته‌اند؛ از جمله در دیدار اخیر وزیر راه وشهرسازی و مسئولان بنیادمسکن، مسکن مهر را در حد «خوابگاه» تنزل داده و گفته‌اند: «مگر مسکن‌مهر قرار بود به صورت ساختمان دارای دیوار و سقف باشد؟ نیازمندی‌های طرح مسکن چطور تامین می‌شود؟ پلیس، بهداشت، آموزش، آب، برق و گاز؛ هیچ‌یک از این‌ها در نظر گرفته شده بود؟ پس برای حل مسکن باید راه صحیح را انتخاب کنیم.»

در این باره انتقادهای رئیس‌جمهور و وزیر ایشان درباره طرح مسکن مهر قابل‌تامل است و به‌طورطبیعی اصحاب انصاف کاستی‌های مسکن مهر را نفی نمی‌کنند؛ اما منصفانه‌تر آن است که در کنار نقاط ضعف، نقاط قوّت چنین طرح بزرگی را هم ببینیم و از بزرگ‌نمایی کاستی‌ها و تنزّل نقاط قوّت آن که موجب خانه‌دارشدن چندمیلیون هموطن با پرداخت مبالغ نسبتا اندک شده است، بپرهیزیم.

رئیس محترم جمهوری و وزیر ایشان نیک می‌دانند که قیمت زمین، سهم چشمگیری در هزینه مسکن دارد و طرح مسکن مهر توانست این سهم چشمگیر را از قیمت مسکن خارج کند. طبیعی است نمی‌توان با منابع مالی اندک و آورده‌های ناچیز واجدان شرایط که اغلب از قشرهای متوسط و نیازمند جامعه هستند، اقدام به ساخت مسکن مهر در نقاط گرانقیمت داخل شهرها کرد! با وجود این، در بسیاری از شهرها پروژه‌های مسکن مهر در موقعیت‌های مناسبی استقرار یافته‌اند و تعبیرهایی چون «قفسه» و «خوابگاه» برای مسکن‌های مهر و ادعای ساخت در «بیابان»، مبالغه‌آمیز و نامهربانانه به شمار می‌آید.

 فراموش نکنیم که بسیاری از متقاضیان و ساکنان مسکن مهر، کسانی بوده و هستند که توان ساخت یا پرداخت اجاره‌ برای سکونت در مسکن‌ ایده‌آل را نداشته‌اند و از این رو فراهم‌کردن امکان سکونت در مسکن‌ مهر-با همه کاستی‌های کوچک و بزرگ‌ آن- خدمتی ستودنی به آن‌ها برای کاهش آلام زندگی و بهبود اوضاع اقتصادی و معیشتی‌شان بوده است‎؛ چه این‌که پرداخت اقساط مسکن مهر-به‌جای اجاره‌بها- و سکونت در چهاردیواری متعلق به خویش، برای آنان خوشایندتر از سکونت در مسکن اجاره‌ای متعلق به غیر و مشکلات فراوان اجاره‌نشینی است‎؛ مشکلاتی که اثاث‌کشی‌های مکرر، افزایش سالانه اجاره‌بها و کاهش قدرت خرید، تنها بخشی از آن‌ها به شمار می‌آید.

نکته پایانی این‌که به مصداق «گر تو بهتر می‌زنی بستان بزن»، انتظار از دولت یازدهم این بود که در مدت قریب به سه سال گذشته‏، برنامه‌هایی مطابق با سلیقه و روش خود را در عرصه مسکن اجرایی کند، اما علیرغم انتقادهای فراوان رئیس‌جمهور و وزیر محترم از طرح مسکن مهر و سخن گفتن از طرح‌هایی چون مسکن امید و اجتماعی، اقدام ملموسی از سوی دولت یازدهم برای حل مشکل مسکن مشاهده نشده و دولت محترم حتی در انجام محدود طرح‌های مسکن امید و اجتماعی هم موفق نبوده است.  بنابراین بیجا نیست اگر از دولتمردان محترم سؤال شود که به جای مسکن مهر، دقیقا چه طرح و برنامه‌ای راه‌گشا و شدنی در چنته دارند؟ و چه زمانی اجرایی خواهند کرد؟ در این باره گفتنی‌ها فراوان است.

نویسنده: مرتضی رضائیان