به گزارش خبرنگار صبح تفت، صدها دانه یاقوت دسته به دسته در کوچه باغ های شهر تفت زیر دست و پا له می شوند و کسی هم برای نجاتشان کاری نمی کند. کشاورزان خسته از تلاش بی ثمر برای یافتن آب، محصولاتشان را به حال خود رها کرده و بی تفاوت آن ها را در باغ ها و زیر درخت ها رها می کنند. مسوولان جهاد کشاورزی این درد را می دانند و کاری از دستشان برنمی آید تا برای جبران زحمات کشاورزان، اقدامی کنند و تنها حرفی که در جواب اعتراض کشاورزان دارند این است که علت کم آبی فقط به سبب کاهش نزولات جوی است. مقصر مهم نیست و آنچه باید به آن توجه کرد این است که خشکسالی ضربه جبران ناپذیری به اقتصاد کشاورزان زده و بازار صنعت محصولات انار را به سمت رکود کشانده است. با «محمدعلی دهقانی» رئیس هیئت مدیره تعاونی باغدارهای تفتی در این باره گفتگو می کنیم.

تفت نگین استان یزد

تفت در جنوب غربی استان یزد قرار گرفته و به دلیل قرار گرفتن در دامنه های شیرکوه آب و هوای ییلاقی دارد. به سبب موقعیتی که دارد می تواند مکان مناسبی برای کاشت درخت انار باشد. دهقانی اشاره می کند:«درخت انار انعطاف پذیر است و نسبت به انواع خاک ها و تحمل کم آبی و شوری آب و خاک تحمل زیادی دارد. از این رو در مناطق حاشیه کویر که تابستان های گرم و خشک دارد خیلی خوب رشد می کند.»

برداشت انار در این شهر از اوایل آبان شروع می شود تا 20 روز ادامه پیدا دارد. او ادامه می دهد:«1250 هکتار زیر کشت باغ انار است متوسط برداشت از باغات انار بین 10 تا 15 هکتار است. این در حالی است که کشاورزان نیمی از محصولات را ذخیره و نیمی دیگر را به بازار عرضه می کنند.»

یکی از مهمترین ویژگی انار تفت قابلیت نگهداری بالای آن است و کشاورزان می توانند محصولاتشان را بیش از 5 ماه در ذخیره کنند. اما این محصول یک نقطه ضعف دارد و آن کدر شدن رنگ پوست انار در دراز مدت است. دهقانی توضیح می دهد:«تیره شدن رنگ پوست انار یا آب آن یکی خود عاملی شده تا مشتری ها رغبتی به خرید انار تفت نداشته باشند.» این مشکل راه حلی دارد رئیس هیئت مدیره تعاونی کشاورزی باغداران تفت پیشنهاد می دهد باغداران به سمتی پیش بروند که بتوانند بازار محصولات جانبی انار را رونق دهند.

محصولاتی که از انار به دست می آید

روغن هسته انار، رب انار، سرکه، افشرده، کنستانتره و انار دانه محصولاتی است که از این میوه بهشتی به دست می آید. اگر بخواهیم مفصل تر به آن بپردازیم صنعت رنگرزی هم از پوست انار رونق گرفته است. دهقانی می گوید: «انار دانه را بیشتر با قیمت کیلویی 380 هزار تومان به کشور پاکستان و هند صادر می شود چرا که استقبال کننده بیشتری دارد. کارخانه های این کشورها بعد از خرید دانه انارها را شست و شو می دهند و آب انار روی دانه انارها می ریزند و به عنوان آب میوه تغلظ شده و عصاره با قیمت بالاتری به بازار عرضه می کنند. یا اینکه دانه های انار را به ادویه جات تبدیل می کنند.»

با توجه به محصولاتی که از انار تولید می شود اگر برنامه ریزی درستی باشد می توان تفت را به عنوان قطب صنعتی تبدیل کرد و  واحد شغل خانگی و شغل باغی را رونق داد. دهقانی اشاره می کند:« هسته روغن انار بسیار گران است و به سبب آنتی اکسیدان، هورمون استروژن و امگا 5 مصرف دارویی و بهداشتی بالایی دارد. چه خوب که این صنعت را گسترش دهیم و صنعت را به سمت تولید روغن هسته انار پیش ببریم. بعد از گرفتن روغن، از کنجاله دانه ها برای صورت خوراک دام ها استفاده کنیم.» انار میوه ای است که از پوست، دانه و میوه آن می توان بهره گرفت و چرخه صنعت کشور را  چرخاند، مشروط بر اینکه دست اندرکاران حوزه کشاورزی در این راه خلاقیت از خود نشان دهند. دهقانی توضیح می دهد:« تا چندی پیش انارهای شکسته شده را که بازار خوبی در کشور ندارد برای تولید کنستانتره به ارومیه می فرستادیم و آب انار تولید شده را به ترکیه صادر می کردیم. اما چند وقتی است این صنعت خوابیده و دیگر کنستانتره تولید نمی شود.»

حال این سوال پیش می آید که تنها ارومیه نیست که صنعت کنستانتره دارد و با کمی هزینه مالی می توان دستگاه تولید آب میوه را خریداری کرد و در شهر تفت کارخانه را راه اندازی کرد. دهقانی این گفته را تایید می کند اما در پاسخ می گوید:« خرید این دستگاه به رغم هزینه بالایی که دارد غیر ممکن نیست اما چون دستگاه را باید از کشور اسرائیل خرید این کار صورت نمی گیرد.» خوشبختانه نخبه های زیادی در کشور اسلامی مان زندگی می کنند که می توانند با درایت و هوشمندی این دستگاه را ساخته و ما را به خودکفایی برسانند.

بازار  صادارت انار تفت رونق ندارد!

تفت به غیر از انار و محصولات جانبی اش آنقدر جذابیت دارد که بتواند هر ساله به وقت انار چینی پای گردشگران را به این شهر باز کند. کافی است مسوولان این شهر کمی ابتکار از خود به خرج دهند و جاذبه گردشگردی ایجاد کنند تا تفت هم چون قمصر و کاشان که مراسم گلابگیری برگزار می کنند، آیین انار چینی را به نمایش بگذارد. اما متاسفانه دست اندرکاران جهادکشاورزی فقط به برداشت انار و فروش آن اکتفا می کنند که آن هم بازار داغی ندارد. دهقانی می گوید:« در ایران به غیر از تفت ساوه، یزد، اصفهان و دیگر شهرهای کویری هم انار تولید می کنند و در کشور بازار خوبی دارد اما مهم این است که ما با صادرات این محصول نبض بازار جهانی را به دست بگیرم. در حال حاضر عراق تنها مشتری انارهای ایرانی است و آن هم با قیمتی کمتر از نیم دلار آن را می خرد. از سوی دیگر با توجه به تحریم هایی که وجود داشته باعث شده بازار انار به دست ترکیه بیفتد و هرچند محصولات آن، کیفیت محصول کشور ما را ندارد. با بهم خوردن روابط روسیه و ترکیه می توانستم صادرکننده خوبی باشیم اما خوب این اتفاق نیفتاد.»

مشکل دیگری که ایران را در رده بالای صادرکننده برتر قرار نمی دهد این است که صنعت بسته بندی قوی نداریم. انار شیلی در ایران طرفداران زیادی دارد چون تزیین زیبایی برای بسته بندی آن انجام شده، در صورتی که این محصول کیفیت مطلوب تری نسبت به انارهای ایرانی ندارد. دهقانی پیشنهاد می دهد:« رطوبت پایین شهر تفت موقعیت خوبی را برای خشک کردن محصولات انار به وجود می آورد. از 4 کیلو میوه تازه می توان یک کیلو چیپس میوه به دست آورد و با قیمت 20 برابر روانه بازار کرد. اما این کار هم صورت نمی گیرد. بیشتر محصولات خانگی و توسط بانوان تفتی تولید می شود که اگر ساماندهی شود درآمد بالایی برای کشاورزان خواهد داشت.

خشکسالی بلای جان نارستان های تفت

همه این ها را گفتیم و به بازاری که می توان داغ کرد هم پرداختیم. با این اوصاف کشاورزان تفتی می توانند بهره زیادی از  این محصول بگیرند و چرخ اقتصادی زندگی شان را خیلی خوب بچرخانند اما چرا آنها به این نعمت بهشتی بی توجه بوده و گاها دیده می شود محصولاتشان را در کنار دیوار باغ رها می کنند. دهقانی می گوید:« چند سالی است خشکسالی بلای جان باغ های انار شده و دردسرهای زیادی را هم برای کشاورزان ایجاد کرده است. کاهش نزولات جوی باعث شده آب قنات ها و چشمه ها کاهش پیدا کند و اگر عمق آب به 250 متر برسد آب شیرین و شور مخلوط می شود که این امر آب شرب را هم تحت شعاع قرار می دهد. البته این را هم متذکر شوم که استفاده بی رویه کشاورزان از قنات ها و چاه های اب نیز باعث شده خشکسالی با سرعت بیشتری پیش برود.» با توجه به شرایط موجود آنچه می تواند خشکسالی را کنترل کند و آب را به پای درختان انار برساند، آبیاری قطره ای است. دهقانی این نظریه را قبول دارد اما معتقد است تا زمانی که کشاورزان برای نجات زمین هایشان متحد نشوند و نسبت به هم گذشت نکنند این مشکل برطرف نمی شود. او اشاره می کند:« تا چند سال پیش باغ های تفت مساحت هکتاری داشت و وسعت زیادی را در بر می گرفت. بزرگان این شهر یک به یک دار فانی را داع گفتند و زمین ها بین ورثه قرار گرفت. آن ها هم زمین ها را به قطعات کوچکتر تبدیل کردند. حالا هر کدام از آن زمین های چند هزار متری  حق آب دارند. از سوی دیگر عدم هماهنگی در تقسیم بندی حق آب و کرتی بودن زمین ها برای آبیاری باعث شده بعضی از کشاورزها از آب بیشتری بهره بگیرند و بعضی از کشاورزها آب کمتری را برای آبیاری استفاده کنند.»

دلال ها از آب گل آلود ماهی می گیرند

بعد از کمبود آب مشکل دیگری که باعث شده کشاورزان خیلی تمایلی برای کشت و کار نداشته باشند وجود واسطه هاست. کشاورز با همه دغدغه ها و مشکلات پیش رو محصول را به عمل می آورد و وقتی می خواهد از فروش آن سودی عایدش شود و درآمدی داشته باشد، دست واسطه گر به میان می آید و زحمات چند ماهه آن را به نیم بها خریداری می کند. دهقانی می گوید:« انارهای تفت به سبب کمی آب خشک هستند از سوی دیگر تغییر دوره آبیاری و گرم و سرد شدن هوا باعث ترکیدگی آن ها می شود. با این اوصاف اقبال کننده ای ندارد و کشاورزِ ناگزیر به دلال می فروشد. دلال هم با نصف قیمت می خرد و با دوبرابر قیمت به بازار عرضه می کند. اینجا می طلبد که دست واسطه ها کوتاه شود و این میسر نمی شود مگر مسوولان پا به عرصه بگذارند  اگر صنایع تبدیل انار، صنعتش رونق پیدا کند، می تواند به چرخه اقتصادی کمک می کند.» وقتی کشاورز درآمد خوبی از باغداری عایدش نشود، ترجیح می دهد باغ را رها کند یا اینکه آن را به قطعات کوچکتر تبدیل کرده و برای ویلا سازی بفروشد.

کرم هایی که گلوی انار را بیمار می کند

 و اما معضل دیگری که باغداران تفتی با آن روبرو هستند آفت کرم گلو به عنوان مهمترین آفت انار به شمار می آید. دهقانی در این باره می گوید:« هر ساله در انارستانها خسارت زیادی را بر جای می گذارد و ۴ نسل در سال تولید می کند یکی از عوامل رشد این آ فت کمبود آب است، چون کمی آب در گیاه ایجاد تشنج می کند وگیاه ضعیف شده وآفات به راحتی به گیاه حمله می کنند.»  

با توجه  به متخصصان با تجربه ای که در حوزه کشاورزی داریم کنترل این آفت کار دشواری نیست. کافی است کشاورزان، انارهای پوسیده وآسیب دیده را منهدم کرده و به منظور جلوگیری از تخم ریزی آفت پرچم ها ی  تاج انار را بتراشند. البته اگر آبیاری و کود دهی را به موقع انجام دهند هم میتوانند از آلوده شدن گیاه به آفت جلوگیری کنند. دهقانی اشاره می کند:« تولید انار به سبب خشکسالی از 18 هزار تن به 7 هزار تن کاهش پیدا کرده است. 10 تا 15 درصد هم به علت آلودگی به آفت کرم گلو از بین می رود. با این حساب اگر فکری برای این موضوع نشود روز به روز از تولید محصول کاسته شده و باغ های کشاورزی به زمین های بایر تبدیل می شود.»

انتهای پیام/م*