«ژاکوب زوما»، رئیس جمهور آفریقای جنوبی با اعلام خبر درگذشت ماندلا گفت: او (نلسون ماندلا) الان استراحت می‌کند و در آرامش است. ملت ما بزرگترین فرزند خود را از دست داده است. مردم ما یک پدر را از دست داده‌اند.

ماندلا از سال 1962 به دلیل مبارزه با نظام تبعیض نژادی حاکم بر آفریقای جنوبی به زندان افتاد و تا سال 1990 در زندان بود.

در حالی که اقلیت سفیدپوستان آفریقای جنوبی از بالاترین استاندارد زندگی قاره آفریقا که برابر سطح زندگی در کشورهای غربی جهان اول بود، برخوردار شده بودند، اکثریت سیاه‌پوستان از لحاظ هرگونه استانداردی همچون درآمد، تحصیل و حتی ورود به ادارات دولتی مورد تبعیض قرار داشتند در این شرایط بود که نلسون ماندلا رهبری جنبش ضد آپارتاید را به دست گرفت.

ماندلا پس از رهبری جنبش ضدآپارتاید (تبعیض نژادی)، اولین سیاهپوستی بود که از سال 1994 تا 1999 ریاست‌جمهوری آفریقای جنوبی را بر عهده گرفت.

ماندلا در 83 سالگی به سرطان پروستات مبتلا شد و تحت عمل جراحی قرار گرفت و در سال 2004 اعلام کرد که فعالیت‌های عمومی خود را کاهش می‌دهد تا بقیه عمر خود را با خانواده و دوستان در زادگاه خود در روستا با آرامش بیشتر سپری کند.

وی را در آفریقای جنوبی اغلب تحت عنوان «مادیبا» می‌شناسند، این عنوان افتخاری را بزرگان خاندان ماندلا به وی داده‌اند و بسیاری از مردم آفریقای جنوبی نیز به نشانه احترام وی را «مخولو» (پدربزرگ) صدا می‌زنند.

نلسون ماندلا چهره‌ای شناخته شده در جهان و از احترام جهانی فراوانی‌ برخوردار است. کمتر کسی در ایران است که نام نلسون ماندلا را به زبان نشنیده باشد مبارزات او علیه ظلم و تبیعیض زمان نزد عام و خاص است و این ویژگی است که او را در نزد مردم ایران معروف و شناخته کرده است. ماندلا جوایز و نشان های متعدد افتخار دریافت کرده که جایزه صلح نوبل از جمله آنهاست.

ماندلا سه فرزند دختر دارد، در سال 2009 سازمان ملل برای گرامیداشت وی روز تولدش را روزی جهانی اعلام کرد.

اما نلسون ماندلا کیست؟

«نلسون ماندلا» 27 سال از عمر خود را در دوره رژیم آپارتاید در آفریقای جنوبی در زندان سپری کرد اما پس از آن به عنوان اولین رئیس جمهور سیاه پوست روی کار آمد و برنده جایزه صلح نوبل نیز شده است.

این مرد 95 ساله که به دلیل کهولت سن و ابتلا به عفونت ریوی درگذشت از محبوبترین شخصیت‌های مردمی در جهان است اگر چه وی از سال 2010 در انظار عمومی ظاهر نشده است.

ماندلا نخستین رئیس جمهور آفریقای جنوبی است که در انتخابات دموکراتیک عمومی برگزیده شد، وی پیش از ریاست جمهوری از فعالان برجسته مخالف آپارتاید در آفریقای جنوبی و رهبر کنگره ملی آفریقا بود.

ماندلا به خاطر دخالت در فعالیت‌های مقاومت مسلحانه مخفی محاکمه و زندانی شد.

وی روز یازدهم فوریه 1990 زمانی که پس از قریب به سه دهه تحمل حبس در رژیم آپارتاید از زندان آزاد شد، همه چشم‌های جهان به وی دوخته شد و پس از آزادی رئیس جمهور کشورش شد و مسیر آشتی ملی در آفریقای جنوبی را بنیان نهاد، اعتبار اکثریت سیاهپوست این کشور را به آنها بازگرداند و البته به سفیدپوستان نیز اطمینان خاطر داد که تغییر چیز نگران کننده‌ای برای آنها نمی‌تواند باشد.

اسقف اعظم دسموند توتو که خود نیز برنده جایزه صلح نوبل است می‌گوید: ماندلا در سال 1994 به قدرت رسید اما بخشش و مهربانی که در روحش موج می‌زد به وی اجازه نداد که کسانی را که روزی در حق وی ظلم و جفا روا داشته بودند مجازات کند.

ماندلا از کودکی تا جوانی

نلسون رولیهلاهلا ماندلا در هجدهم ژوئیه 1918 (برابر با 26 تیر 1297 خورشیدی) در خانواده تمبو در روستای کوچک موزو در ناحیه متاتا، مرکز مناطق ترانسکی از استان کیپ از اتحادیه آفریقای جنوبی به دنیا آمد. پدر ماندلا، گادلا هنری مپهاکانییسوا، عضو شورای سلطنتی مردم تمبو بود، او از زمان تولد این مقام را به ارث برده بود و ماندلا نیز قرار بود چنین مقامی را به ارث ببرد. پدر ماندلا نقشی اساسی در به سلطنت رسیدن جونگینتابا دالیندیبو در تمبو داشت، دالیندیبو نیز پس از مرگ گادلا با به فرزندی گرفتن ماندلا به صورت غیر رسمی این لطف وی را جبران کرد.

رولیهلاهلا ماندلا در 7 سالگی، نخستین عضو خانواده خود بود که به مدرسه پا گذاشت، وی در مدرسه توسط یک معلم متدیست، با تبعیت از نام هوراسیو نلسون دریاسالار انگلیسی «نلسون» نام نهاده شد. پدر رولیهلاهلا وقتی وی 9 ساله بود در نتیجه بیماری سل درگذشت، و جونگینتابا، نایب السلطنه سرپرستی وی را بر عهده گرفت. ماندلا در یک مدرسه تبلیغی وسلی در همسایگی محل زندگی نایب السلطنه مشغول به تحصیل شد. بر اساس رسوم تمبو، او در شانزده سالگی تشریف، و در موسسه شبانه روزی کلارک بری، مشغول به تحصیل فرهنگ غرب شد. او به جای سه سال، در دو سال مدرک مقدماتی خود را اخذ کرد.

ماندلا در نوزده سالگی، در سال 1937، به هلدتون، دانشکده وسلی در فورت بیوفورت که بیشتر خانواده سلطنتی در آن مشغول به تحصیل بودند عزیمت کرد و به ورزش‌های بوکس و دو و میدانی علاقه‌مند شد. پس از شرکت در کنکور، وی شروع به تحصیل در مقطع کارشناسی علوم انسانی در دانشگاه فورت هار کرد، او در این دانشگاه با اولیور تامبو، آشنا شد و آنها تبدیل به دوست و همکار همیشگی یکدیگر شدند.

ماندلا در پایان سال اول تحصیلات خود، در تحریم شورای نمایندگی دانشجویان که در اعتراض به سیاست‌های دانشگاه انجام گرفت شرکت کرد، و پس از آن از فورت هار اخراج شد. کمی پس از آن، جونیگنتابا به ماندلا و جاستیس (پسر نایب السلطنه که وارث تاج و تخت بود) اعلام کرد که قصد دارد برای هر دوی آنها مراسم ازدواج ترتیب دهد. هر دو مرد جوان با ناراحتی از این مساله به جای آنکه ازدواج کنند، تصمیم گرفتند راحتی قلمرو نایب‌السلطنه را رها کرده و به ژوهانسبورگ تنها جایی که امکانش بود بگریزند.

ماندلا به محض ورود به ژوهانسبورگ، به عنوان نگهبان معدن شروع به کار کرد اما، بلافاصله پس از آنکه کارفرمای وی پی برد که ماندلا پسر ناتنی نایب‌السطنه ‌است که از خانه گریخته وی را اخراج کرد. پس از آن ماندلا به لطف ارتباطی که با دوست و همکار خود والتر سیسولو داشت به عنوان منشی یک شرکت حقوقی شروع به کار کرد. ماندلا در حین کار، تحصیلات خویش را به صورت مکاتبه‌ای در دانشگاه آفریقای جنوبی (UNISA) به اتمام رساند، و پس از آن شروع به تحصیل در رشته حقوق در دانشگاه ویتواترسرند کرد. ماندلا در این مدت در شهرکی به نام الکساندرا زندگی می‌کرد.

مقاومت مسلحانه ماندلا علیه رژیم آپارتاید

ماندلا در سال 1961 فرمانده عالی جناح مسلح محرمانه کنگره ملی آفریقا بود سپس یک سال بعد در الجزایر و اتیوپی آموزش‌های نظامی دید و پس از یک سال مقاومت مخفیانه دستگیر و در سال 1964 به حبس ابد محکوم شد.

ماندلا پس از آن در بیانیه‌ای اعلام کرد: در طول زندگی خود برای ملت آفریقا مبارزه کردم و با سیطره سفید پوستان مبارزه کردم با سیطره سیاه پوستان مبارزه کردم و از نمونه یک جامعه دموکراتیک آزاد دفاع کردم و من آماده‌ام در این راه جان خود را از دست بدهم.

ماندلا 18 سال از دوران حبس خود را در جزیره روبن سپری کرد و پس از آن در سال 1982 به زندان بولزمور در کیپ تاون منتقل شد و سپس در زندان ویکتور فیرستر در شهر بارل زندانی بود.

ماندلا پس از آزادی از زندان در سال 1990، سیاست صلح‌طلبی را در پیش گرفت، و این امر منجر به تسهیل انتقال آفریقای جنوبی به سمت دموکراسی‌ شد که نماینده تمامی اقشار مردم باشد.

تبعیض نژادی در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم

در سال 1948 حزب ملی آفریقای جنوبی (رژیم آپارتاید) از طریق رای‌گیری به قدرت رسید و شروع به انجام یک رشته قوانین مبنی بر جداسازی نژادی که به نام «آپارتاید» شناخته می‌شود، کرد. این تبعیض در مورد ثروت به دست آمده از صنعتی سازی سریع دهه‌های 50، 60 و 70 میلادی نیز به کار رفت.

در حالی که اقلیت سفیدپوستان آفریقای جنوبی از بالاترین استاندارد زندگی قاره آفریقا، که برابر سطح زندگی در کشورهای غربی جهان اول بود، برخوردار شده بودند، اکثریت سیاه‌پوستان از لحاظ هرگونه استانداردی همچون درآمد، تحصیل و حتی ورود به ادارات دولتی مورد تبعیض قرار داشتند.

آپارتاید نژادی در آفریقای جنوبی روز به روز در جهان باعث جنجال بیشتر می‌شد و به تحریم‌های خارجی کشورهای غربی و شورش و سرکوب‌های داخلی انجامید.

سرکوب شدید توسط دولت متشکل از سفیدپوستان و مقاومت، اعتصاب، راهپیمایی، اعتراض و خرابکاری توسط احزاب ضد آپارتاید به‌ویژه کنگره ملی آفریقا (ANC) در آفریقای جنوبی دیر زمانی ادامه داشت تا در سال 1990 دولت حزب ملی نخستین گام برای مذاکره کناره‌گیری از قدرت را با لغو ممنوعیت کنگره ملی آفریقا و دیگر نهادهای سیاسی چپ‌گرا برداشت و نلسون ماندلا را بعد از 27 سال زندان آزاد کرد.

ماندلا در دوازدهم ژوئن 1964 محکوم به حبس ابد گردید و در جزیره روبن زندانی شد. ماندلا از بیست و هفت سال زندان خود, هیجده سال را در این زندان به سر برد. در این زندان بود که ماندلا زندگینامه خود را تحت عنوان «راه طولانی آزادی» نوشت. ماندلا در سال‌های زندانی بودنش همچنان با کنگره ملی آفریقا در ارتباط بود. در فوریه 1985 رییس جمهوری آفریقای جنوبی پیشنهاد آزادی مشروط او به شرط محکوم کردن بی قید و شرط خشونت به عنوان ابزاری سیاسی را اعلام کرد. ماندلا پیشنهاد را رد کرد و گفت: «تنها مردم آزاد می‌توانند مذاکره کنند. یک زندانی نمی‌تواند قرارداد ببندد!»

اتاق ماندلا در زندان

قوانین آپارتاید به تدریج از کتاب‌های قانون حذف شدند و اولین انتخابات چند نژادی در سال 1994 برگزار شد. حزب کنگره ملی آفریقا (ANC) با اکثریت آراء پیروز انتخابات شد و از آن زمان تاکنون قدرت را در دست داشته‌ است.

آزادی ماندلا و آزادی ملت
بالاخره در 1990 تلاش کنگره ملی آفریقا و مبارزات بین‌المللی با شعار «نلسون ماندلا را آزاد کنید!» منجر به آزادی وی شد. در یازدهم فوریه آن سال، مصادف با 22 بهمن 1369، فردریک د کلرک رئیس جمهور وقت آفریقای جنوبی دستور آزادی ماندلا و پایان ممنوعیت فعالیت کنگره ملی آفریقا را صادر کرد. ماندلا در روز آزادی خود اعلام کرد که توجه وی معطوف به برقراری صلح برای اکثریت سیاه‌پوست و دادن حق رای به آنان چه در انتخابات کشوری و چه در انتخابات محلی خواهد بود.

او 27 سال از زندگی‌اش را در زندان گذراند

بدین ترتیب نخستین انخابات دموکراتیک آفریقای جنوبی که در آن همه افراد می‌توانستند شرکت کنند در بیست و هفتم آوریل 1994 برگزار شد. کنگره ملی آفریقا اکثریت را در انتخابات به خود اختصاص داد و ماندلا نیز به عنوان رهبر کنگره به عنوان نخستین رئیس جمهور سیاه‌پوست کشور برگزیده شد که پایانی حقیقی بر رژیم آپارتاید در آفریقای جنوبی محسوب می‌شد.

پس از آزادی از زندان، به عنوان نخستین رئیس جمهور سیاه‌پوست کشور، پایان آپارتاید را اعلام کرد

سفرهای ماندلا به ایران
قبل از پیروزى انقلاب اسلامى به دلیل وجود روابط مفصل بین رژیم سلطنتى و رژیم نژادپرست آفریقاى جنوبى، بسیاری از کشورهای ضد آپارتاید تمایلی به برقرارى روابط سیاسى با ایران نداشتند. پس از پیروزى انقلاب اسلامى دولت‌های آفریقایی از اولین کشورهایى بودند که نظام جمهوری اسلامی را به رسمیت شناختند. از سوی دیگر توقف فروش نفت ایران به آفریقاى جنوبى نیز موجب رضایت کشورهای آفریقایی مبارزه کننده با نژادپرستی شد. آزادی ماندلا از زندان مصادف با دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی بود. رئیس جمهوری وقت ایران با دعوت از ماندلا برای سفر به ایران بار دیگر بر همراهی و حمایت جمهوری اسلامی از حرکت آزادی خواهانه ضد آپارتاید تاکید کرد. 

دو بار به ایران سفر کرد

سفیر سابق ایران در زامبیا درباره سفر تاریخی ماندلا به ایران در سال هفتاد شمسی می‌نویسد: «در مرداد 1370 به دنبال هماهنگی‌های انجام شده، آقای ماندلا به طور رسمی از جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد. مهمترین بخش این سفر دیدار صمیمانه آقای ماندلا با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی بود. در این دیدار تاریخی، آقای ماندلا گزارشی از روند مبارزه ارائه کرد و از حمایت‌های معنوی و مادی ایران به مبارزان ضد آپارتاید تشکر و قدردانی نمود.

ماندلا از علاقه مندان به جمهوری اسلامی بود

وی خاطراتی از حدود 30 سال حبس در زندان‌های نژادپرستان را برای رهبر انقلاب بازگو نمود و در مورد تأثیر انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) در قیام مردم آفریقای جنوبی اظهار داشت: «انقلاب اسلامی ایران تحت رهبری امام خمینی (ره) امیدهای فراوانی را برای قیام مردم آفریقای جنوبی در مبارزه علیه بی‌عدالتی به همراه داشته است و بدون تردید، تاریخ هرگز نقش ایران اسلامی را فراموش نخواهد کرد. رهبر کنگره ملی آفریقا در قسمتی از سخنان خود گفت: ملاقات با رهبر انقلاب بزرگی که جهان را تحت تأثیر قرار داده است برای من امید بخش و موجب افتخار بزرگی است و مردم آفریقای جنوبی اکنون برای شنیدن گزارش دیدارهای من با رهبر بزرگ انقلاب و مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران به انتظار نشسته‌اند.»

انقلاب اسلامی ایران تحت رهبری امام خمینی (ره) امیدهای فراوانی را برای قیام مردم آفریقای جنوبی در مبارزه علیه بی‌عدالتی به همراه داشته است.

دومین سفر ماندلا به ایران در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی اتفاق افتاد. خاتمی در مصاحبه‌ای می‌گوید که در تهران به ماندلا چنین گفته است: «شما متولد 1918 هستید، و یک ربع قرن از من بزرگ‌ترید و شخصیت ما تحت تأثیر بزرگانی چون شما بوده است و از نظر معنوی جایگاه والایی داشتید و الگو بودید چنان که امام خمینی نیز از مردان بزرگ تاریخ معاصر و الگو برای همه ما بودند که هم دین را می‌خواستیم و هم حرمت و آزادی و پیشرفت انسان را.

اطراف بیمارستان محل بستری ماندلا از پیام‌ها و ابراز امیدواری برای سلامتی او از سوی دوستدارانش بود

در اردیبهشت ماه سال جاری نیز رئیس جمهوری اسلامی ایران، محمود احمدی‌نژاد، در مراسم دریافت استوارنامه «آرجی وایت هد» سفیر جدید آفریقای جنوبی در تهران جویای آخرین وضعیت جسمی نلسون ماندلا رهبر استقلال آفریقای جنوبی شد و گفت: «ایرانیان برای ملت و دولت آفریقای جنوبی احترام زیادی قائل است. هر دو کشور در یک جبهه برای آزادی، عدالت و صلح و احیای انسانیت انسان‌ها حضور دارند، ایران در کنار آفریقای جنوبی خواهد بود و رشد و پیشرفت این کشور را رشد و پیشرفت خود می‌داند.»

ماندلا:  آزادی به بریدن زنجیرها از دست و پا خلاصه نمی‌شود؛ آزادی به احترام گذاشتن به آزادی دیگران نیز نیاز دارد

مقدمه نویسی اوباما برای زندگی‌نامه ماندلا
شخصیت ماندلا حتی از دیدگاه کسانی که افکار و رفتار و تصمیماتشان در تضاد به اهداف و کارنامه زندگی ماندلا بوده ستودنیست. بسیار جالب توجه است که اوباما که این روزها در حال به رسمیت شناختن خطرناکترین تروریست‌ها و کمک به جنایتکاران حرفه‌ایست در مقدمه‌ای که بر کتاب زندگی‌نامه ماندلا نوشته است آشتی‌خواهی و صلح‌طلبی ماندلا را می‌ستاید: «زندگی ماندلا حکایتی سرشار از رو در رویی مستقیم با بداندیشی و ناامیدی را برای ما بازگو می‌کند که جهان ما اغلب از آن رج می‌برد. او زندانی‌ای است که آزادمرد از کار در می‌آید؛ آزادی‌خواهیست که منادی پرشور آشتی می‌شود، و رهبر حزبی است که رئیس جمهوری منادی پرشور مردم‌سالاری و پیشرفت از کار در می‌آید. ماندلا پس از ترک جایگاه رسمی ریاست جمهوری نیز همچنان تلاش برای تحقق عدالت، فرصت و شکوهمندی انسان را پی می‌گیرد. او برای ایجاد تغییر در کشورش و جهان بسیار کوشیده است؛ آنچنان که نادیده گرفتن سهم او در تاریخ چند دهه گذشته دشوار است.»

ماندلا از ترک قدرت تا دست و پنجه نرم کردن با بیماری

مردم آرزومند بهبودی او بودند

ماندلا تا سال 1999 برای یک دوره پنج ساله ریاست جمهوری در آفریقای جنوبی را در اختیار داشت اما پس از آن از صحنه سیاست خارج شد.

وی پس از آن نقش میانجیگر در مناقشات مختلف کشورها به خصوص در جنگ بوروندی بر عهده داشت.

ماندلا پس از دریافت جوایزی در طول چهار دهه، هم اکنون یک چهره سرشناس دولتمرد است که همچنان در مورد مسائل مهم عقاید خود را ابراز می‌دارد.

وی را در آفریقای جنوبی اغلب تحت عنوان «مادیبا» می‌شناسند، این عنوان افتخاری را بزرگان خاندان ماندلا به وی داده‌اند و بسیاری از مردم آفریقای جنوبی نیز به نشانه احترام وی را «مخولو» (پدربزرگ) صدا می‌زنند.

در سال 1998 ماندلا در سن 80 سالگی با غراکا ماشیل، همسر سامورا ماشیل رئیس جمهور فقید موزامبیک ازدواج کرد.

ماندلا در 83 سالگی به سرطان پروستات مبتلا شد و تحت عمل جراحی قرار گرفت و در سال 2004 اعلام کرد که فعالیت‌های عمومی خود را کاهش می‌دهد تا بقیه عمر خود را با خانواده و دوستان در زادگاه خود در روستا با آرامش بیشتر سپری کند.

ماندلا سه فرزند دختر دارد، در سال 2009 سازمان ملل برای گرامیداشت وی روز تولدش را روزی جهانی اعلام کرد.

ماندلا آخرین بار در سال 2010 در مسابقات جام جهانی فوتبال در آفریقای جنوبی در ملاء عام حاضر شد.

اغلب از آفریقای جنوبی به‌ عنوان ملت رنگین‌کمان یاد می‌کنند، این اصطلاح را اسقف اعظم «دسموند توتو» خلق کرد و بعدها رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی نلسون ماندلا از آن به عنوان استعاره‌ای برای توصیف پیشرفت‌های جدید تنوعات فرهنگی نشات گرفته از ایدئولوژی مبارزه با آپارتاید استفاده کرد.

دو هفته پیش نلسون ماندلا در بیمارستان بستری شد. گزارش ها از آفریقای جنوبی از بحرانی شدن حال او خبر می‌داند. عفونت ریوی شدید دلیل بستری او اعلام شد و با توجه به اخبار ناامید کننده‌ای که از وضعیت جسمی او به گوش می‌رسید؛ مردم آفریقای جنوبی و تمامی آزادی‌خواهان جهان خود را برای یک خبر ناگوار آماده کردند تا اینکه امروز وی به دیار باقی شتافت.

منبع:فارس و تسنیم