«دولت» هم در ضربه به تولید «خودروی ایرانی» بی نصیب نیست!
آوای اقتصاد، بیش از یک دهه است که قیمت خودرو داخلی به یکی از موضوعات مورد علاقه افکار عمومی تبدیل شده است. اکثر مردم با مقایسه قیمت و کیفیت خودروی داخلی و خودروی خارجی گمان میکنند قیمت خودروی داخلی بسیار بیشتر از هزینه تولید آن است. از سوی دیگر تولیدکنندگان مدعی هستند که قیمت منصفانهای ارائه دادند. این موضوع سبب اعتراضاتی از سوی جامعه مانند کمپین عدم خرید خودروی صفر داخلی شده است. دولتمردان مدعی هستند که اینگونه رفتارها برخلاف رشد تولید و پیشرفت کشور است. با بررسی عمیقتر مشکلات بازار خودروی داخلی در کشور متوجه خواهیم شد که دولت مردان بیش از تولیدکنندگان و مردم به تولید داخلی ضربه زدهاند.
هزینه تولید بیش از متعارف یکی از مشکلات تولید داخل است. با توجه به نوع و سطح تقاضای کالاهای داخلی باید سطح تولید مشخص شود. در کشورهایی مانند ایران که بخش خصوصی توانایی علمی کافی برای بقا و رشد در اقتصاد را ندارند، وظیفه دولت است که آنها را به آگاهی برسانند. دولتمردان نگرشی سطحی به حمایت از تولید دارند. حتی شاهد دخالتهای اشتباه دولت در سالیان گذشته بودیم.
یکی دیگر از سیاستهای دولتها که ضربه سنگینی به تولید داخل وارد کرده است، عدم تعدیل قیمت ارز بوده است. اگر تورم در ایران 20 درصد باشد و تورم در کشورهایی که با ایران مبادله دارند 2 درصد باشد، هزینه تولید برای تولیدکننده داخلی 20 درصد، ولی برای تولیدکننده خارجی تنها 2 درصد رشد داشته است. یعنی هزینه تولید کالای ایرانی نسبت به کالای خارجی، 18 درصد بیشتر شده است. دولت برای حمایت از تولید داخلی باید قیمت ارز را افزایش دهد تا این افزایش هزینه تولید را جبران نماید. اگر با توجه به تورم سالهای گذشته به تعدیل قیمت ارز پرداخته شود، هر دلار نزدیک به شش هزار تومان در سال جاری میشود. دلار سه هزار تومانی مانند پرداخت یارانه به کالای خارجی برای رقابت با کالای ایرانی توسط دولت ایران است. با وجود آنکه برای خودروی خارجی عوارض گمرکی حدود 100 درصدی گذاشته شده است ولی با عدم تعدیل قیمت ارز، به همین میزان یارانه به خودروی خارجی داده شده است. یک تصور اشتباه است که گمان شود دولت در سالهای گذشته از خودروسازان حمایتهای سنگینی کرده است. در واقع، از نظر قیمت فروش خودروسازان در یک فضای کاملا برابر با خودروسازان خارجی رقابت کردند.
عملکرد دولت مانند آن بوده است که پدری در یک نزاع، کودکش را سراغ یک جوان بفرستد و توقع داشته باشد که آن را شکست دهد.
برخی کشورهای قدرتمند جهان مانند چین و ژاپن نیز عوارض گمرکی برای خودروی خارجی قرار دادند تا از تولید داخل حمایت کنند. هر چند نرخ عوارض گمرکی این کشورها کمتر از ایران است ولی در حقیقت با توجه به فضای غیرتورمی، خودروسازان چینی و ژاپنی با حمایت بیشتری از خودروسازان ایرانی برخوردار شدند. حتی دولت چین با دخالت در بازار ارز سعی کرده است که قیمت پول داخلیش را پایین نگهدارد تا به تولید داخل کمک کند. شاید مطرح شود که بخشی از هزینه تولید کالای داخلی مربوط به مواد وارداتی کالاها است و با عدم افزایش قیمت ارز، هزینه تولید آنها کاهش یابد. اما باید توجه شود که این هزینهها در برابر هزینه تمام شده خودروهای پرفروش داخلی به ویژه پس از افزایش تحریمها در یک دهه گذشته بسیار کم است.
البته نباید از عدم مشتریمداری خودروسازان داخلی غافل شد. این اشکال نیز از عدم نظارت و برخورد دولت حکایت میکند. خودروسازان داخلی در یک اقدام غیراخلاقی و غیرحرفهای، تعهدی نسبت به خودروهای فروختهشدهاشان ندارند. خودروها با کیفیت پایینتر و اشکالات عدیدهای به دست مشتری میرسند. این اشکال نیز بیش از آنکه به تولیدکنندگان وارد باشد مربوط به ضعف دولت است. در فضایی که برخی بازارها در وضعیت رقابتی نمیتوانند باشد، دولت باید با دخالت در بازار به کارایی بازار کمک کند. دخالت دولت از سوءاستفادههایی که تولیدکنندگان امکان دارند در اینگونه بازارها انجام دهند، سبب ارتقای کارایی بازار میشود. حمایت مدنظر رهبرمعظم انقلاب از تولید ملی، صرفا رفتارهای ساده مانند وضع قوانین گمرکی نیست که سالیان گذشته از سوی دولتمردان مشاهده شده است.