ID : 40920725
گفتگوی یزد رسا با مسئول دفتر شورای نگهبان در استان یزد؛
تحقیقات شورای نگهبان از اطلاعات دستگاه‌های امنیتی هم کامل‌تر است
عملکرد و روش‌های اجرا شده توسط شورای نگهبان در انتخابات گوناگون همواره موردبحث بوده است که در این مصاحبه تفضیلی سعی شده این سؤالات با مسئول دفتر شورای نگهبان در استان یزد مطرح شود.
به گزارش یزد رسا، در نظام جمهوری اسلامی ایران، شورای نگهبان باتوجه‌به صلاحیت‌ها و وظایف آن، بدون شک یکی از مهم‌ترین ارکان تحقق اسلامیت و جمهوریت به‌عنوان عناصر اصلی تشکیل‌دهنده نظام جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌آید که فلسفه اصلی پیش‌بینی آن، جلوگیری از تصویب قوانین مغایر با «موازین اسلام» و «قانون اساسی» بوده است.
مطابق اصل ۹۱ قانون اساسی «پاسداری از احکام اسلام و قانون اساسی از نظر عدم مغایرت مصوبات مجلس شورای اسلامی با آنها» وظیفه شورای نگهبان دانسته شده است و اساساً به دلیل همین نقش صیانت و پاسداری است که این نهاد «شورای نگهبان» نام‌گرفته است.
در همین راستا و برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌ها و اقداماتی که دفتر شورای نگهبان در یزد انجام می‌دهد با حجت‌الاسلام سید ناصر محمدی مسئول این دفتر در یزد به گفتگو نشستیم.
*به‌عنوان اولین سؤال، در مورد ریشه تاریخی تشکیل شورای نگهبان توضیحاتی ارائه می‌دهید؟
علما و مراجعی که پشتیبان مشروطه بودند اعتقاد داشتند مشروطه باید منطبق بر قانون اسلام باشد و در این زمینه شعار مشروطه مشروعه را مطرح می‌کردند و در این زمینه تلاش‌هایی انجام دادند، هرچند در قانون اولیه اساسی آن زمان نامی از این موضوع مطرح نشد؛ اما با پیگیری‌های شهید شیخ فضل‌الله نوری متممی به قانون اساسی اضافه شد که در آن اعلام شده بود همواره ۵ نفر از علمای طراز اول به انتخاب مراجع تقلید نجف بر مصوبات مجلس نظارت داشته باشند تا از قانون اسلام فاصله نگیرد.
در تشکیل مجلس اول در زمان مشروطه نیز علمای نجف ۱۰ نفر را به مجلس معرفی که در نهایت ۵ نفر انتخاب شوند؛ ولی پس از بحث‌های فراوان عملاً هیچ فردی انتخاب نشد و نتیجه اینکه در هیچ‌کدام از مصوبات مجلس‌های دوران مشروطه، انطباق قوانین با قانون اسلام سنجیده نشد.
*در دوران انقلاب اسلامی چگونه و در چه تاریخی، شورای نگهبان شکل گرفت؟
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مراجع و علما دغدغه قدیمی خود را دوباره مطرح کردند و به همین علت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، بندی مربوط به تشکیل نهاد شورای نگهبان قانون اساسی قرار گرفت که بر اساس آن ۶ نفر از فقها به انتخاب رهبر انقلاب اسلامی بر مصوبات مجلس شورای اسلامی نظارت می‌کنند که مغایرتی با قانون اساسی نداشته باشد و ۶ نفر از حقوق‌دانان بررسی می‌کنند که مغایرتی با قانون اساسی نداشته باشد، البته در این زمینه برای مغایرت با قانون اساسی هر ۱۲ نفر رأی می‌دهند؛ ولی برای مغایرت با اسلام فقط همان ۶ نفر رأی می‌دهند.
*دیگر وظایفی که برای شورای نگهبان در نظر گرفته شده چیست؟
تفسیر قانون اساسی و نظارت بر ۴ انتخابات جمهوری اسلامی که شامل همه‌پرسی، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و ریاست‌جمهوری بر عهده شورای نگهبان است؛ اما وظیفه نظارت انتخابات شوراهای شهر و روستا بر عهده شورای نگهبان گذاشته نشده است.
شورای نگهبان در زمینه بهتر انجام‌شدن این وظایف ۳ بازوی کمکی برای خود قرار داده است که اولین آن شورای مشورتی و فقهی در قم است که تعدادی از علما و فقهای برجسته در قم هستند که قوانینی که شورای نگهبان باید بر روی آن نظر بدهند از قبل مطالعه و استدلال‌های خودشان را به فقهای شورای نگهبان اعلام می‌کنند.
همچنین یک پژوهشکده در تهران است که اساتیدی در این پژوهشکده هستند که قوانین را از لحاظ حقوقی بررسی می‌کنند و نظر مشورتی خود را ارائه می‌دهند.
بازوی سومی که شورای نگهبان به پیشنهاد مقام معظم رهبری در سال ۷۹ برای خود تشکیل داد، ایجاد یک شبکه افراد چابک مورداعتماد در سراسر کشور بود که بتوانند بر تمام صندوق‌های رأی نظارت داشته باشند و این شبکه از افراد مورداعتماد موجود در محلات تشکیل شده باشد که در این زمینه در استان یزد حدود ۳ هزار و ۵۰۰ نفر ناظر فعال در استان یزد فعالیت می‌کنند و همچنین دفاتر استان‌ها و دفاتر شهرستانی به دنبال آن تشکیل شد،
*یکی از انتقاداتی که همیشه به شبکه شورای نگهبان وارد است متوسط سنی این افراد است در این زمینه چه اقداماتی انجام شده است؟
در این زمینه شورای نگهبان سیاست جوان‌گرایی را مدنظر دارد و به همین دلیل مصوب کرده است سن اعضاء باید بین ۲۵ تا ۵۵ سال باشد؛ اما استثناهایی هم در این زمینه وجود دارد و ممکن است افرادی باشند که به علت برخی توانایی‌های خاص و یا اینکه همچنان فعال و پویا هستند در داخل شبکه فعال هستند و در مجموع متوسط سن اعضای استان یزد حدود ۴۵ سال است.
*یکی از بحث‌هایی که حول دفاتر شورای نگهبانی استانی مطرح است، پیگیری مداوم برای به‌دست‌آوردن صوت و متن سخنرانی‌ها و اظهارات برخی افراد سرشناس در تمام طول سال است آیا این موضوع را شما تأیید می‌کنید؟
بله این موضوع وجود دارد و چاره‌ای نیست و چون قانون وظیفه نظارت و بررسی را برعهده شورای نگهبان گذاشته اگر این سوابق که احتمال دارد روزی برای انتخاباتی کاندید شوند، شناسایی نشود امکان ارزیابی وجود ندارد و به همین دلیل اعضا شبکه نظارت، افراد مستعد و کاندیداهای احتمالی را شناسایی و اظهارت و سخنرانی‌های آشکار آنها را ثبت و برای دفتر شورای نگهبان استان ارسال می‌کنند این بانک اطلاعاتی در زمان ثبت‌نام آنها برای انتخابات مورد بررسی قرار می‌گیرد.
*این موضوع از سوی افراد و شخصیت‌های مطرح به‌عنوان پرونده‌سازی مطرح می‌شود نظر شما چیست؟
خود افراد مطرح شاید قصد کاندیدا شدن برای هیچ انتخاباتی را نداشته باشند؛ ولی شورای نگهبان بر اساس ظرفیت‌ها و جایگاه شخص این احتمال را می‌دهد و جمع‌آوری این اظهارات را انجام می‌دهد؛ ولی صحبتی که تحت عنوان پرونده‌سازی مطرح می‌شود به‌هیچ‌عنوان صحیح نیست؛ چون ما این اطلاعات را به هیچ ارگان و دستگاهی ارائه نمی‌دهیم و تنها در صورت کاندیدا شدن در انتخاباتی مورد بررسی قرار می‌دهیم، حتی اگر دستگاهی از ما درخواست هم بکند ما این اطلاعات را به وی ارائه نمی‌دهیم.
*بعضی افراد این شبهه را مطرح می‌کنند که این سخنرانی در مکان و زمانی بوده است که اقتضا بوده است با چنین ادبیاتی صحبت شود و نمی‌تواند ملاکی برای تصمیم‌گیری و تشخیص نگاه فرد به موضوعی باشد نظر شما چیست؟
برخی افراد مدعی هستند؛ مثلاً در زمان اغتشاشات صحبت‌هایی را مطرح کرده‌اند که چنین شرایطی را داشته و یا در مکان‌هایی اظهاراتی کرده‌اند که لازم بوده است چنین صحبتی مطرح شود، باید به این افراد گفت دفاتر شورای نگهبان هیچ موقع یک بخش و برش از سخنرانی را قابل‌قبول نمی‌داند و به طور حتم باید به زمان و مکان و صوت کامل متن دسترسی داشته باشد تا اظهارنظر کند و اعضای شورای نگهبان روی این موضوع بسیار حساس هستند و پس از تکمیل مدارک، این صحبت‌ها توسط چندین رده مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد و به‌هیچ‌عنوان تنها بریده یک صوت ملاک قرار نخواهد گرفت.
*چرا در شرایطی که شما از نهادهای امنیتی و انتظامی و قضایی و... استعلام می‌گیرد باید چنین جمع‌آوری اطلاعاتی صورت بگیرد؟
دستگاه‌های مربوطه بعضاً اطلاعات را جمع می‌کنند و برخی اوقات نیز این اقدام را انجام نمی‌دهند و در ضمن اینکه این دستگاه‌ها نیازهای دستگاه مربوطه خود را جمع‌آوری می‌کنند و ممکن است اطلاعاتی که مدنظر ما است را مورد بررسی قرار نداده باشند این موضوع نیز باید مدنظر باشد که در قانون آمده که پس از استعلام از نهادهای مربوطه، بررسی میدانی و محلی نیز انجام شود.
جنبه دیگر این موضوع این است که مثلاً عده‌ای مطرح کنند شما که از وزارت اطلاعات استعلام می‌گیرید دیگر چه نیازی به استعلام از سازمان اطلاعات سپاه است، این در صورتی است که ممکن بوده اطلاعاتی را بعضی از این دستگاه‌ها داشته باشند؛ ولی برخی دیگر نداشته باشند، برای همین ما باید از تمام دستگاه‌ها استعلام بگیریم و خود ما نیز باید تحقیقات را انجام بدهیم.
بارها اتفاق افتاده که اطلاعاتی را ما در تحقیقات محلی به دست آوردیم که حتی هیچ‌کدام از دستگاه‌های امنیتی نداشته‌اند.
*یکی دیگر از بحث‌های مربوط به شورای نگهبان، در زمینه همین قابل‌اتکا و اطمینان بودن تحقیقاتی است که خود شورای نگهبان انجام می‌دهد.
این واقعاً حرف درستی نیست؛ چون تحقیقات انجام شده بسیار فنی و پیشرفته است و افرادی که از روند تحقیقات شورای نگهبان آگاهی داشته باشند به‌هیچ‌عنوان این موضوع را مطرح نمی‌کنند.
مراحل تحقیقات شورای نگهبان به این شکل است که در ابتدا محققین شورای نگهبان انتخاب می‌شوند این محققین معمولاً افرادی هستند که سال‌ها سابقه گزینشی در دستگاه‌های مختلف داشته‌اند و در مرحله مربیان است به تهران اعزام و طی چند روز توسط چندین نفر از اساتید مطرح کشور آموزش می‌بینند و بعد این مربیان استانی در خود استان، محققینی که انتخاب شده بودند و خود افراد خبره‌ای بودند را مجدداً آموزش می‌دهند.
بعدازاین مراحل فرم تحقیقی آماده شده که در سال‌های اخیر این فرم به‌روزرسانی و اصلاح شده و جزو پیشرفته‌ترین و فنی‌ترین فرم‌های تحقیقاتی کشور است در اختیار محققین قرار می‌گیرد و نسبت به فرم به‌صورت کامل توجیه مجدد می‌شوند و در مرحله بعدی کار منبع‌یابی انجام می‌شود که این موضوع هم شرایطی دارد که چگونه افرادی می‌توانند به‌عنوان منبع استفاده شوند.
محل تحقیق در ۳ مکان، زندگی، شغل و محل تحصیل است و در هرکدام از این مکان‌ها از چندین نفر پرسیده می‌شود و معمولاً برای هر نفر در هر مکانی از ۵ الی ۶ نفر پرسیده می‌شود و ممکن نیست که محدود به صحبت یک نفر شود و اگر بحثی مطرح شود که فرد مورد تحقیق قصد و غرضی داشته این فرم از روند تحقیق کنار گذاشته می‌شود که سال‌های قبل موارد این چنین بوده است پس مطرح‌کردن این صحبت‌ها که تحقیقات شورای نگهبان قابل‌اتکا و فنی نیست به‌هیچ‌عنوان با واقعیت‌ها همخوانی ندارد.
*یکی از مباحثی که در زمینه شورای نگهبان مطرح می‌شود، اینکه تأیید صلاحیت‌های انجام شده توسط شورای نگهبان بر روی مشارکت افراد در انتخابات تأثیر دارد. نظر شما در این زمینه چیست؟
اینکه همگان باید تلاش کنند تا مشارکت در انتخابات افزایش یابد شکی نیست و همگان باید تلاش کنند تا مشارکت افزایش یابد و هیچ فردی نمی‌تواند منکر این موضوع شود.
اما موضوع این است که راه‌های بالارفتن مشارکت چیست؟ اینکه مطرح می‌شود که باید تأیید صلاحیت‌ها افزایش یابد اولاً همگان مدنظر داشته باشند نظرات دفاتر استان به‌عنوان نظر مشورتی به تهران اعلام می‌شود و اعضای شورای نگهبان که به‌صورت کامل بر مسائل کشور احاطه دارند تصمیم‌گیری می‌کنند.
موضوع بعدی اینکه در قانون چنین وظیفه‌ای (تلاش برای افزایش مشارکت) به شورای نگهبان محول نشده که برای اینکه میزان مشارکت برود بالا، افرادی که مشکل دارند و صلاحیت ندارند را تأیید کند تا مشارکت برود بالا، در قانون اساسی چنین موضوعی اشاره نشده است.
در ضمن اینکه ما انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا را داریم که شورای نگهبان نظارتی ندارد و بیشتر افراد ثبت نامی تأیید می‌شوند؛ ولی هیچ موقع میزان مشارکت مردم در این انتخابات بیشتر از انتخابات مجلس شورای اسلامی نبوده است.
موضوع بعدی اینکه شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها به حداقل‌ها اکتفا کرده و افرادی که حداقل صلاحیت‌ها را دارند تأیید کرده است و در رد صلاحیت شورای نگهبان بسیار سخت‌گیر است و حتی در مورد عدم احراز صلاحیت نیز زمانی این اتفاق می‌افتد که نکات مثبت موجود در پرونده حداقل باشد و چندان نباشد که بشود به آنها اکتفا کرد.
*آیا سلایق سیاسی افراد در تأیید صلاحیت‌ها مدنظر است؟
بحث سلایق، روش و منش افراد به‌هیچ‌عنوان بررسی نمی‌شود و چینش‌های احزاب و گروه‌ها که برای خود انجام می‌دهند هیچ تأثیری در بررسی صلاحیت‌ها ندارد. ملاک‌ها و مواردی که در قانون آمده فقط مورد بررسی می‌کند و حتی اگر مواردی غیر موضوعات مشخص شده در قانون در تحقیقات به دست بیاید مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.
*شفافیت مالی کاندیداها مورد بررسی قرار می‌گیرد؟
کل هزینه‌هایی که کاندیداها برای انتخابات انجام می‌دهند باید به‌صورت شفاف اعلام کنند و ضمن اینکه باید یک حساب مالی مشخص باشد و این حساب را اعلام کنند و اگر صاحبان ثروت هزینه‌ای پرداخت کردند مشخص خواهد شد که این هزینه‌ها از کجا آمده و کجا هزینه خواهد شد.
*موضع‌گیری‌های نمایندگان در مجلس شورای اسلامی آیا مدنظر بررسی صلاحیت آنها در انتخابات بعدی قرار می‌گیرد؟
اگر روی اصول تغییرناپذیر انقلاب اعتراض و صحبتی کرده باشد به‌طورقطع بررسی خواهد شد؛ ولی اگر روی این اصول تغییرناپذیر نباشد مشکلی نیست.
*فعالیت اقتصادی نزدیکان کاندیداها مورد بررسی قرار می‌گیرد؟
در قانون جدید این موضوع دیده شده است و اگر شبهه‌ای ایجاد شود باید ثابت کنند که این موارد و ثروت‌ها و... از راه رانت نبوده است. مثلاً اگر فرزند نماینده یا کاندیدایی در دوران مسئولیت پدرش عضویت‌های خاصی در شرکت‌هایی داشته یا درآمد خاصی را کسب کرده باید ثابت کند که این موارد را از راه غیرقانونی و رانت پدر و یا دیگر نزدیکان خود که در جمهوری اسلامی مسئولیتی داشته‌اند کسب نکرده است
*فضای فعلی انتخابات مجلس شورای اسلامی را در استان یزد چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مثل سابق است و حدود ۴۰ الی ۵۰ نفر به‌عنوان کاندیدای احتمالی در استان داریم که بسیاری از آنها افراد شاخص هستند که حرف‌ها و صحبت‌هایی حول آنها وجود دارد که احتمالاً قصد کاندید شدن دارند و حتی برخی از آنها در محافلی اعلام کرده‌اند که به‌طورقطع کاندیدا خواهند شد و عده‌ای نیز در حال رصدکردن فضا هستند و منتظر ثبت‌نام افراد دیگر هستند تا در نهایت تصمیم خود را بگیرند و بعضی افراد که تقریباً مطمئن هستند رأی ندارند به دنبال تحریم انتخابات هستند و دلیل تحریم از سوی این افراد اطمینان از عدم رأی‌آوری‌شان است.
مصاحبه: محمد کلماتیان
summary-address :
