به گزارش یزدامروز؛ رسانه‌ها به دلیل توانایی در جذب مخاطب انبوه و مشارکت در فرایند شکل دادن به افکار عمومی طیف گسترده‌ای از مردم، نقش قابل‌ملاحظه‌ای در بحران‌ها دارند. فعالیت ارتباطی در دوران بحران، مستلزم در نظر گرفتن چگونگی درک بحران از سوی شهروندان، تحلیل علمی عوامل درگیر و مداخله کننده، نحوه عمل سایر گروه‌ها، ماهیت متغیر و تضاد و ناهمخوانی میان عوامل یادشده است.

مجموعه عملکرد عوامل و بازیگران اجتماعی (ازجمله رسانه) می‌تواند وضعیت بحرانی را به وضعیت ثبات، صلح و آرامش برساند یا برعکس منجر به وخیم‌تر شدن وضعیت بحرانی شده و درنتیجه ترس و واهمه ناشی از اخبار و مطالب رسانه، برشدت گرفتن اوضاع بحرانی بیفزاید.

البته در پدید آمدن وضعیت بحرانی، علاوه بر عوامل تهدیدکننده اجتماعی و ساختاری فعالیت رسانه‌‌ای، نوع مواجهه و رویکرد رسانه‌ها در شرایط بحرانی نیز تأثیرگذار بوده و نقش دوگانه رسانه‌ها در بحران‌زایی و بحران‌زدایی، برجسته‌سازی و کوچک نمایی، امید زایی و امید زدایی بر هیچ‌کس پوشیده نیست.

ایران یکی از کشورهای در معرض بحران‌ها  و حوادث طبیعی بوده و مبرهن است که هرکجا بحران وجود داشته باشد نیاز به ابزار مدیریت آن و رسانه نیز احساس می‌شود.

ازاین‌رو  در میزگردی با حضور مدیرکل صداوسیمای مرکز یزد و مسئول بسیج رسانه استان به بررسی وظایف رسانه‌ها در زمان بحران و همچنین عملکرد رسانه‌های استان یزد در مواجهه با بحران کرونا پرداختیم.

اطلاع رسانی نقش غالب رسانه ها در زمان بحران

امیر احمد پهلوانیان در ابتدای بحث با اشاره به نقش رسانه‌ها در حوزه بحران گفت: رسانه‌ها در سه مقطع زمانی قبل، حین و بعد از بحران نقش غالب را ایفا می‌کنند.

مدیرکل صداوسیمای مرکز یزد در تشریح وظیفه رسانه‌ها در زمان قبل از بحران اظهار داشت: نقش غالب رسانه‌ها در دوران پیش از بحران آموزشی و تربیتی است یعنی در این زمان رسانه وظیفه دارد به جامعه یاد بدهد تا در زمان بحران چه‌کارهایی را انجام دهد البته این آموزش‌ها باید باهم‌افزایی همه نهادهای فرهنگ‌ساز مانند مدرسه، مسجد، هیئت و فضاهای هنری به جامعه منتقل شود.

پهلوانیان افزود: متأسفانه یک تلقی اشتباه در خصوص کارهای فرهنگی در جامعه وجود دارد و آن این است که در این زمینه برای هرکدام از دستگاه‌های فرهنگ‌ساز درصدی تعیین می‌شود مثلاً می‌گویند سهم رسانه 30 درصد، مدرسه 20 درصد، گروه‌های همسال 10 درصد و ... اما واقعیت این است که اتفاقات فرهنگی درگرو مشارکت و هم‌افزایی همه دستگاه‌های متولی بوده و سهم همه متولیان برابر است.

وی در ادامه پیرامون وظیفه رسانه‌ها در حین بحران هم ابراز داشت: نقش غالب رسانه‌ها در این زمان اطلاع‌رسانی به افراد محاط در بحران و افراد خارج از آن مانند گروه‌های امدادی است البته در این زمان بهترین رسانه به دلیل دسترسی آسان و ضریب نفوذ بالا رادیوست.

این کارشناس رسانه در خصوص وظیفه رسانه‌ها پس از بحران هم گفت: رسانه در دوران پس از بحران وظیفه آرامش بخشی به جامعه را ایفا می‌کنند و باید تلاش کنند تا شرایط جامعه را به دوران قبل از بحران بازگردانند.

نگاه مدیران به رسانه علمی نیست

مصطفی گل محمدی نیز درباره نقش رسانه‌ها در زمان بحران گفت: متأسفانه در این زمان، مدیران و متصدیان در جریان بحران، نگاه علمی به رسانه نداشته و این‌یکی از نقاط ضعف در دوران بحران به‌حساب می‌آید بنابراین باید ستاد بحران به رسانه نگاه اصلی داشته باشد و مانند کشورهای جهان پیوست علمی رسانه‌ای برای مواقع بحران تهیه کند

مسئول بسیج رسانه استان همراه کردن رسانه‌ها در زمان بحران را نیازمند عزم ملی دانست و ابراز داشت: در بحران اخیر کرونا کمتر به رسانه‌ها توجه شد و همین کم‌توجهی باعث شد برخی از این رسانه‌ها به شایعات دامن زده و فضای روانی سنگینی را در جامعه ایجاد کنند به‌گونه‌ای که آنچه در فضای مجازی مطرح می‌شد با آنچه در میدان عمل وجود داشت 180 درجه متفاوت بوده و تنش‌زایی و به‌هم‌ریختگی فضای روانی جامعه را رقم زدند.

گل محمدی تصریح کرد: به نظر بنده باید در زمان قبل از بحران همه رسانه‌ها برای نقش‌آفرینی صحیح آموزش داده شوند تا بتوان در شرایط بحرانی فضای روانی جامعه را مدیریت کرد کما اینکه در نیمه دوم بحران مشاهده می‌کنیم مدیران بحران متوجه اشتباه خود شده و به رسانه‌ها توجه کردند و این توجه فضای روانی جامعه را آرام کرد.

وی در ادامه بابیان اینکه علیرغم بحران‌های متعددی که کشور پشت سر گذاشته اما متأسفانه مدیران بحران به جایگاه مهم رسانه پی نبردند گفت: مدیران باید در زمان بحران توجه بیشتری به رسانه‌ها داشته باشند چراکه چه بخواهیم و چه نخواهیم هر اطلاعاتی که در ابتدای بحران توسط رسانه‌ها به مردم ارائه شود مورد تحلیل و تفسیر آنان قرارمی‌گیرد بنابراین ضرورت دارد در ستاد بحران قرارگاهی با عنوان قرارگاه رسانه تشکیل شود تا افکار عمومی از ابتدای بحران به اطلاعات درست دسترسی داشته باشد.

این کارشناس رسانه سواد رسانه‌ای را علم تشخیص اخبار موثق از اخبار غیر موثق دانست و تصریح کرد: به عقیده بنده در ابتدای بحران اخیر در استان یزد به نقش‌آفرینی رسانه‌ها توجه نشد و همین امر منجر به سم‌پاشی رسانه‌های معاند و تلاش برای زدودن مشروعیت از مسئولان و ایجاد بدبینی به شاکله نظام شد درحالی‌که وجود قرارگاه رسانه‌ای در استان می‌توانست بسیاری از این ترفندها را خنثی کند.

جنگ رسانه ای اصلی ترین جنگ نظام با دشمنان است

پهلوانیان در بخش دوم سخنان خود با ابراز تأسف از عدم ترک جایگاه رسانه در بین برخی از مدیران اظهار داشت: در دنیای کنونی هیچ توسعه‌ای بدون توسعه رسانه‌ای اتفاق نمی‌افتد اما متأسفانه درک صحیحی از جایگاه رسانه در شرایط عادی و بحرانی در تصمیم گیران و تصمیم سازان جامعه وجود ندارد و همین موضوع گرفتاری‌هایی را برای استان رقم‌زده است.

وی با اشاره به اهمیت درک رسانه و نقش‌آفرینی آن در توسعه استان ابراز داشت: امروز مشکلات ناشی از توسعه نامتوازن صنایع نتیجه عدم توجه به توسعه رسانه در صنعت است چراکه یکی از ابزارهای نظارتی رسانه‌ها هستند و امیدواریم در آینده به توسعه رسانه‌ای توجه خاصی صورت گیرد.

این استاد دانشگاه جنگ اصلی ما با دشمنان را جنگ رسانه‌ای برشمرد و ابراز داشت: اهمیت جنگ رسانه‌ای از جنگ اقتصادی و سیاسی بیشتر است و متأسفانه این موضوع از سوی برخی مسئولان درک نشده برای نمونه اگر در موضوع کرونا کشور ما عزت ملی خود را به رخ جهانیان کشید بخشی از این عزت مرهون عملکرد رسانه‌ها و موفقیت آنان در جدال با رسانه‌های غربی است.

پهلوانیان آماده‌سازی جامعه ازلحاظ روحی و روانی را یکی از اقدامات مهم در زمان بحران عنوان کرد و اظهار داشت: این امر از کارکردهای رسانه بوده و اگر به رسانه در زمان بهاداده شود مدیران می‌توانند در القاء آرامش به جامعه موفق‌تر عمل کنند اما این موضوع نیز به‌درستی درک نشده است.

ضرورت تربیت مدیران رسانه‌ای

گل محمدی نیز در بخش دوم سخنانش بر ضرورت تربیت مدیران رسانه‌ای تأکید کرد و گفت: متأسفانه بسیاری از مدیران ما نگاه رسانه‌ای به موضوعات ندارند و این موضوع دروهله اول به خود آنان لطمه وارد می‌کند چراکه برخی اوقات مدیران ما به‌گونه‌ای صحبت می‌کنند که ناخواسته خوراک رسانه‌ای دشمنان را فراهم می‌کنند پس ضروری است مدیران ما در دوره‌های آموزش رسانه شرکت داده شوند تا بتوانند اهمیت و جایگاه رسانه را درک کنند.

پهلوانیان در ادامه پیرامون عملکرد رسانه‌های استان یزد در بحران کرونا اظهار داشت: فضای غالب رسانه‌های استان در موضوع کرونا به‌خوبی عمل کردند چراکه این موضوع دربرگیرنده یکسری ریشه‌ها و آبشخورها و یکسری میوه‌ها و دستاوردها بود که در حوزه ریشه‌ها رسانه‌های استان برای حفظ سلامت مردم نگرانی‌ها و دلسوزی‌هایی داشتند و برخی از ویژگی‌های خاص یزدی‌ها مثل نجابت توأم با فرهیختگی نیز مشهود بود.

وی افزود: شکی نیست که استان یزد درزمینهٔ تولید و توزیع ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی یکی از استان‌های برتر بود اما این برتری و راه افتادن پویش تولید محصولات بهداشتی نتیجه عملکرد خوب رسانه‌ها در برجسته کردن این فعالیت‌ها است چراکه رسانه‌ها توانستند با برجسته‌سازی چنین فعالیت‌هایی در جامعه ایجاد انگیزه کرده و سطح مشارکت مردم را ارتقا دهند.

مدیرکل صداوسیمای مرکز یزد حساسیت بالای مدیران ارشد در پاسخگویی صحیح را از دستاوردها برشمرد و گفت: در حقیقت الزام به پاسخگویی صحیح و منطقی نتیجه عطش رسانه‌ها و پیگیری شدید آنان بود و اگر بخواهیم به یکی از برکات کرونا اشاره‌کنیم باید همین موضوع موردتوجه قرار گیرد چراکه این میزان حساسیت تاکنون از مدیران دیده نشده بود و امیدواریم این روند ادامه داشته باشد.

وی ادامه داد: در این بحران فضای فرا عملکردی رسانه‌های استان از طرف مدیران به‌خوبی درک شد باعث قرابت و نزدیکی مدیران و رسانه‌ها گردید.

پاسخگویی به مردم وظیفه فراموش شده رسانه ها

این کارشناس رسانه پاسخگویی به مردم را از دیگر کارکردهای رسانه عنوان کرد و ابراز داشت:رسانه جایگاه ثناگویی نیست بلکه وظیفه دارد فعالیت‌ها را بازتاب داده و ضعف‌ها را منعکس کند و به مردم پاسخگو باشد بنابراین برای تحقق این هدف یکی از رسالت‌های رسانه پاسخگو کردن مدیران است و چنین امری پیشرفت کشور را منجر خواهد شد.

وی افزود: متأسفانه این رسالت مورد غفلت قرارگرفته و امروزه نه‌تنها مدیران دولتی بلکه مدیران بخش خصوصی نیز در قبال مسئولیت‌های اجتماعی پاسخگو نیستند و درازای سرمایه‌هایی مانند آب، خاک، هوا و... که استفاده می‌کنند به وظیفه اجتماعی خود در قبال ورزش، فرهنگ و... استان عمل نمی‌کنند مثلاً یکی از مدیران در اظهاراتی بیان داشته که حساب‌های شرکتش را به داخل استان می‌آورد سؤال اینجاست که چرا اصلاً این حساب‌ها باید خارج از استان باشد که حال به استان بازگردد پس در این مورد می‌بینیم مدیر وظیفه خود را چنان جلوه می‌دهد که گویی به مردم لطف می‌کندبنابراین اگر رسانه مسئول را پاسخگو کند آنان متوجه وظایف خود در قبال جامعه خواهند شد.

خط کشی بین رسانه ها منجر به بی عدالتی شده است

گل محمدی نیز در بخش پایانی عرایضش بر لزوم تشکیل قرارگاه رسانه‌ای با محوریت تمامی رسانه‌های استان با هر نوع سلیقه‌ای تأکید کرد و اظهار داشت: متأسفانه خط‌کشی‌هایی که بین رسانه‌ها اتفاق افتاده موجبات حذف رسانه‌های اثرگذار و قوی در استان را فراهم آورده و این انشقاق سبب شده تا شاهد بی‌عدالتی‌هایی درزمینهٔ حمایت از رسانه‌ها باشیم مثلاً در رسانه‌های مکتوب شاهد وجود تبعیض در پرداخت یارانه یا واگذاری تبلیغات هستیم به‌گونه‌ای که یک رسانه هرروز فربه‌تر شده و یک رسانه در آستانه تعطیلی قرارگرفته است بنابراین تشکیل این قرارگاه می‌تواند همگرایی را در رسانه‌های استان ایجاد کرده و عدالت را محقق سازد.

وی  آگاهی بخشی را از مهم‌ترین رسالت‌های رسانه دانست و گفت: متأسفانه زمانی که رسانه‌ای در جهت منافع ملی نقد می‌کند این نقد باعث ناراحتی برخی از مدیران می‌شود درحالی‌که ماهیت رسانه نظارت، نقد و حفظ منافع ملی است.

گل محمدی در بخش دیگری از سخنانش بابیان این مطلب که در بحث سواد رسانه‌ای 4 دهه از دنیا عقب هستیم ابراز داشت: خوشبختانه در سال‌های اخیر نهضت سواد رسانه‌ای در کشور به راه افتاده اما تا حصول نتیجه راه درازی در پیش بوده و این مهم نیازمند عزم ملی است.

مسئول بسیج رسانه استان بابیان اینکه مبحث سواد رسانه‌ای باید در شورای فرهنگ عمومی استان به تصویب برسد گفت: امروز باید به سواد رسانه‌ای به‌عنوان یک نیاز جامعه نگاه شود و برنامه‌ای جامع در این راستا تدوین شود چراکه در عصر ارتباطات که زندگی بشر با رسانه پیوند خورده نقش تربیتی به رسانه‌ها واگذارشده پس سواد رسانه‌ای باید یک دغدغه و اولویت برای جامعه به‌حساب آید.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه برخی از افراد جامعه فکر می‌کنند هر خبری که در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود واقعیت دارد ضرورت افزایش این سواد بیش‌ازپیش احساس می‌شود و در این میان رسانه ملی می‌تواند با تولید کلیپ‌های یک‌دقیقه‌ای جامعه را آموزش دهد.

نیاز به سواد رسانه ای در جامعه احساس نمی شود

پهلوانیان هم در بخش پایانی سخنان خود بر ضرورت ارتقای سواد رسانه‌ای جامعه تأکید کرد و گفت: مردم باید ازیک‌طرف در مبحث سواد رسانه‌ای به نقطه‌ای برسند که بدانند از چه رسانه‌ای و به چه اندازه مصرف کنند و از طرف دیگر آن‌قدر سیستم ایمنی اندیشه خود را تقویت کنند که هر خبری بر ذهن آنان اثرگذار نباشد.

وی افزود: جامعه ما امروز با درک ضرورت تغذیه به دنبال سواد تغذیه رفته چراکه می‌داند با رعایت اصول تغذیه می‌تواند زندگی به‌دوراز بیماری‌ها داشته و عمر طولانی را تجربه کند بنابراین اگر جامعه در بحث سواد رسانه‌ای هم به این سطح از درک برسد به دنبال کسب این نوع سواد خواهد رفت البته باید متولیان امر نیز به درک ضرورت سواد رسانه‌ای برای جامعه رسیده باشند که متأسفانه یکی از معضلات هم همین عدم درک مسئولان امر از اهمیت سواد رسانه‌ای بوده و آن را دغدغه خود نمی‌دانند بنابراین اگر متولیان و مردم به درک اهمیت سواد رسانه‌ای برسند به فراگیری آن گرایش پیدا می‌کنند.

انتهای پیام/ح