یزدامروز؛ جهان از ريزترين ذراتش كه تا به حال بشر توان ديدن آن را يافته تا دورترين كهكشان ها، نمونه بارزي از حركت و پويايي است. پويايي نياز به خلاقيت دارد. روزگاري پدران ما اين خلاقيت را در راديوهاي ترانزيستوري شاهد بودند و امروز ما در دنياي ديجيتال. شايد هم فردا فرزندان ما در دنياي پرتوهاي عجيب و غريب. آنچه موجب تمايز ميان عصر حاضر با ساير برگ هاي تاريخ زندگي بشر گرديده، فن آوري و تبادل اطلاعات مي باشد و دنياي ديجيتال توان تبادل اطلاعات را بسيار افزايش داده است .

اينترنت جز فضايي مجازي چيز ديگري نيست. فضايي پر از خالي! اما همين دنياي مجازي آنقدر توانمند و انعطاف پذير هست كه ما را به آساني با گل فروشي سر خيابان، FAST FOOD هاي بي محتوا و پرزرق و برق سطح شهر، مدرسه بچه ها، سايت هاي خبري و... متصل مي كند. چه كسي فكر مي كرد روزي فرا برسد كه تنها با كليك چند گزينه بتوان نامه اي را از يك نيمكره به نيمكره ديگر زمين آن هم در زماني در حد دقيقه ارسال نمود؟

اينترنت از ديدگاه يك كاربر

اينترنت براي من به عنوان يك كاربر نيمه حرفه اي كه دست كم 70 درصد كارهايم با رايانه انجام مي شود، كاربردهاي فراواني دارد. مرا از آخرين داده ها و نتايج پژوهش هاي علمي آگاه مي كند، دوستان قديمي ام را به من دوباره نزديك كرده، باعث شده دوستان زيادي از سراسر جهان پيدا كنم، سايت هاي هنري مورد علاقه ام را ببينم و حتي كتاب هايي كه مايل به ترجمه آنها هستم را مي توانم پيش از خريد بازبيني كنم. اما مسئله به همين جا پايان نمي پذيرد...

آسيب شناسي رواني

از زماني كه راهنماي تشخيصي- آماري اختلال هاي رواني( ويرايش تجديد نظر شده چهارم) DSM 4TR)) در سال 2000 به چاپ رسيد، بحث پيرامون گنجاندن طبقه اي از اختلال هاي رواني با نام اختلال هاي سايبر CYBER قوت يافته است. پيش بيني هاي انجمن روان شناسي آمريكا به عنوان ناشر و گرد آورنده اين راهنماي معتبر تشخيصي- آماري اين است كه در طي ده سال آينده با توجه به حجم كاربرد اينترنت و رايانه ها مي توان در DSM5 و توسط علم روان شناسي به يافته ها و نتايج پژوهشي براي اعتبار بخشيدن به اين طبقه از اختلال ها دسترسي پيدا كرد.

سايبر واژه اي است كه برگردان آن به فارسي كمي مبهم است. سايبر يعني علم فرمان. يعني هوش مصنوعي و شايد از نظر اهل فن يعني دنياي صفر و يك. شايد كساني را ديده باشيد كه هميشه در اينترنت در حال پرسه زدن هستند. گاهي ديگران را آزار مي دهند- مثلاً با هك كردن يا چت كردن پي در پي آنها- يا خودشان را آزار مي دهند مثلاً با بررسي پياپي صندوق پست الكترونيكي يا بررسي وسواس گونه و اجباري سايت هاي غيراخلاقي و اصطلاحاً هرزه نگاري. روزي پزشكي به من گفت: در زندگي به چند چيز علاقه دارم: اينترنت، تلفن همراه، ماهواره هاي مخابراتي و پزشكي. شايد در مورد اين دوست، جابه جايي نقش هاي زندگي در اثر كاربرد و وابستگي بيش از اندازه به دنياي مجازي اتفاق افتاده باشد.

اختلال هاي رواني كاربرد نادرست اينترنت

1- وسواس هاي فكري- عملي

از ويژگي هاي برجسته وسواس ، عدم توانايي مهار رفتارها يا انديشه هاي خاص است. براي مثال فردي كه وسواس شست وشو دارد، نمي تواند ميل به شست وشو را كنترل كند و گاهي تا ساعت ها مشغول شستن دست ها مي شود. يا فردي كه وسواس فكري دارد ساعت ها در رختخواب مشغول به هم بافتن آسمان و ريسمان است. اگر از فرد وسواسي بخواهيم عمل يا فكر وسواسي اش را كنار بگذارد دچار اضطراب شديدي خواهد شد.

اين اختلال را مي توان در بررسي كردن هاي پي در پي پست الكترونيك (وسواس عملي) يا دل نگراني از ONLINE نشدن يك دوست (وسواس فكري) مشاهده كرد.

2-هرزه نگري

پيشرفت ها و دگرگوني هاي زندگي بشري امروزه شتاب زيادي گرفته است. گام هايي را كه عكاسي نگاتيو در طي صد سال آرام آرام برداشت، عكاسي ديجيتال ظرف پنج سال به تندي برداشته است. اگرچه دانه هاي نقره روي فيلم عكاسي هيچ گاه در مقابل پيكسل هاي يك عكس ديجيتال كم نخواهد آورد...

امروز به روز شدن فن آوري ها با سرعت زيادي صورت مي پذيرد. در اين ميان اينترنت نه تنها توانسته در مدتي كوتاه عادت هاي خريد كردن، داده پردازي، تجارت و به طور كلي سطح زندگي ما را دچار دگرگوني كند، اصول و باورهاي اخلاقي و حتي رفتار جنسي ما را هم دستخوش تغيير كرده است. كنترل والدين بر فرزندان به واسطه كمبود آگاهي والدين از رايانه ها و از سويي ديگر دسترسي آسان به انواع و اقسام سايت هاي غيراخلاقي تنها به اندازه زمان لازم براي تايپ يكHTTP://WWW........... ، موجب شده كه سوءاستفاده از اينترنت كم كم رنگ و روي اختلال به خود بگيرد. اگرچه هرزه نگري يك كژكاري جنسي با تاريخچه طولاني است اما اينترنت اقدام به آن را آسان تر ساخته است. اين كژكاري اغلب خود سرآغازي جهت ابتلا به ساير اختلال هاي جنسي مانند آزارگري، آزارخواهي، همجنس گرايي و... شناخته مي شود.

3-آزارگري

آزارگري را شايد بتوان رفتار ضداجتماعي در دنياي سايبر نام نهاد. آيا تا به حال به واژه SPAM _ هرزنامه- كه مثل مور و ملخ از ديوار صندوق هاي پست الكترونيكي بالا مي روند برخورد كرده ايد؟ SPAMها را امروزه اغلب اهالي دهكده جهاني به عنوان يك مزاحم مي شناسد. حال اگر فردي مثل يك هرزنامه مزاحم خلوت شما در دنياي سايبر شود در واقع به آزارگري سايبرنتيك پرداخته است.

نتيجه گيري

به طور كلي دانش ما از آسيب هاي رواني ناشي از اينترنت هنوز به بازپروري و رشد و گسترش نياز دارد. چرا كه پژوهش ها و گزارش هاي تدوين شده و رسمي در اين رابطه هنوز به سرعت ساير زمينه ها انجام و منتشر نمي شوند يا هنوز در مراحل اجرا قرار دارند. آنچه در اين جا بيان گرديد، پيش فرض هايي است كه براي راهنماي تشخيصي آماري اختلال هاي رواني در نظر گرفته شده و توسط محافل علمي مطرح گرديده است. به يقين اين طبقه بندي اوليه دستخوش دگرگوني هايي شده و طبقات تشخيصي فراواني به آن اضافه خواهد شد و هر طبقه اي از اختلال هاي رواني هم نيازمند برنامه ريزي هاي درماني خاص خود است. اين درمان ها شامل روان درماني و دارودرماني است؛ كه بايد با ظرافت زيادي توسط متخصصين بهداشت رواني براي فرد به كار گرفته شود تا ارزش درماني آن حفظ شود.

پيشگيري

هزينه پيشگيري در بُعد كلان اختصاص بودجه هاي پژوهشي دولتي و در بعد خرد، رعايت كردن نكات ايمني توسط خود فرد است.براي جلوگيري از بروز هر نوع اختلال رواني و رفتاري ناشي از سوء كاربري اينترنت به موارد زير توجه كنيد:

1- ورود و خروج تان در اينترنت را تحت نظر بگيريد و از ميزان آن اطلاع پيدا نماييد.

2- اگر بيش از ماهي 20 ساعت به اينترنت وصل مي شويد بي آنكه كار خاصي جز پرسه زدن و چت كردن داشته باشيد مي بايست از تعداد اين ساعت ها كم كم بكاهيد تا در يك برنامه زمان بندي سه ماهه دست كم نيمي از اين زمان را كم كنيد.

3- از اينترنت براي فعاليت هاي مفيد مانند بررسي سايت هاي فرهنگي يا علمي هم استفاده كنيد. اينترنت بيشتر جنبه كاري و تسهيل گري دارد تا تفريح و وقت گذراني.

4-بيشتر از روزي دو بار EMAIL و فهرست دوست تان را چك نكنيد.

5-مزاحم ديگران نشويد و حريم خصوصي آنها را زير پا نگذاريد.

6-براي هميشه دور سايت هاي غيراخلاقي را خط بكشيد.