به گزارش یزد رسا؛ این روزها همزمان با انتشار گسترده ویروس کرونا و افزایش چشمگیر مصرف آب و پیرو آن افزایش فشار بر روی منابع آب ، ضرورت مدیریت صحیح این منابع بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.

طی دهه های اخیر با افزایش نرخ رشد جمعیت و افزایش رفاه اجتماعی مصرف آب در کشور ما به طور شدیدی افزایش یافته و از سوی دیگر نیز آثار مخرب پدیده تغییر اقلیم از قبیل افزایش دما و تبخیر ، کاهش بارشها و تغییرات گسترده در نوع و زمان آنها ، منابع آب شیرین در دسترس را در معرض کاهش مداوم قرار داده است.

در کنار دغدغه های کمبود روز افزون منابع آبی ، همواره متقاضیان و سرمایه گذاران جدیدی در بخشهای مختلف وجود دارند که تنها با تامین آب مورد نیاز فعالیت اقتصادیشان می توانند روی پای خود بایستند و اهداف توسعه استان و کشور را محقق کنند ؛ در چنین شرایطی مدیران و تصمیم گیران با یک چالش اساسی روبرو هستند چرا که اگر با برداشت بیشتر آب از این منابع موافقت کنند ، در واقع زمینه نابودی آنها را فراهم کرده اند و در صورت عدم تامین آب مورد نیاز سرمایه گذاران جدید نیز روند توسعه استان و کشور متوقف خواهد شد ، با این وجود راهکار غلبه بر این چالش چیست؟

«محمد علی فهیمی» کارشناس تخصیص آب شرکت آب منطقه ای یزد با اشاره به موقعیت جغرافیایی استان یزد و کمبود دیرینه بارش ها در این استان ، اظهار کرد: بحران کمبود آب در استان یزد از سایر مناطق کشور شدیدتر است به طوری که این استان فاقد رودخانه دائمی بوده و آب مورد نیاز آن در همه بخش ها از سفره های آب زیرزمینی تامین می گردد.

وی به وضعیت سفره های آب زیرزمینی استان اشاره کرد و گفت: این سفره ها در اثر حفر بی رویه چاه های عمیق و برداشت آب ، بیش از توان آن ها با افت مداوم سطح آب ، کاهش کیفیت پیشرونده و پدیده شوم فرونشست زمین مواجه اند و ادامه بهره برداری با روند فعلی ، منجر به نابودی کامل آنها در آینده ای نه چندان دور خواهد شد.

کارشناس تخصیص آب شرکت آب منطقه ای یزد ادامه داد: با این حال و به دلیل وجود پتانسیل های مناسب منطقه ای ، اقتصادی ، نیروی انسانی و مواد اولیه در استان ، همواره متقاضیان جدیدی وجود دارند که درخواست تامین آب جهت سرمایه گذاری در بخش های مختلف اعم از کشاورزی نوین و پربازده ، پرورش دام و طیور ، صنایع پاک و خدمات را دارند.

وی با بیان این که در حال حاضر درخواست تامین آب از سوی سرمایه گذاران جدید ؛ مدیران کلان استان را با چالش جدی در تصمیم گیری مواجه می کند ، تصریح کرد: در چنین حالتی اگر با برداشت جدید از منابع آب زیرزمینی جهت سرمایه گذاری موافقت شود ، تیشه بر ریشه این منابع فقیر و شکننده زده می شود و در صورت عدم تامین آب مورد نیاز این گونه متقاضیان نیز عملا روند توسعه استان متوقف می شود.

فهیمی افزود: بدیهی است که هیچ یک از دو تصمیم ذکر شده منطقی و عاقلانه نیست و تنها راه برون رفت از این بن بست ، راه اندازی بازار مبادلات آب در استان است که همزمان می تواند ما را به دو هدف مهم حفظ و احیاء سفره های آب زیرزمینی و افزایش آهنگ توسعه اقتصادی استان برساند.

وی با اشاره به این که بازار آب تا کنون در هیچ نقطه ای از کشور عملیاتی نشده و دارای تجربه پیاده سازی موفق در برخی از کشورهای جهان می باشد ، خاطرنشان کرد: با توجه به سابقه درخشان مردم یزد در سازگاری با کم آبی و مدیریت بهینه منابع آب در طول اعصار گذشته ، قطعا در هیچ استانی به اندازه یزد بستر مناسب برای پیاده سازی این بازار فراهم نیست.

این مقام مسئول گفت: در نهاد بازار آب که توسط بخش خصوصی و با نظارت عالیه بخش دولتی اداره می شود کلیه حقابه داران منابع آبی در قالب مقرراتی که بخش دولتی وضع می کند ، مجازند حقابه خود را به افرادی که متقاضی آب برای مصارف جدید در بخش های مختلف هستند بفروشند.

وی با بیان این که با ایجاد بازار آب ، قیمت آب برخلاف رویه فعلی به صورت یک طرفه و توسط بخش دولتی تعیین نشده بلکه در مکانیسم بازار آب مانند بازار خرید و فروش سایر کالاها ، قیمت آب تابع میزان عرضه و تقاضا بوده و با توافق فروشنده و خریدار تعیین خواهد شد ، اظهار نمود: در واقع با استقرار بازار آب و نزدیک شدن قیمت آب به ارزش واقعی آن ، انگیزه مالکین منابع آبی برای صرفه جویی ، کاهش مصارف غیر ضرور و تبعا فروش آب صرفه جویی شده در بازار به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت.

کارشناس تخصیص آب شرکت آب منطقه ای یزد خاطرنشان کرد: این انگیزش باعث می شود مالکین این منابع ، مصرف آب در فعالیت غیر اقتصادی یا کم بازده فعلی خود را متوقف نموده و به سمت فعالیتهای کم آبخواه تر و با سود اقتصادی بیشتر حرکت کنند و آب صرفه جویی شده خود را به افراد متقاضی آب که توان ایجاد سود اقتصادی بیشتر با مصرف آب کمتر را دارند بفروشند.

وی افزود: بدین ترتیب با راه اندازی بازار آب ، مصرف آب از فعالیت های با بازدهی اقتصادی کم آب به سمت فعالیتهای با بازدهی اقتصادی زیاد آب ، سوق داده خواهد شد ، همچنین در نظام بازار آب راهکاری وجود دارد که اجرای آن به برداشت کمتر آب و نهایتا برقراری تعادل بین میزان تغذیه و تخلیه سفره های آب زیرزمینی منجر می شود.

فهیمی با بیان این که برای رسیدن به این هدف لازم است درصدی از حجم آب تبادل شده در هر مبادله ای که در بازار آب صورت می گیرد به عنوان سهم سفره آب زیرزمینی در نظر گرفته شده و از مجوز بهره برداری منبع آبی مورد نظر کسر گردد ، گفت: این درصد بر اساس میزان افت سطح آب ، حجم کسری مخزن و حجم آب قابل برنامه ریزی آبخوانی که آب مبادله شده از آن برداشت شده است ، تعیین خواهد شد. بدیهی است درصد باقیمانده آب به راحتی و با قیمت تعیین شده توسط مکانیسم بازار ، بین فروشنده و خریدار مبادله می شود.

وی در پایان با اشاره به این که با راه اندازی صحیح و کامل نظام بازار آب ، همزمان سود فروشنده ، سود خریدار ، توسعه پایدار استان و کشور و نجات سفره های ارزشمند آب زیرزمینی محقق خواهد شد ، یادآور شد: در حال حاضر شرکت آب منطقه ای یزد انجام مطالعات جهت راه اندازی بازار آب در محدوده دشت یزد – اردکان (شهرستانهای یزد ، اردکان ، میبد ، اشکذر و مهریز) را در دست اقدام دارد که امیدواریم با همراهی خوب مردم و مسئولین استان و اجرای موفق این طرح ، الگوی مناسبی برای پیاده سازی بازار آب در سایر استان ها باشیم.