به گزارش یزدرسا؛ علامه حسن زاده آملی می فرماید: «ما امام‌زاده زیاد داریم و خود موسی بن جعفر علیهماالسلام فرزندان زیادی داشتند، اما کدام یک از ایشان مانند فاطمه معصومه (س) درخشید و منشأ خیرات و برکات شد و باید یک مقام ثبوتی باشد که این مقام اثبات رقم خورده باشد و ای کاش من می‌‌توانستم در این مسیر این‌طور به محضر شما تشرف پیدا کنم.»

جايگاه معنوي

«سعادت و کمال حقيقي» جز با گذر از تنگناهاي نفسانيات و رسيدن به قلّه بلند معنويت، امکان پذير نيست و حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) اين راه را با سربلندي طي کرد. القاب اين بانوي گران قدر عبارت است از: معصومه، کريمه اهل بيت، طاهره، حميده، برّه، رشيده، تقيه، رضيه و مرضيه.(1) همه اين القاب بر اثر سلوک و مقام والاي معنوي، به ايشان نسبت داده شده است.

حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) علاوه بر شرافت خانوادگي و ذاتي، در عرصه هاي ايمان و عمل نيز ممتاز و سرآمد بود. او از معنويت وصف ناپذيي بهره داشت و جان پاکش به دانش و بينش و ايمان و اخلاص چنان آراسته بود که مقام معنوي ايشان، چه در زمان حيات و چه پس از آن، در ميان اهل بيت شناخته شده بود. با بررسي رواياتي که درباره حضرت رسيده، به خوبي مي توان به جايگاه معنوي ايشان پي برد.

بشارت ولادت

اهل بيت (عليهم السلام) به فضايل و مناقب حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) حتي قبل از تولد او اشاره کرده اند. امام جعفر صادق (عليه السلام) در ضمن حديث مشهوري- پيش از آنکه امام کاظم (عليه السلام) متولد شد - از دفن پيکر مطهر حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) در قم خبر داده و در اين باره فرموده بود:

«آگاه باشيد! حرم خدا، مکه است و ... همانا قم، کوفه کوچک است و سه در از درهاي هشت گانه بهشت به سوي قم گشوده مي شود. به زودي بانويي از تبار من در قم دفن مي گردد و نام او فاطمه دختر موسي است و با شفاعت او همه شيعيان من داخل بهشت خواهند شد».(2)

اين پيشگويي امام صادق (عليه السلام) درباره ارتحال حضرت معصومه (عليها السلام) در قم پيش از ولادت پدر بزرگوارش، بسيار حائز اهميت است و از مقام بسيار شامخ آن حضرت حکايت مي کند.

عبادت
براساس آيات قرآن کريم، هدف از آفرينش انسان «عبادت و بندگي خداوند» بيان شده است.(3) انسان هاي کامل و کساني که اين هدف را به درستي شناخته اند، در راه عبادت و تقرب به درگاه الهي مي کوشند و بهترين لحظات زندگي را زمان عبادت و راز و نياز به درگاه خداوند متعال مي دانند.
درباره چگونگي عبادت هاي حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) اطلاع چنداني در دست نيست، اما عبادت و راز و نيازهاي حضرت در مدت اقامت در قم، به گونه اي بود که عبادتگاه آن حضرت را «بيت النور» ناميدند و باقي ماندن اين مکان از سال 201 هجري تا امروز، گواه نورانيت و صفاي ممتاز آن حضرت در ارتباط با خداست. اين مکان اکنون در کنار مدرسه ستيه، در محله ميدان مير، قرار گرفته است.

عصمت
يکي از مهم ترين مراتب معنوي که حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) به آن دست يافت، مقام «عصمت» بود، تا آنجا که يکي از القاب وي به اين ويژگي اش اختصاص يافت. و عموم محققان و محدثان از وي به نام «معصومه» ياد کرده اند. اصل مقام «عصمت» به پيامبران، امامان و فرشتگان تعلق دارد و آنان از هر گناه و خطاي عمده و سهوي به دور هستند. بالاترين نوع عصمت به پيامبر، امامان و حضرت فاطمه زهرا (عليها السلام) تعلق دارد و در مراتب بعدي، ساير اولياي الهي قرار دارند. بزرگاني مانند: حضرت زينب، حضرت ابوالفضل و حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) در اين مرتبه قرار مي گيرند.

کريمه اهل بيت (عليها السلام) نمونه کامل زهد، تقوا، عفاف، عبادت و نهايت ارادت و معرفت در حق امام زمان خويش بود و در معنويت به چنان جايگاهي رسيد که امام رضا (عليه السلام) لقب «معصومه» را به ايشان عطا کرد و پس از رحلت خواهرش فرمود:

«من زار المعصومه بقم کمن زارني؛(4) هر فردي معصومه (عليه السلام) را در قم زيارت کند، همانند کسي است که مرا زيارت کرده باشد».

اين بانوي گرامي در زمان حيات، به «فاطمه کبرا» مشهور بود و سخن فوق پس از رحلت، اشاره به مقام عصمت آن حضرت دارد. صفات و مضامين عالي که در «زيارت نامه» ايشان وجود دارد، همگي از مقام والاي معنوي حضرت خبر مي دهد. همچنين يکي ديگر از قرايني که بيانگر مقام عصمت حضرت معصومه (عليه السلام) است، حضور دو فرد نقاب دار است که جنازه آن حضرت را به خاک سپردند. از آنجا که بنا بر باور شيعه، «معصوم» را بايد «معصوم» دفن کند، بسياري از بزرگان شيعه معتقد هستند که با توجه به مقام والاي آن حضرت و معصومه بودن ايشان، به احتمال قوي آن دو نفر، از معصومين عصر و محارم حضرت (امام رضا و امام جواد (عليهما السلام) بوده اند.

شفاعت
مسئله اعتقاد به شفاعت انبيا، ائمه و بزرگان دين، در ميان شيعيان از جايگاه مهمي برخوردار است. براساس آيات و روايت، کساني که به مراتب عالي انسانيت (قرب الهي) دست مي يابند، در قيامت به مقام «شفاعت» مي رسند و مي توانند افراد را با شرايط خاصي شفاعت کنند. انبيا، ائمه معصوم، امامزادگان، علما و شهدا هر کدام در حد مقام و درجه معنوي خويش، حق شفاعت دارند. البته بالاترين جايگاه شفاعت، به پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) تعلق دارد که در قرآن کريم از آن به «مقام محمود»(5) تعبير شده است.

حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) از جمله کساني است که به شفيع بودنش در روايات و آثار ديني تصريح شده است و مقام شفاعت، يکي ديگر از فضايلي است که آن حضرت به آن دست يافت؛ چنان که امام صادق (عليه السلام) درباره ايشان فرمود: «شيعيان من همگي به برکت شفاعت او داخل بهشت خواهند گرديد».(6) و اين روايت، گستره عظيم شفاعت حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) را نشان مي دهد.

در کتب روايي نيز احاديث فراواني وجود دارد که ثواب زيارت اين بانو را «بهشت» قرار داده اند و براساس آن ها مي توان گفت شفاعت اين بانوي گران قدر براي زائران عارف خود، زمينه بهشتي شدن آنها را فراهم خواهد ساخت.(7)

همچنين در زيارت مخصوص آن حضرت که از امام رضا (عليه السلام) صادر شده، مي خوانيمک «يا فاطمهُ اشفَعي لي فِي الجنَّهِ؛ اي فاطمه! براي من در مورد بهشت، شفاعت کن» که اين نشان دهنده جايگاه و مقام معنوي بسيار والاي اين بانوي گرامي است.
در فراز ديگري از زيارت مخصوص آمده است که: «فَاِنَّ لَکِ عِندَ اللهِ شَأناً منَ الشَّأنِ؛ پس به درستي که در پيشگاه خداوند، داراي مقام و منزلتي بس ارجمند هستي».
جايگا و شأني که در اين فراز به آن اشاره شده، مقامي معنوي و آسماني است که جز آگاهان به اسرار غيب، آن را به درستي نمي شناسند!
فضيلت زيارت
يکي از مهم ترين امتيازها و فضيلت هاي معنوي حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام)، تأکيد و تشويق سه امام معصوم (عليها السلام) به زيارت ايشان است. وصف مستقيم ائمه درباره آن حضرت، از اين جهت حائز اهميت است که در ميان امام زادگان و فرزندان ائمه فقط به زيارت اين بانوي گرامي سفارش شده است. در احاديث معتبري پاداش زيارت آن حضرت، بهشت بيان شده که مهم ترين اجر و پاداش براي عملي نيک است.

امام صادق (عليه السلام) فرمود:
«مَن زارَها وَجبت لَهُ الجَنَه؛ (8) کسي که او را زيارت کند، بهشت بر او واجب مي گردد».

امام رضا (عليه السلام) هم بارها فرموده است:

«من زارَها عارفاً بحقِّها فَلَهُ الجَنَّه؛ (9) کسي که او را زيارت کند، در حالي که حق او را بشناسد، بهشت براي او است».

«اِنَّ زيارتَها تعدِلُ الجنَّه؛ (10) همانا زيارت او، برابر کسب بهشت است».

«من زارَها فَلَهُ الجَنَّه؛ (11) کسي که او را زيارت کند، پاداش او بهشت است».

«مَن زارَ المعصومه بقُم کمن زارَني ؛ (12) کسي که [قبر خواهرم] معصومه را در قم زيارت کند، مانند آن است که مرا زيارت کرده است».

امام جواد (عليه السلام) نيز فرمود:

«من زارَ قبرَ عمَّتي بِقُم فَلَهُ الجَنَّهُ؛ (13) کسي که قبر عمه ام را در قم زيارت کند، بهشت براي او است».

زيارت مخصوص

پس از حضرت فاطمه زهرا (عليها السلام)، به جز حضرت معصومه (عليها السلام) درباره هيچ يک از بانوان اهل بيت از ناحيه امامان معصوم (عليهم السلام) زيارتي وارد نشده است. با آنکه بسياري از بدن هاي امام زاده ها در مناطقي از ايران مدفون شده بود و مردم آن مناطق با حضرت رضا (عليه السلام) ارتباط داشتند، اما آن حضرت درباره هيچ يک از آنها زيارتي بيان نفرمود و اين «فضيلت» فقط از آن حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) است که امام رضا (عليه السلام) درباره ايشان «زيارت نامه» اي پر محتوا را صادر کرد.(14)

نثر بسيار متقن و لبريز از معارف الهي و نصّ استوار اين «زيارت نامه» و مقايسه آن با زيارت نامه هايي که غير معصوم (عليه السلام) بيان کرده است، نشان مي دهد که امام معصوم اين «زيارت نامه» را صادر کرده است.(15)

کرامات

انسان در اثر عبادت و بندگي خداوند، مي تواند به جايي برسد که واسطه فيض الهي و مظهر اراده حق تعالي گردد. امام صادق (عليه السلام) در اين باره مي فرمايد: «بندگي خداوند، گوهري است که نهايت و باطن آن، فرمانروايي بر موجودات است».(16)

حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) نيز در پرتو جايگاه والاي معنوي و مقامي که در نزد خداي متعال دارد، از موهبت عظيم عنايات الهي و الطاف ويژه پروردگار برخوردار گرديد و بعد از وفات نيز داراي «کرامات» شگفتي است. آن حضرت که راه بندگي و اطاعت از خداوند را خالصانه پيمود، هم در زندگي پر برکت خويش و هم بعد از آن، منشأ کرامات و عناياتي بود که همچنان ادامه داد.

اين مطلب کاملاً تجربه شده است و قابل ترديد نيست که توسل به خاندان عصمت و طهارت: راه گشاي انسان در سختي ها و حلال مشکلات در دشواري ها و سختي هاي زندگي است و توسل به حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام) نيز از راه هاي نجات و از وسايل برآورده شدن حاجات، نيل به مقاصد و رفع بليات و مشکلات است.

از دير باز آستان مقدس آن حضرت، منشأ هزاران کرامت بوده است. کرامات فراوان اين بانوي گرامي، منحصر به جنبه مادي و ظواهر زندگي نمي شود، بلکه آنان که به دنبال پيمودن راه کمال و نيل به مقامات معنوي و يا زلال علم اند نيز براي رسيدن به اهداف و مقصد خويش، به آن حضرت متوسل مي شوند.

کرامت هاي فراواني از اين گونه «توسلات» در تاريخ باقي مانده که براي نمونه مي توان ملاصدرا- فيلسوف بزرگ عصر صفويه - نام برد که هرگاه در مطالب علمي با مشکلات پيچيده اي روبه رو مي شده، از روستاي کهک قم به زيارت حضرت مي آمد و با توسل به کريمه اهل بيت (عليها السلام)، مشکلات علمي اش را حل مي کرد.(17)

در طول تاريخ، عموم طبقات مردم، شاهد و ناظر بعضي از کرامات آن حضرت بوده و بر آنها گواهي داده اند. کرامت هاي بي شمار آن حضرت باعث شده که کتاب هاي بسياري به عنايات آن حضرت بپردازند؛ به طوري که گردآوري همه آنها، نيازمند چندين جلد کتاب است.(18)

کرامات و شفابخشي هاي حضرت معصومه (عليها السلام) فرقي با کرامات ائمه اطهار (عليهم السلام) ندارد و همه آنها نشانه بزرگي و عظمت روح اين بانوي شايسته و پيوسته به منبع فيض و کرم بي پايان خداي فياض و کريم است.

پي نوشت ها :
1- انوار المشعشعين، حمد بن علي بن حسين نائيني اردستاني، ج1، ص 494.
2- بحار الانوار، ج57، ص 216؛ مجالس المومنين، نورالله شوشتري ، ج1، ص 83.
3- ذاريات/ 56.
4- رياحين الشريعه، ذبيح الله محلاتي، ج5، ص 35.
5- اسراء/ 79
6- بحار الانوار، ج57، ص 216.
7- همان، ج 48، ص 317 و ج99، ص 267؛ عيون الاخبار الرضا (عليه السلام)، ج2، ص 299.
8- بحار الانوار، ج48، ص 317 و ج99، ص 267.
9- همان.
10- همان.
11- همان، ج 48، ص 316؛ عيون الاخبار الرضا، ج2، ص 299؛ کامل الزيارات، ابوالقاسم جعفربن قولويه قمي، ص 338، 1375ش.
12- رياحين الشريعه، ج5، ص 35.
13- بحار الانوار، ج48، ص 316 و ج 99، ص 266.
14- همان.
15- رواق عصمت، سيد علي حسيني، 1385 ش؛ پايگاه اطلاع رساني حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام).
16- مصباح الشريعه، امام صادق (عليه السلام)، ص 7، 1400ق
17- فوائد الرضويه، ج2، ص 618.
18- ر. ک: بانوي ملکوت، علي کريمي جهرمي؛ حضرت فاطمه معصومه (عليها السلام)، محمد محمدي اشتهاردي؛ کرامات معصوميه، علي اکبر مهدي پور؛ فروغي از کوثر، الياس محمد بيگي.

منبع: نشريه فرهنگ کوثر، شماره87.