به گزارش یزدرسا ،پس از اعلام مساله جمعیت به عنوان یکی از دغدغه های رهبر معظم انقلاب و به تبع آن ابلاغ سیاست های جمعیتی از سوی ایشان، موضوع جمعیت مهمترین موضوع امروز کشور تلقی می گردد.  پیرو این مبحث، شبکه اطلاع رسانی دانا گفت و گویی مشروح با خانم دکتر شهلا کاظمی پور عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و معاون پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه داشته است، که در ادامه متن کامل سخنان وی آمده است:
دانا: آیا سیاست های مسئولین در وضعیت فعلی جمعیتی کشور ما تأثیرگذار بوده است یا صرفاً ناشی از تصمیم گیری خانواده ها به صورت مستقل بوده است؟
کاظمی‌پور: سیاست های مسئولین عملا تأثیرگذار نبوده است اما می توان گفت که سیاست‌های غیر مستقیم بر روند کاهش نرخ باروری در کشور تأثیرگذار بوده است. البته نه سیاست های صریح بلکه سیاست های ضمنی بر این روند تأثیرگذار بوده است نظیر بحث های اقتصادی، آموزش و پرورش و آموزش عالی که همه به صورت غیر مستقیم تأثیرگذار بوده است.
در واقع نقش خانواده ها در اینجا پررنگ‌تر است و عمل کننده اصلی خانواده ها و زوجین هستند که از سیاست‌ها و ساختار اصلی جامعه تأثیر می پذیرند و تصمیم اصلی را راجع به اینگونه مسائل اتخاذ می کنند.
دانا: در برنامه توسعه اول قرار بوده است که سال 91 به نرخ 2.1 در نرخ باروری برسیم ولی ما در سال 79 به این نرخ رسیدیم و از آن پس این روند کاهش ادامه داشته است و اکنون بین 1.7 و 1.8 است. چه عواملی موجب تسریع این روند کاهشی بوده است؟
کاظمی‌پور: تنها برنامه توسعه ای که به مباحث جمعیتی پرداخته است، برنامه اول است و سایر برنامه ها در حقیقت از این موضوع غافل بوده اند. در برنامه اول(68-72) هم پیش بینی کرده بودند باروری 6.5 را تا سال 1390 به 4 فرزند برسانند و رشد جمعیت را به 2.1، در صورتی که ما در سال 72 به 4 فرزند، 79 به 2 فرزند و از آن به بعد هم به زیر سطح جانشینی رسیدیم. و در حقیقت مسئولین در سال های دهه 60 به این نتیجه رسیدند که نرخ باروری بالا است و باید سیاست هایی در جهت کاهش این نرخ اتخاذ بشود، نظیر ندادن دفترچه بیمه، ندادن کوپن ارزاق و ندادن مرخصی به فرزندان چهارم به بعد که به نظر من این سیاست ها خیلی تأثیرگذار نبوده است و بیشترین تأثیر را تحولات اجتماعی-فرهنگی و روندهایی که انتظار آنها می رفت، داشتند و درواقع می توان گفت که کاهش باروری در ایران یک امر حادثی نیست بلکه افزایش این باروری در سال های دهه 60 یک امر حادثی بوده است.
دانا: چرا خانواه ها به فرزندآوری تمایل ندارند و یا اینکه تک فرزند هستند؟ آیا این موجب آسیب رساندن به خانواده ها در زمان کهنسالی پدر و مادر نمی شود؟ بیشترین نقش در بی فرزندی یا تک فرزندی به عهده پدر است یا مادر؟
کاظمی: دو بحث مطرح است: یکی خواست و تمایل خانواده ها، که تحقیقات نشان می‌دهد آنها دوست دارند 2 فرزند و بیشتر داشته باشند و دیگری محدودیت های اقتصادی-اجتماعی، که زوجین جوان به دلیل مشکلات در زمینه های اجتماعی و اقتصادی نظیر عدم امنیت شغلی و اجتماعی تمایل به فرزند نداشته باشند و براساس تحقیقات اگر این مشکلات برطرف شود و در مسائل اجتماعی-اقتصادی و خانواده ها آرامش بیشتری هم از لحاظ عینی و هم از لحاظ ذهنی پیدا کنند، تمایل بیشتری به فرزندآوری پیدا خواهند کرد.
دانا: عده ای معتقدند که بیشترین تأثیر در کاهش نرخ باروری را زنان دارند، (به دلیل شرایط تحصیلی، شغلی و درآمدی) آیا شما با این نظر موافقید؟
کاظمی‌پور: کسانی که در زمینه وضعیت اشتغال زنان صحبت می کنند از وضعیت آماری به طور دقیق مطلع نیستند، چرا که بر اساس آمار بیشترین میزان اشتغال در بین بانوان 17 درصد است و 83 مابقی زنان غیر شاغل هستند. بنابراین نمی توان گفت که پایین بودن نرخ باروری ما ناشی از اشتغال زنان است. بر اساس نظر کارشناسان وضعیت باروری در کشور ما به یک همگرایی رسیده است به این معنی که چه در نقاط شهری و چه در نقاط روستایی، چه در افراد باسواد و چه در افراد بی سواد، چه در بین زنان شاغل و چه غیر شاغل تفاوت خاصی میان نرخ باروری آنها وجود ندارد و تقریبا یکسان هستند. اما مبحث آموزش را می توان جزء عوامل تأثیرگذار دانست و در واقع آموزش از موضوعات بسیار تأثیر گذار در بحث کاهش نرخ باروری در ایران است.
می توان گفت ممکن است بانوان به خاطر کسب شغل، فرزندآوری خود را به تأخیر بیندازند اما نمی‌توان گفت که اشتغال و درآمد بانوان در کاهش نرخ باروری زنان تأثیرگذار بوده است. و ما برای کاهش این تأثیر اندک نیز باید برای زنان امنیت شغلی ایجاد بکنیم.
دانا: امنیت شغلی به چه معناست؟
کاظمی‌پور: امنیت شغلی به این معنا است که اگر زنی بداند، بعد از درس خواندن شغلی پیدا می کند بنابراین ازدواجش را به تأخیر نمی ندازد و در حقیقت زنان و دختران نگران این هستند که اگر درس بخوانند و قبل از پیدا کردن شغل ازدواج کنند و فرزندی به دنیا بیاورند، امکان دارد همسر و فرزند مانع از اشتغال وی شوند. زنان ما تقاضای اشتغال دارند و این صرفاً به دلیل نیاز مالی نیست بلکه بیشتر می خواهند در صحنه های اجتماعی حضور داشته باشند.
دانا: آیا با ایجاد ممنوعیت های قانونی برای استفاده از لوازم تنظیم خانواده موافقید؟ تا چه میزان این گونه قوانین در مقوله افزایش جمعیت تأثیرگذار است؟
کاظمی‌پور: مبحث جمعیت یک مقوله اجتماعی-فرهنگی است و در طولانی مدت دچار تغییر می شود. بنابراین سیاست گذاری ها در این زمینه باید بسیار منعطف باشد و در دراز مدت هم تأثیرگذار خواهد بود و نمی شود با یک بخشنامه و دستورالعمل به دنبال نتیجه گیری بود و چه بسا این طور برخورد کردن می تواند نتیجه معکوس داشته باشد و یک طور بدبینی را در افراد بوجود بیاورد. به اعتقاد من این گونه موضوعات کاملا فرهنگی هستند و باید با بینش فرهنگی هم با آن برخورد کرد  و نمی توان با قانون و دستورالعمل به نتیجه مطلوب رسید، البته ممکن است جواب دهد ولی این گونه جواب دادن صحیح نیست. در واقع ما به جای اینکه جمعیت با کیفیت داشته باشیم، باعث می‌شویم خانواده‌هایی که تمکن مالی ندارند، به موضوعات اشراف پیدا نکنند و امکان دسترسی شان به لوازم پیش گیری از بارداری از بین برود و در نتیجه میزان باروری در این خانواده ها بالا برود و به دنبال آن معضلات اجتماعی افزایش پیدا خواهد کرد.
دانا: در حال حاضر بیش از 180 کشور دنیا سیاست های افزایش جمعیتی را اتخاذ کرده اند، دلایل اهمیت جمعیت برای کشورها چیست؟ آیا کشور ما از اینکه در شرایط پنجره طلایی جمعیتی قرار گرفته است استفاده لازم را می کند؟
کاظمی‌پور: جمعیت همیشه ثروت است منوط به این که دو بازوی کار، به کار گرفته شود و کار بکند به این معنی که رشد اقتصادی بیشتر از رشد جمعیت باشد.
پنجره جمعیتی به این معنا است که جمعیت فعال و جمعیتی که در سن کار قرار دارد تعداد فابل ملاحضه ای از جمعیت را شامل شود اما بهره برداری از این موقعیت به این معنا است که این جمعیت به کار اشتغال داشته باشد و کار آنها بازدهی داشته باشد و نه اینکه دچار بی کاری پنهان شده باشند و ما اگر بتوانیم از این پنجره جمعیتی و نیروی کار استفاده لازم را ببریم و آنها را به کار بگیریم و بتوانیم بهره وری آنها را افزایش دهیم، قطعا به شکوفایی اقتصادی خواهیم رسید. اما در غیر این صورت، همان طور که در حال حاضر ما در کشورمان در پنجره طلایی جمعیتی قرار داریم اما بدلیل بی کاری، مشکلات مسکن و مشکلات اقتصادی از نیروی کار استفاده لازم را نمی بریم و این باعث می شود که این فرصت استثنایی از بین برود و ما از آن بی بهره بمانیم. بنابراین جمعیت ثروت است اما به این شرط که بتوان از نیروهای کار به خوبی استفاده کرد و بتوان به رشد و شکوفایی اقتصادی رسید.
اکثرا کشورهایی که در حال حاضر سیاست های افزایش جمعیتی را اتخاذ کرده اند به این دلیل است که  به رشد زیر سطح جانشینی رسیده اند و می خواهند جلوی رشد منفی جمعیتی شان را بگیرند و اساسا بحث افزایش جمعیتشان مطرح نیست و ما در قانون تنظیم خانواده نیز هدفمان پیشگیری از کاهش رشد جمعیت بوده است.
دانا: آیا می توان با افزایش نرخ موالید و به دنبال آن نرخ رشد جمعیتی همیشه در پنجره طلایی جمعیتی باقی ماند؟
کاظمی‌پور: ما اگر نرخ باروری بالایی هم داشته باشیم، بالاخره یک زمانی از این پنجره طلایی جمعیتی عبور خواهیم کرد و خارج می شویم و این طور نیست که همیشه بتوانیم در پنجره طلایی جمعیتی باقی بمانیم و اگر باروری مان پایین نمی آمد اصلا پنجره طلایی جمعیتی را تجربه نمی کردیم و در واقع پنجره طلایی جمعیتی را کشور هایی تجربه می کنند که قاعده هرمشان جمع شود و ما با این کاهش باروری که در دو دهه اخیر داشتیم باعث شده است که قاعده هرم جمع شود و برآمدگی به میانه های هرم منتقل شود و ما وارد پنجره طلایی جمعیتی شویم و اگر هم ما بخواهیم دوباره این پنجره طلایی جمعیتی را تجربه کنیم و نتیجتاً سیاست‌های باروری و افزایش آن را بخواهیم پیش بگیریم باید برای 30 سال بعد باشد.

دانا