به گزارش یزدرسا به نقل از اردکان گویا، از گذشته‌های دور وجود راه و کاروانسراها برای گسترش تجارت و رونق شهری موردتوجه دولت‌مردان بوده است و می‌توان اولین بقایای این سازه‌ها را می‌توان در دوران هخامنشی جستجو کرد. در دوره‌های گذشته کاروانسراها محل استراحت مسافرانی بوده‌اند که مسافت طولانی را طی می‌کردند که طبق تحقیقات انجام‌شده هر چهار فرسنگ یک کاروانسرا ساخته می‌شده است.

با توسعه روند شهرنشینی و تمرکز حکومت‌ها، موضوع حمل‌ونقل و جابجایی کالا و مبحث مهم امنیت راه‌ها سران حکومت را مجبور کرد تا در مسیرهای مهم کاروانی دست به ایجاد بناهایی با کاربری‌های اقامتی، امنیتی، عبادی و عام‌المنفعه بزنند که اوج این روند در دوره صفویه و در زمان زمامداری شاه‌عباس کویر -998 تا 1421 هجری قمری-است. شدت احداث کاروان سرها و مکان‌های بین‌راهی در این دوره تاریخی به حدی رسید که امروزه تا کلمهه کاروانسرا و رباط به میان می‌آید کلمه شاه‌عباس در ذهن‌ها خطور می‌کند.

یکی از این کاروانسراهای مهم کلات ارجنان است که در بیست کیلومتری جنوب غربی شهرستان اردکان واقع‌شده است و درگذشته که این روستا در کنار جاده یزد – نائین قرار داشت، برج و کاروانسرای مجاور آن از رونق بسیاری برخوردار و محل استراحت رهگذران بوده است.

این سازه کهن متشکل از یک کاروانسرا از دوره قاجاری با سبک و اسلوب معماری صفوی است و ازنظر پلان و نقشه چهار ایوانی بوده و سردر اصلی آن در راستای شمال شرقی-جنوب شرقی واقع‌شده و چوب اصیل آن‌که چوب توت ساخته‌شده است هنوز سالم و پابرجاست. در ابتدای ورود به این کلات هشتی‌هایی با پوشش گنبدی و لچکی‌هایی در چهارگوشه این سازه به چشم می‌خورد. ساخت این کلات به‌گونه‌ای بوده است که در مسیر قناتت قرارگرفته و در میان آن مکانی برای دسترسی به آب قنات تعبیه‌شده است.

نادر پیری، محقق و پژوهشگر اردکانی در خصوص این سازه می‌نویسد: این کلاته در دوره صفویه ساخته‌شده است که از دیگر پتانسیل‌ها و ویژگی این کلاته برج زیبای آجری است که همانند یک جان‌پناه برای اهالی ساکن در بیرون از رباط مورداستفاده قرار می‌گرفته است. مرحوم ایرج افشار یزدی نیز در کتاب معروف یادگارهای یزد از این برج به زیبایی یادکرده و تزئینات آجری آن موضوع عکاسی هنرمندان و فرهنگ دوستان اردکانی و غیر اردکانی بوده است.

این بنای تاریخی بسیار زیبا علی‌رغم پتانسیل‌های فراوان برای موضوع گردشگری، فرهنگی و طبیعی و باوجود آثار تاریخی و فرهنگی، اکنون حال‌وروز خوبی ندارد. عدم وجود نظارت و توجه لازم برای حراست و بازسازی این مکان‌ها باعث شده ساکنان روستای ارجنان از آن به‌عنوان محلی برای نگهداری گوسفندان استفاده کنند که از آن می‌توان به افتضاح میراث فرهنگی شهرستان اردکان یادکرد.

این بنای ثبت‌شده در فهرست آثار ملی با بی‌توجهی تمام مسئولین اردکان و نبود دغدغه در بین آن‌ها اکنون روزگاری را طی می‌کند که کمتر دوست دار فرهنگ و تاریخ ایرانی می‌تواند در برابر این افتضاح مدیریتی سکوت کند..

اوضاع زمانی بغرنج‌تر می‌شود که بدانیم این تنها کاروانسرایی در اردکان نیست که به چنین سرنوشتی دچار شده است. کاروانسرای حوض سفید اردکان نیز از دیگر بناهایی است که سرنوشتی مشترک را تجربه کرده و بی‌تدبیری مسئولین باعث شده است که از آن به‌عنوان طویله و آغل گوسفندان استفاده شود. (گزارش در خصوص وضعیت کنونی کاروانسرای حوض سفید اردکان را اینجا بخوانید)

عمق فاجعه ای که در بی مهری به نمادهای فرهنگ و تمدن ایرانی صورت گرفته است می طلبد که مسئولین امر در این رابطه خود را از خواب خرگوشی بیدار کرده و با حضور در پیشگاه مردم شفاف سازی کنند که البته توجیه چنین فاجعه ای غیر ممکن به نظر می رسد.

انتهای پیام/ح.ا