یزد رسا؛ شهرستان خاتم یکی از شهرستان های استان یزد در مرکز ایران است که از دو شهر هرات و مروست و دو بخش مرکزی و مروست تشکیل گردیده است.

شهر هرات مرکز این شهرستان است. دارای چهار دهستان به نام های هرابرجان و ایثار در بخش مروست و فتح آباد و چاهک در بخش مرکزی و مجموعا ۸۵ پارچه آبادی دارای سکنه می باشد. به عنوان قطب کشاورزی استان یزد محسوب و بیشترین فعالیت کشاورزی استان در محدوده این شهرستان انجام می شود. تشکیل این شهرستان در تاریخ ۲۶/۱۲/۸۱ به تصویب هیئت وزیران رسیده است.
 

جغرافیا و اقلیم
خاتم در جنوبی‌ترین نقطه استان یزد، با ارتفاع ۱۶۰۰ متر از سطح دریا با وسعت حدود ۸۳۰۰ کیلومتر مربع در مختصات ۳۱ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۳۲ دقیقه عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۴۰ دقیقه طول شرقی واقع گردیده است. این شهرستان از شمال به شهرستان مهریز، از شمال غرب به شهرستان ابرکوه، از شرق به شهرستان شهربابک (استان کرمان)، از غرب به شهرستان بونات (استان فارس)، و از جنوب به شهرستان نیریز (استان فارس) محدود می شود. آب و هوای خاتم بیابانی و نیمه بیابانی است.

بخش عمده این شهرستان، زیر پوشش جنگلی قرار دارد. جنگل‌های پسته وحشی «باغ شادی» و جنگل‌های بادام کوهی «چنار ناز» از جمله پوشش گیاهی این منطقه به شمار می‌روند.

وجود منابع آبی فراوان از جمله سفره‌های وسیع آب‌های زیرزمینی، هم‌جواری با شهرستان سرسبز بوانات و قرار گرفتن در مسیر رودخانه های بوانات، چشم‌انداز نویدبخشی را برای کشاورزی این منطقه ترسیم کرده است. وجود چاه آرتزین شهرستان خاتم نمونه‌ای از فراوانی آب در این منطقه است. البته میزان نزولات جوی در خود شهرستان پایین و دارای میانگین ۱۱۰ میلی متر در سال است ولی بارش برف و باران قابل توجه در بالادست شهرستان و جاری شدن رودخانه های اعظم و منج باعث تغذیه سفره های زیر زمینی آن می شود.

وضعیت اجتماعی

شهرستان خاتم جمعیتی نزدیک به ۳۸۰۰۰  نفر دارد. این منطقه به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود و همجواری با استان های فارس و کرمان، از نظر قومی و فرهنگی دارای ویژگی های خاص خود می باشد. علاوه بر این، مهاجر پذیری و رشد فرهنگ های گوناگون در آن به چشم می خورد به گونه ای که امروز در شهرستان خاتم آمیزه ای از فرهنگ مردم استان کرمان، فارس و یزد مشاهده می شود . برای مثال لهجه تکلم مردم ترکیبی از گویش مردم استان های فارس و کرمان می باشد. از نظر دینی و مذهبی کلیه مردم شهرستان پیرو مذهب شیعه اثنی عشری می باشند. اقوام ترک قشقایی و عرب شیبانی نیز در این منطقه سکونت دارند.

سوابق و پیشینه تاریخی

در مورد قدمت هرات و مروست آثار و شواهد نشان می‌دهد که این دو منطقه بسیار قدیمی و تاریخی است و مورخان را بر این باور است که منشأ سکونت در این منطقه به زمان ورود آریایی ها به ایران باز می‌گردد.

منطقه هرات و مروست در قرون گذشته جزیی از مملکت فارس بوده که پایتخت آن شهر استخر بوده است. این منطقه در دوره ساسانیان به علت واقع شدن بین یزد و کرمان و فارس از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. آثار و ابنیه تاریخی باقیمانده خود شاهدی بر این مدعا است. در آثار اسلامی ( مسالک الممالک استخری، صوره الارض ابن حوقل، معجم البلدان یاقوت حموی، تاریخ کرمان پاریزی و فارسنامه ناصری  از دو شهر هرات و مروست به نیکی یاد شده است. ابن بلخی در کتاب خود در مورد هرات، توابع آن و مروست می نویسد: « صاهه (چاهک) و هراه(هرات)" دو شهرک اند. هوای آن معتدل و آب روان و هر دو آباد است.

از مهمترین آثار باستانی و تاریخی این شهرستان می توان به قلعه کبری واقع در بالای کوه سرچشمه با فاصله ۵ کیلومتری شهر هرات، قدمگاه علی در ۵ کیلومتری غرب هرات، بقعه تاریخی پیر غیب با سنگ نوشته های به خط میخی در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب غربی هرات (منطقه بوروییه)، مسجد فتح آباد در ۵ کیلومتری شمال شرقی هرات نام برد. شایان ذکر است بسیاری از آثار باستانی شهر هرات بر اثر سیل ویرانگر سال ۱۳۶۵ از بین رفته است.

فرصت ها

۱-     بافت مذهبی شهرستان.

۲-     رونق بخش کشاورزی و زیربخش های آن در منطقه و وجود بستر ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و جانبی بخش کشاورزی.

۳-     وجود معادن فلزی از قبیل آهن، مس، عناصر نادر و همچنین معادن سنگ های تزیینی و ساختمانی.

۴-     موقعیت استراتژیک آن در چهارراه مواصلاتی اصفهان- یزد- کرمان و فارس و مرکز ثقل حمل کالا و مسافر.

۵-     چشم انداز روشن صنعت دگردشگری، بخصوص گردشگری طبیعی (اکوتوریسم) در شهرستان با وجود چنارهای کر کرخنگان، سرچشمه هرات، غارها، ۶۴۰۰۰ هکتار جنگل زاگرسی, زیستگاه پرنده نادر هوبره و منطقه پناهگاه حیات وحش بوروئیه و … .

۶-     وجود زیرساخت های توسعه صنعت.