یزد رسا؛ شهيد آيت‌الله حاج شيخ محمد صدوقي يزدي، در سال 1327ﻫـ . ق در خانواده‌اي روحاني در يزد به دنيا آمد. پدرش آقا ميرزا ابوطالب از روحانيون برجسته استان يزد بود و امامت مسجد روضه محمديه حظيره را به عهده داشت و به دليل تخصص بالايي كه در تنظيم اسناد شرعيه داشت، در اين زمينه هم مورد وثوق كامل مردم بود. در سن هفت سالگي پدر و در سن 9 سالگي مادرش را از دست داد و تحت سرپرستي پسرعم خود، ميرزا محمد كرمانشاهي قرار گرفت. تحصيلات قديم را تا حد لمعه و قوانين در مدرسه عبدالرحيم‌خان فراگرفت و در سال 1348ﻫ. ق براي ادامه تحصيل به اصفهان و مدرسه چهارباغ رفت. در سال 1349ﻫ. ق همراه خانواده به قم رفت و 21 سال در آنجا اقامت كرد و رابطه وي با شيخ عبدالكريم حائري يزدي، مؤسس و مدير حوزه علميه قم تا بدان پايه صميمي شد كه گرفتاري‌هاي طلاب را به اطلاع وي مي‌رساند و كمك مي‌گرفت. در سال 1355ﻫ. ق و پس از درگذشت آيت‌الله حائري فشار رضاخان بر حوزه‌هاي علميه و روحانيون فزوني گرفت و آيات عظام صدر، خوانساري و حجت سرپرستي حوزه را مشتركاً به عهده داشتند و براي حفظ حوزه زحمات فراواني را متحمل شدند. در اين ايام آيت‌الله بروجردي در بيمارستان فيروزآبادي بستري شدند و برخي از علما و مدرسين حوزه علميه قم تصميم گرفتند ايشان را به قم بياورند. از جمله اين افراد شهيد آيت‌الله صدوقي بود كه به اتفاق داماد آيت‌الله صدر به بيمارستان رفت و همراه آيت‌الله بروجردي به قم بازگشت. قابل ذكر است كه بخش عمده تلاش براي آوردن آيت‌الله بروجردي به قم توسط امام خميني صورت گرفت. پس از درگذشت آيت‌الله حائري بخش عمده‌اي از كارهاي حوزه از جمله توليت مدارس و تقسيم شهريه‌هاي طلاب به دوش آيت‌الله صدوقي افتاد و ايشان در عين حال كه چهار، پنج درس را تدريس مي‌كرد و خود به درس آيت‌الله خوانساري و آيت‌الله بروجردي هم مي‌رفت، به زمين‌هاي زراعتي‌اي هم كه در اطراف قم داشت رسيدگي مي‌كرد. آشنايي شهيد صدوقي با امام خميني در سال 1349ﻫ. ق و چند روز پس از ورود به قم اتفاق افتاد و چندي نگذشت كه اين آشنايي عميق‌تر شد، آن‌گونه كه وقتي امام به ايشان توصيه كرد براي تبليغ دين به يزد برود، ترديد به خود راه نداد. آيت‌الله صدوقي پس از اقامت در يزد، در كنار جلسات بحث و درس، كارهايي چون تعمير مدارس علمي از جمله مدرسه عبدالرحيم‌خان و مسجد روضه محمديه را آغاز كرد. در سال 1341ﻫ. ش و در ماجراي انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي مديريت جلسات روحانيت و تلگراف زدن به علماي شهرهاي مختلف در مورد اين لايحه زير نظر وي بود و در نتيجه تلاش امام و همراهي علمايي چون شهيد صدوقي، بالاخره شاه ناچار شد اين لايحه را لغو كند. در قضيه 15 خرداد 42، شهيد صدوقي مجلس مفصلي در مسجد ملااسماعيل يزد برگزار كرد كه جمعيت فوق‌العاده زيادي در آن شركت كردند. پس از دستگيري امام، شهيد صدوقي يكي از علمايي بود كه با نهايت شجاعت به تهران رفت تا با كمك علماي ساير بلاد موجبات استخلاص امام را فراهم آورد. پس از آزادي امام، همراه ايشان به قم رفت و چند روزي بود و سپس عازم مكه شد. پس از بازگشت از مكه چند صباحي در قم بود تا گروهي از يزد آمدند و ايشان را به يزد بردند. در طول مبارزات امام، يكي از افرادي كه به تمامي در خدمت نهضت امام بود و به دليل محبوبيت فوق‌العاده در يزد و ساير استان‌ها و نيز هوشمندي و قدرت مديريتي بالا، ساواك هرگز نتوانست به او تعرض جدي كند، شهيد صدوقي بود. ايشان در جريان سينما ركس آبادان نخستين كسي بود كه اعلاميه داد و گناه اين فاجعه را مستقيماً به گردن دولت انداخت. اعلاميه‌هاي امام از نجف مستقيماً براي شهيد صدوقي خوانده مي‌شد و ايشان در نهايت تيزهوشي و درايت به تكثير و انتشار آنها مي‌پرداخت. در عين حال خود نيز در موقعيت‌هاي مقتضي اعلاميه‌هاي شجاعانه‌اي مي‌داد و ابداً ترسي از تعقيب و آزار ساواك نداشت. پس از ورود امام به پاريس، به آنجا رفت و 12 روز در كنار امام بود و با ايشان در زمينه مسائل مختلف مملكتي جلسات مفصل بحث و گفت‌وگو داشت. وي از نخستين افرادي بود كه در برابر كارهاي نادرست بني‌صدر موضع‌گيري كرد و افشاگري‌هاي وي تأثير زيادي در عزل بني‌صدر داشت. پس از پيروزي انقلاب به فرمان امام، امامت جمعه يزد به عهده ايشان قرار گرفت. شهيد صدوقي به دليل تأثيرگذاري فراوان در نهضت امام و انقلاب اسلامي به‌شدت مورد خشم دشمنان انقلاب بود و سرانجام نيز در ماه رمضان 1360ﻫ. ش در نماز جمعه مورد حمله يكي از منافقين قرار گرفت و در سن 75 سالگي به شهادت رسيد.

نویسنده : علي احمدي فراهاني