تاب‌آوری اجتماعی در پرتو بلا و سختی/ فلسفه گرفتاری‌های دنیوی انسان‌ها چیست؟
به گزارش یزدرسا، شیوع گسترده ویروس کرونا در همه کشورهای جهان، یکی از رخدادهای کم نظیری بود که در تاریخ به وقوع پیوسته و حالا انسان قرن بیست ویکم دارد آن را تجربه می‌کند.
رخدادهایی از این دست در آموزه‌های دینی و اسلامی، اما صرفا یک اتفاق نیستند و از ابعاد مختلفی قابل بحث و بررسی هستند. کارشناسان دینی و مذهبی، رخدادهای اینچنینی را برای مؤمنین نوعی آزمایش، ابتلا و سنت الهی می‌دانند.
ابتلا و آزمایش‌هایی که انسان‌ها همواره در زندگی با آن مواجه هستند و بیماری کنونی نیز یکی از آن‌ها است. در همین ارتباط با آیت‌الله سید محمدکاظم مدرسی امام جمعه بخش مرکزی یزد، استاد حوزه عملیه و کارشناس مذهبی گفتگو کرده‌ایم.
طبق آیات و روایات و آموزه‌های دینی، اتفاقات مختلفی که انسان در طول زندگی با آن مواجه می‌شود، جز ابتلائات و آزمایش‌های الهی محسوب می‌شوند. در شرایطی که همه جهان با ویروس کرونا مواجه شده‌اند، آیا این پدیده را نیز باید نوعی سنت الهی دانست؟
یکی از سنت‌های قطعی پروردگار سنت بلا و امتحان است و این هم برای همه جوامع و همه افراد وجود دارد. انسان‌ها باید پیوسته احساس کنند در سالن امتحان هستند و طبیعی است که در سالن امتحان نیز اضطراب و استرس وجود دارد آنجا محل کار و تلاش است و طبیعتا نباید در آن به دنبال راحتی باشیم.
انواع بلاهایی که انسان دچار آن می‌شود
دنیا هم همین‌گونه است، خداوند در سوره عنکبوت می‌فرماید: «آیا مردم چنین پنداشتند که به صرف اینکه گفتند ما ایمان آورده‌ایم رهاشان کنند و امتحان‌شان نکنند؟»
اما یکی از مباحث مهم ذیل همین سنت بلا و امتحان، انواع و اقسام بلاها است؛ ما یک‌سری بالاها داریم که بلاهای طبیعی هستند مانند سیل و زلزله و خشکسالی و امثالهم.
یک‌سری بلاها هم بلاهای تحمیلی هستند مثل انواع جنگ‌های نظامی و غیرنظامی که وجود داشته و دارد که این‌ها برای عموم مردم بلاهای تحمیلی هستند. یک‌سری بلاها، بلاهای اکتسابی هستند مثلا فردی در رانندگی رعایت نمی‌کند و گرفتار بلا می‌شود که به این نوع بلا، بلای اکتسابی می‌گویند.
یک‌سری بلاها هم بلاهای انتخابی هستند یعنی کسانی با انتخاب خودشان، خودشان را در بلا قرار می‌‌دهند مثل رزمندگان در جبهه‌ها و سختی‌هایی که رزمندگان در جبهه می‌بینند؛ جریان کربلا برای امام حسین (ع) بلای انتخابی بود. این‌ها بلاهایی هستند که شارع به ما امر می‌کند که خودمان را در آن قرار دهیم.
هدف از این ابتلائات و آزمایش‌هایی که ما در آن قرار می‌گیریم چیست؟
فلسفه بلاها و سختی‌ها
بلاها فلسفه‌های متعددی دارد یکی از فلسفه‌های بلاها تأدیب انسان‌ها است یعنی این بلاها، بلاهای تأدیبی هستند. یک‌سری از بلاها هم هستند که فلسفه وجودی‌شان پاک‌کنندگی است که به آن‌ها اصطلاحا می‌گویند بلای تمحیصی؛ می‌فرماید: «لیمحص الله الذین آمنوا و یمحق الکافرین»
یک‌سری بلاها، بلاهای اجری و و ترفیعی هستند «البلاء للمؤمن امتحان و للأنبیاء درجه و للأولیاء کرامه» یعنی این نوع بلا موجب ترفیع فرد می‌شود. در واقع برخی از انسان‌ها با بلا دست و پنجه نرم می‌کنند به خاطر اینکه به رشدی دست پیدا کنند که اگر با این بلا دست و پنجه نرم نمی‌کردند به این رشد نمی‌رسیدند.
یک‌سری بلاها هستند که فلسفه وجودی آن‌ها، مجازات است؛ «و لقد اهلکنا القرون من قبلکم و لما ظلموا و جاءتهم رسلهم» می‌فرماید چون این ها ظلم کردند بلا نازل کردیم.
چرا باید انسان دچار بلاهای اینچنینی شود و در واقع نتیجه این بلا و آزمایش‌ها برای انسان چیست؟
بحث بر سر این است که آیا این سختی‌هایی که بر انسان عارض می‌شود، نتیجه‌ای هم دارد یا خیر؟ طبیعی است بر اساس فلسفه بلاها خداوند متعال هم برای انسان‌های مؤمن بلا در نظر می‌گیرد هم برای انسان کافر. برای انسان مؤمن از این جهت است که او را پاک می‌کند یا درجه بالایی به او عنایت کند اما بلا برای انسان کافر فقط برای این است که او را مجازات کند.
در همین جریان بیماری کرونا که عالم‌گیر است یقینا برای برخی، این بلای مجازاتی است چراکه ظلم‌های بشری کم نبوده است، به عنوان مثال امروز ما وضعیت یمن و مظلومیت مردم و کودکان یمن را می‌بینیم، وضعیت غزه و فلسطین را می‌بینیم، حمله‌هایی که به کشورهای منطقه می‌شود، ظلم‌هایی که به مردم ایران شد و می‌شود و تحریم‌هایی که بر ملت ما تحمیل کردند، لذا جامعه بشری باید مجازات شود.
اما ممکن است همین بلا برای ما جنبه ترفیعی داشته باشد، البته همه بلاها برای انسان ها ممکن است به وجود بایید و اینطور نیست که بگوییم چون بلا در غرب آمده است در کشور ما نباید بیاید. طبق حدیثی از امام باقر علیه‌السلام «انسان مومن به هر بلایی ممکن است گرفتار شود» لذا بلا در هر جامعه‌ای وجود دارد اما مهم این است که ما چطور در مقابل این بلا برخورد کنیم.
برای مؤمنین بعد از گرفتاری، گشایش است
ما انسان‌های مسلمان یک نقطه امیدی داریم و آن اینکه «ان مع العسر یسرا» در پرتو سختی‌ها قطعا گشایش‌ها وجود دارد قرآن دوبار بیان می‌کند «ان مع العسر یسرا». بنابراین ما منتظر آن گشایشیم و گشایش هم الزاما نه به معنای فرج حضرت ولی عصر (عج) که برخی بخواهند سوئستفاده کنند ممکن است آن باشد ممکن است هم غیر آن باشد.
ما سختی‌هایی که در دوران دفاع مقدس دیدیم سختی‌های بزرگی بود اما گشایش‌های در پرتو تاب‌آوری جامعه‌مان در دفاع مقدس هم گشایش‌های فراوانی بود. مردم ما در دوران تحریم تاب‌آوری بالایی را از خودشان نشان دادند اما این تاب‌آوری باعث شد تا تکنولوژی، علم، توسعه داخلی و پیشرفت‌ها افزایش پیدا کند به‌طوری‌که حتی غربی‌ها نسبت به پیشرفت ملت ایران در عرصه‌های مختلف علمی، تکنولوژی، پزشکی و... ابراز شگفتی کرده‌اند.
بلا را باید برای خودمان یک سنت الهی به معنای گرفتاری بدانیم، اما باید بدانیم برای انسان مؤمن در پرتو بلا گشایش هم وجود دارد، مبادا ما در این بلاها احساس ناامیدی کنیم؛ ما صاحب داریم، کشورمان صاحب دارد یقین داریم امام زمان (عج) جامعه‌ای را که نسبت به او اظهار محبت می‌کند تنها نخواهد گذاشت.
یقین داریم دشمنان ما در مقابل آن حضرت ناتوان هستند، یقین داریم خداوند متعال به وعده خودش عمل می‌کند که «ان مع العسر یسرا»؛ فقط آنچه که وظیفه ما است امروز عبارت است از مواسات نسبت به یکدیگر نگاه به نقطه امید و انسجاد و همدلی با هم.
ما در تاریخ اسلام شعب ابی‌طالب را داریم فتح اندلس را هم داریم و واقعا وضعیت شعب ابی‌طالب کجا و شرایط فتح اندلس کجا. یعنی این نتیجه تاب‌آوری مسلمانان صدر اسلام بود.
البته ممکن است زمان ببرد، مثل دعا است در دعا هم اینگونه نیست که ما هرچه را خواستیم، بلافاصله به هدف‌مان برسیم دعا هم مراتبی دارد؛ ممکن است برخی دعاها در همین دنیا به هدف اجابت برسد و برخی دعاها موجب ترفیع ما شود. ممکن است برخی دعاها زمان زیادی ببرد و بعد از سال‌ها مستجاب شود و اصلا ممکن است برخی دعاها اجر اخروی محض داشته باشد اما به هر حال در دعا نکته مثبتی نهفته است که ما نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم بلا هم اینچنین است برای انسان نکته‌های مثبتی در آن نهفته است.
انتهای پیام/
