به گزارش یزدرسا به نقل از طنین خاتم، پناهگاه حیات وحش بوروئیه از نظر توان اکولوژیک، تنوع و تراکم گیاهی و سایر شاخص‌های حفاظتی، بسیار ارزشمند است.

پناهگاه حیات وحش بوروئیه نخستین منطقه تحت حمایت سازمان حفاظت محیط زیست در استان یزد با مساحتی حدود ۷۸هزار هکتار در جنوب استان یزد و در شهرستان خاتم و در نزدیکی شهر هرات به عنوان مرکز شهرستان خاتم قرار دارد.

این منطقه به وسیله جاده‌های مواصلاتی این شهر احاطه شده به طوری که در جنوب منطقه جاده آسفالته هرات به سرچهان و شیراز وجود دارد که مرز منطقه را نیز شامل می‌شود.

علاوه بر آن در غرب منطقه نیز جاده آسفالته توتک به روستاهای کرخنگان و چنارناز واقع شده و این جاده در ادامه این جاده به سمت جنوب، با عبور از روستای بوروئیه خوانسار و روستای خوانسار به جاده آسفالته هرات – سرچهان وصل می‌شود.

جاده‌های خاکی متعددی نیز در حاشیه و داخل منطقه وجود دارد که اغلب توسط روستاهای حاشیه منطقه مورد استفاده قرار می‌گیرند و عمده‌ترین جاده خاکی منطقه معروف به جاده بوروئیه، از پوزه زرد آغاز می‌شود و پس از گذشتن از روستاهای بوروئیه واقع در مرکز منطقه به جاده آسفالته کرخنگان – چنارناز می‌پیوندد.

توجه ویژه شکارچیان به منطقه حفاظت شده بوروئیه

معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد در مورد این منطقه اظهار داشت: این منطقه قبل از انقلاب مورد توجه شکارچیان استان‌های مختلف بوده است و از سال ۷۹ به مدت دو سال به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی شد و در سال ۱۳۸۱ به دلیل ویژگی‌ها و غنای طبیعی منطقه، با عنوان پناهگاه حیات وحش تحت مدیریت قرار گرفت.

حسن اکبری عنوان کرد: با وجود گذشت کمتر از یک دهه از ارتقا سطح حفاظتی منطقه و نامساعد بودن شرایط آب و هوایی در این برهه زمانی، بهبود شرایط حفاظت فیزیکی منطقه موجب افزایش چشمگیر حیات وحش منطقه شده است.

وی افزود: این منطقه با بهره‌مندی از اکوسیستم‌های مختلف دشت و کوهستانی، زیستگاه‌ مناسبی برای گونه‌های مختلف پستانداران، پرندگان، خزندگان و حتی گیاهان فراهم کرده است.

اکبری از آب به عنوان یکی از عناصر تشکیل دهنده اکوسیستم‌ها و فاکتورهای تعیین کننده و شاخص در بهره‌وری عرصه‌های طبیعی یاد کرد و افزود: پناهگاه حیات وحش بوروئیه در فلات مرکزی کشور قرار گرفته و به طور کلی از منابع آبی کمی برخوردار است به همین دلیل تامین آب و پراکنش مناسب منابع آبی در اولویت برنامه‌های مدیریتی قرار دارد به همین دلیل تاکنون ۱۱ باب آب انبار در نقاط مختلف منطقه ساخته و آبگیری شده است.

معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد با تشریح دیگر منابع آبی این منطقه حفاظت شده، خاطرنشان کرد: متوسط سالانه بارش در این پناهگاه ۹۱٫۳ میلی‌متر و دمای سالانه ۱۸٫۶ درجه برآورد شده اما به هر صورت بالا بودن نسبی درجه حرارت و تغییرات دمایی در ایام مختلف سال و حتی در طول یک شبانه روز، کمبود نزولات جوی و توزیع نامناسب بارش و بالا بودن تبخیر، تابستان‌های گرم و خشک در دشت‌ها و اعتدال نسبی هوا در ارتفاعات را رقم زده و موجب حاکمیت سیستم اقلیمی خشک در منطقه شده است.

شناسایی ۳۰ گونه گیاهی دارای ارزش‌های حفاظتی در بوروئیه

وی با اشاره به گونه‌‌های گیاهی موجود در منطقه عنوان کرد: در این منطقه در مجموع ۱۸۹ گونه گیاهی متعلق به ۸۵ جنس و ۴۲ خانواده شناسایی شده است که از مجموع ۱۸۹ گونه شناسایی شده، ۳۰ گونه دارای ارزش‌های حفاظتی ویژه هستند و در فهرست سرخ قرار دارند.

اکبری از جمله این گونه‌ها به کیکم، چوبک خاردار، شکر تیغال بوته‌ای، گل بی‌مرگ گنوئی، کرقیچ بیابانی، شنگ یزدی، پیچک دارابی، جگن، ارمک بیابانی، شیرسگ بلوچستانی، شاه تره ایرانی، لبدیسی بوته‌ای، گل اروانه یزدی، پونه، گوش بره ایرانی، آویشن شیرازی، زیتون، گونه گون، شیرین بیان، بادام عاجی، آنقوزه و … اشاره کرد.

وی خاطرنشان کرد: در بین ۳۰ گونه دارای ارزش حفاظتی، تنها گونه آنغوزه با ارزش حفاظتی در معرض خطر، دو گونه با ارزش حفاظتی آسیب‌پذیر، ۲۶ گونه با ارزش حفاظتی در معرض خطر کمتر و یک گونه فاقد اطلاعات، مشخص شده است.

اما به جز گونه‌های گیاهی، در این منطقه حیات وحش نیز غنی و دارای تنوع گونه‌ای است به نحوی که ۲۵ گونه پستاندار از ۱۴ خانواده در این منطقه شناسایی شده که از این تعداد هفت گونه به عنوان اولویت‌های حفاظتی منطقه در ایران و جهان مطرح هستند.

قوچ و میش کل و بز و کبک سه عنصر شاخص در این منطقه هستند و هر چند جمعیت‌های کل و بز و قوچ و میش منطقه، با گذر از منطقه کوهستانی گردنه بطری، با افت تنوع ژنی مواجه هستند اما حفاظت نسبتا مطلوب عرصه در طول چند سال گذشته، احیا جمعیت این گونه‌های ارزشمند و ترمیم زنجیره غذایی پناهگاه را سبب شد است به گونه‌ای که آثار از حضور گوشتخواران در راس هرم غذایی به ویژه پلنگ در منطقه به چشم می‌خورد.

زمینه مساعد استقرار فصلی پرندگان مهاجر شکاری در بوروئیه

کفتار و گرگ نیز از دیگر گوشتخواران سازگار منطقه محسوب می‌شوند و حضور گونه جبیر در دشت‌های حاشیه شرقی منطقه بر غنای زیستی پناهگاه افزوده است و تلاقی دو اکوسیستم کوهستان و کویر، زمینه استقرار فصلی پرندگان مهاجر شکاری را فراهم کرده است.

معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان یزد درباره گونه‌های جانوری و شرایط زیستی آنها در این منطقه نیز اظهار داشت: تعدد غارها در پناهگاه حیات وحش بوروئیه به عنوان یکی از اشکال مهم و تاثیرگذار پناه در ارتقا مطلوبیت زیستگاه برای بسیاری از گونه‌های حیات وحش به ویژه کفتارها و خفاش‌ها بسیار موثر بوده است اما در زمینه بسیاری از راسته‌ها به ویژه جوندگان و خفاش‌ها و رده خزندگان منطقه، مطالعات جامعی صورت نگرفته و اطلاعات اندکی در دسترس است.

حسن اکبری بیان کرد: حضور دائم در بخش‌های مختلف منطقه به دلیل نا امنی ناشی از اشغال زیستگاه، وجود سگ‌های گله و آگاهی اندک جوامع محلی همواره از تهدیدهای جدی حیات وحش در گذشته بوده است.

وی خاطرنشان کرد: در میان گونه‌های یاد شده، قوچ و میش، جبیر، خرس قهوه‌ای، پلنگ و کاراکال گونه‌های حمایت شده مطابق با قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست ایران است و در اولویت برنامه‌های حفاظتی منطقه قرار دارند.

شناسایی ۶۵  گونه پرنده در بوروئیه/ هوبره و عقاب شاهی در فهرست سرخ

اکبری در مورد پرندگان این منطقه نیز عنوان کرد: در پناهگاه حیات وحش بوروئیه در مجموع ۶۵ گونه پرنده متعلق به ۲۸ خانواده شناسایی شده و پرندگان حمایت شده در سطح ملی و بین‌المللی این ناحیه ۱۱ گونه هستند که البته در این میان، دو گونه عقاب شاهی و هوبره به لحاظ قرار گرفتن در فهرست سرخ از اهمیت بیشتری برخوردارند.

وی تصریح کرد: این منطقه با این همه گونه‌های متنوع جانوری و گیاهی، از نظر توان اکولوژیک و تراکم گیاهی و سایر شاخص‌های حفاظتی بسیار ارزشمند است اما نزدیکی مزارع و قرار گرفتن برخی مزارع در منطقه حیات وحش، دشواری‌هایی را رقم زده که عمده‌ترین آن، گرایش حیات وحش به اراضی کشاورزی و وارد آمدن خسارت به کشاورزان است که در صورت عدم اتخاذ تدابیر لازم به منظور کنترل موضوع، احتمال بروز مشکلاتی در این زمینه بالاست.

اکبری خاطرنشان کرد: در یک دیدگاه کلی، تعارضات پناهگاه حیات وحش بوروئیه شامل خشکسالی و شکار غیرمجاز، چرای دام، اراضی کشاورزی، جاده‌ها، سکونتگاه‌ها، برداشت گیاهان دارویی و … است.

این تهدیدها بر ضرورت اجرای برنامه‌های کنترل احیا زیستگاه و انجام اقدامات لازم برای بهبود وضعیت اکولوژیکی و بیولوژیکی منطقه می‌افزاید و به نظر می‌رسد در این منطقه باید در سه محور تقویت امکانات زیربنایی، بهبود کیفی منابع حیاتی و پژوهش، تعادل اکوسیستمی منطقه را برقرار کرد.