به گزارش یزدرسا ،اتحادیه اروپا ریشه در توافقنامه رم بین شش کشور فرانسه، آلمان غربی، ایتالیا، بلژیک، هلند و لوکزامبورگ در 25 مارس 1957 دارد که بر مبنای آن توافقنامه نهاد تازه‌ای به نام جامعه اقتصادی اروپا موسوم به بازار مشترک به وجود آمد و بعد با پیمان ماستریخت در 7 فوریه 1992 در شهر ماستریخت هلند بود که چارچوب قانونی برای اتحادیه اروپا ریخته شد.

تا کنون نهادهای مختلف اروپایی مثل شورای اروپایی، کمیسیون اروپا، پارلمان و بانک مرکزی اروپا در این قالب ایجاد شده‌اند، پیمان شنگن از 1985 مرزها را بین کشورهای عضو اتحادیه برداشته و از 1995 هم یورو به عنوان واحد مشترک پولی رایج شده اما هنوز یک نهاد اصلی و اساسی در حد رویا باقی مانده و آن تشکیل ارتش واحد اروپایی است.

ارتش واحد اروپایی رویایی مطرح حتی از زمان تشکیل بازار مشترک بود چرا که یک واحد سیاسی بزرگ مثل این اتحادیه بدون داشتن قدرت نظامی واحد نمی‌توان ضمانتی برای بقای خود داشته باشد. موضوع ارتش اروپایی هر چند که به عنوان یک ایده یا به بیانی بهتر رویا تا اوایل دهه 90 مطرح بود اما از این دهه به بعد به صورت جدی‌تر مطرح شد.

جنگ بالکان در این دوره بهانه‌ای بود تا خلاء امنیتی از نبود چنین ارتشی مطرح شود و به خصوص جنگ کوزوو در اواخر دهه، کمیسیون اروپا را متقاعد به ایجاد این ارتش کرد اما در عمل اتفاق خاصی پیش نیامد و بعد با حملات 11 سپتامبر و جنگ گرجستان در 2007 هر از چند گاهی تشکیل ارتش اروپایی را بر سر زبان‌ها انداخت. حالا رییس جدید کمیسیون اروپا باز پیشنهاد تشکیل این ارتش را می‌دهد و به نظر می‌رسد که منازعه غرب با روسیه بر سر اوکراین انگیزه کافی برای توجه جدی به این موضوع ایجاد کرده است.

دندان تيز آلمان براي تشكيل ارتش واحد اروپايي

سایه ناتو

هر چند که ایده مربوط به تشکیل ارتش اروپایی از همان اول بازار مشترک مطرح شد و همواره مد نظر دولت‌مردان اروپایی بود اما این ایده چنان زیر سایه سنگین ناتو بود که مجالی برای رسیدگی واقعی به آن باقی نمی‌گذاشت و این سایه باعث می‌شد تا اصل ایده در حد رویا باقی بماند. کشورهای بریتانیا، فرانسه، بلژیک، هلند و لوکزامبورگ در 17 مارس 1948 یا درست سه سال بعد جنگ جهانی و با معاهده بروکسل پیمان دفاعی بین خود بستند که از آن سازمان دفاعی اروپای غربی در سپتامبر همان سال سربرآورد.

این پیمان می‌توانست نطفه اولیه برای تشکیل ارتش اروپایی باشد به شرط آن که آمریکا در قاعده امنیتی اروپا وارد نمی‌شد. قدرت نظامی شوروی و سیاست‌های استالین در آن زمان از یک سو و ضعف شدید این کشورها در سال‌های بعد از جنگ جهانی از سوی دیگر، باعث شد تا پیمان بروکسل و سازمان ایجاد شده بر مبنای آن توان کافی برای تامین امنیت پنج کشور پیمان نداشته باشد. به همین دلیل، آمریکا از مقام قدرت مسلط بعد جنگ به قاعده امنیتی اروپا وارد شد و قالب کلی این قاعده را تغییر داد.

آمریکا تنها شش ماه بعد از تشکیل سازمان دفاعی کشورهای اروپای غربی سازمان جدیدی به نام سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا همان ناتو را با مشارکت آن پنج کشور و کشورهای کانادا، پرتغال، ایتالیا، نروژ، دانمارک و ایسلند تاسیس کرد. به این ترتیب، امنیت اروپا از آن موقع در زیر سایه ناتو تعریف کرد و با بالا گرفتن جنگ سرد و تشکیل پیمان ورشو در 1955، وابستگی امنیتی-نظامی کشورهای اروپای غربی به ناتو به آن درجه رسید که ایده ارتش اروپایی به محاق رفت. تنها این فرانسه بود که تحت رهبری ژنرال دوگل نتوانست نقش عمده آمریکا در این سازمان را تحمل کند و چون دوگل دید که نمی‌تواند نقش قابل توجهی برای کشورش در ناتو به دست آورد، در 1966 از نقش نظامی فرانسو در ناتو صرف‌نظر کرد هر چند که متحد این سازمان باقی ماند.

دهه 90 و پایان جنگ سرد فرصتی بود برای بازگشت اروپا به ایده قدیمی تا رویای ارتش خود را محقق کند اما جنگ بالکان محکی برای کشورهای اروپایی بود تا توانایی نظامی-سیاسی آنها در برابر بحران شدیدی تا این حد با آزمون گذاشته شود. این کشورها در برابر بحران بالکان نتوانستند ابتکار عمل را به دست بگیرند و ضعف مفرط خود را در حل آن نشان دادند که این موضوع با جنگ کوزوو در اواخر دهه به اثبات رسید. آمریکا با ورود جدی در جنگ کوزوو و مشارکتش در حملات هوایی به صربستان توانست نیاز اروپا به ناتو بعد جنگ سرد را موجه کند تا آن که با تحقق ارتش اورپایی به دنبال ساز و کار نظامی موازی با ناتو نباشند.

اروپا و روسیه

ژان کلود یونکر، رییس جدید کمیسیون اروپا، روز یک‌شنبه هشتم مارس در مصاحبه با روزنامه آلمانی دی‌ولت ام زونتاگ پیشنهاد تشکیل ارتش اروپایی را داده و گفته که چنین نیرویی نه تنها به اروپا امکان می‌دهد تا با تهدیدات جدید در مرزهایش مبارزه کند بلکه با تکیه بر آن می‌تواند از ارزش‌های اتحادیه اروپا نیز دفاع کند.

او هر چند دفاع از ارزش‌های اتحادیه را بهانه پیشنهاد خود قرار داده اما باعث نشد تا بی‌پرده از منظور واقعی خود بگوید و به همین جهت، به صراحت از روسیه نام برد و گفت: «‌اروپا باید امکاناتی داشته باشد تا در عرصه بین‌المللی جدی گرفته شود. این مسئله از آنجا شکل جدی‌تری به خود گرفته است که اکنون اروپا با روسیه بر سر اوکراین با مشکل مواجه شده است». بنابر این، بحران اوکراین و نزاع اروپا با روسیه بر سر آن باعث شده تا بار دیگر یکی از مقام‌های اصلی اتحادیه اروپا موضوع ارتش اروپایی را مطرح کند.

اولین نکته در نگرش‌های متفاوت و حتی متعارض دولت‌مردان اتحادیه نسبت به پیشنهاد یونکر است. از یک سو، آلمان از این پیشنهاد به طور جدی استقبال کرده و و از سوی دیگر، بریتانیا با آن به شدت مخالفت کرده و البته در این میان، کشوری مثل فرانسه هم با شک و تردید به این پیشنهاد نگاه می‌کند. اورزولا فون دیر لاین، وزیر دفاع آلمان، به تشکیل ایالات متحده اروپا با ارتش مختص به خود اشاره کرده تا دلیل حمایت کشورش از پیشنهاد یونکر را توضیح داده باشد.

در مقابل، بریتانیا با پیشنهاد یونکر به شدت مخالفت کرده چون مسئله دفاع را یک مسئولیت ملی می‌داند و حاضر به قبول هیچ تغییری در این موضوع نیست. تردیدهای فرانسه از گزارش‌های منفی خبرگزاری فرانسه و فرانس 24 معلوم می‌شود که اصل پیشنهاد را ایده‌ای واهی تفسیر می‌کنند.

به نظر می‌رسد که کشورهای اروپایی بعد 60 سال هنوز بر سر این موضوع توافق نظر ندارند و هر کدام تعریف خاص خود را از این موضوع دارند. در این بین، موضع مخالف لهستان دلیل عمده این تشدد نظر در بین سران اروپایی را نشان می‌دهد. گرزگورز اسکتنا، وزیر خارجه لهستان، این پیشنهاد را خطرناک توصیف کرده چون به نظر وی، «ناتو حافظ امنیت اروپاست.

ناتو وجود دارد و باید به تقویت آن ادامه داد». معلوم است که هنوز سایه ناتو بر سر اروپا بسیار سنگین‌تر از آن است که بتواند قدمی در راه تحقق ایده 60 ساله خود بردارد. این سایه سنگین باعث می‌شود تا اروپا آن ضمانت لازم برای اتحاد واقعی خود را نداشته باشد و هم‌چنان امنیت این قاره در گرو اهداف نظامی-امنیتی آمریکا باشد.

منبع : جوان آنلاين

انتهای پیام/ص