به گزارش یزدرسا، دغدغه‌ها یکی، دو تا نیست، همین حوزه اجتماعی را هم که بالا و پایین می‌کنم، از سیل در شمال و جنوب کشور گرفته تا قتل وکیل و محاکمه مفاسد اقتصادی و حذف هاتگرام و تلگرام طلایی و... سوژه‌های خبری‌ وجود دارد. استوری یکی از فالوئینگ‌های اینستاگرامی را می‌دیدم که در مذمت حذف هاتگرام و واکنش‌های وزیر جوان نوشته بود وزیر شدن آنقدر‌ها هم کار سختی نیست. یک گوشی می‌خواهد و یک فیلترشکن و یک اکانت توئیتر برای نشر افاضات، الباقی پیش می‌رود.

از بقیه سوژه‌ها به تناوب نوشتیم و از این هم قبلا زیاد، اما حالا که ماجرای محدودیت‌های نرم‌افزاری از آیفون‌دارها و آی‌اواسی‌ها به اندرویدی‌ها رسید، بد نیست کمی بیشتر بنویسیم که چه اتفاقی افتاده است و وضع حالا نتیجه چه سیاست‌ها و چه کنش‌هایی در مدیریت فضای مجازی و اینترنتی است؛ فضایی که با استناد به آنچه واقع شده است و همان پیام اینستاگرامی که بالا نوشتم، همتی بیشتر و بالاتر از نگارش‌های توئیتری دارد.

فیلتر تلگرام و انبوهی از کاربران سردرگم

اگر روزی قرار شد سخت‌ترین سوالات و بزرگ‌ترین ابهامات را لیست کنند، نمی‌دانم به چه اولویتی ولی حتما این سوال که آیا فیلترینگ تلگرام در ایران کار درستی بوده است یا نه، در لیست خواهد بود؛ سوالی که در رد و تایید آن اظهاراتی شده و متن‌هایی نوشته و ادعاهایی رد و تایید شده است که حتی اشاره به آنها هم در این مقال نمی‌گنجد. با همه این ابهامات تلگرام فیلتر شد و چندین میلیون کاربر ایرانی این اپ کاربردی سرگردان بودند میان گزینه‌هایی که هیچ‌کدام به‌طور یقین مطلوب آنها نبود و مثل خیلی اوقات محکوم به انتخاب بین بد و بدتر شدند.

گزینه‌های پیش‌روی کاربران را اگر بخواهیم در یک دسته‌بندی کلی قرار دهیم، می‌شود این سه دسته یا کوچ کردن به اپ‌های متعدد و اغلب ضعیف داخلی نظیر سروش و بله و گپ و‌ آی‌گپ و ایتا و... یا استفاده از فیلترشکن‌ها با ریسک در معرض خطر قراردادن اطلاعات اما ماندن در فضای اصلی و رسمی تلگرام و درنهایت استفاده از پوسته‌ها که این سومی ماجرای عجیبی دارد و کفه تایید وجود و استفاده از آن بر کفه رد و عدم‌استفاده از آن به‌شدت می‌چربد.  پس با این تفاسیر بعد از فیلترینگ با این سه رویکرد باید چند ده‌میلیون کاربر این پیام‌رسان پرطرفدار را مدیریت می‌کردیم، کاری که تقریبا هیچ آمار و اطلاعی تا امروز موفقیت در آن را تایید نمی‌کند. البته نه‌ فقط آمارها که اظهارنظرهای مسئولان و حتی موافقان فیلترینگ هم موید شکست فیلترینگ تلگرام هستند.

ایجاد هاتگرام و تلگرام طلایی عقلانی بود

همانطور که نوشتم، استفاده از پوسته‌هایی نظیر هاتگرام و تلگرام طلایی که البته محدود به همین دو پوسته هم نیستند و به اذعان وزیر ارتباطات از صد و اندی هم تجاوز می‌کنند با توجیهاتی در فضای پساتلگرام اقدام درستی بود. به هرحال تعداد بسیار بالایی از کاربران تلگرام بعد از فیلترینگ به هیچ طریقی حاضر به ترک این پیام‌رسان نبودند و این خواست آنها هم البته دلایل بسیاری داشت. تلگرام مضاف بر اینکه آپشن‌ها و اختیارات خوب و کاربردی را پیش‌روی کاربر قرار می‌داد و سهولت استفاده از آن بسیار لذت‌بخش بود، بستری برای اشتغال و درآمدزایی بود؛ بستری بزرگ با آمار قابل‌توجه که فیلترینگ خدشه جدی به آن وارد می‌کرد. بنابراین برای این انبوه کاربرانی که به هیچ طریق قصد ترک تلگرام را نداشتند، عملا راهکار اول از آن سه راه پیش‌رو منتفی بود و کوچ به پیام‌رسان‌های ایرانی توجیهی نداشت.

حالا دو راهکار برای حیات اقتصادی و اجتماعی کاربران در تلگرام وجود داشت، یکی استفاده از فیلترشکن‌ها و دومی استفاده از پوسته‌هایی که با بودجه و امکانات بالایی حالا کاربر را در همان بستر و با حفظ تمام داده‌های موجود در تلگرام نگه می‌داشت. این اما تمام مزیت پوسته‌هایی نظیر هاتگرام و تلگرام طلایی و...  نبود، مضاف بر پوشش ضعف پیام‌رسان‌های ایرانی در جذب مخاطب، قابلیت کنترل و ایجاد محدودیت‌هایی که امکان ایجاد آن در تلگرام وجود نداشت هم مزیت دیگری بود که پوسته‌ها از آن برخوردار بودند. مسئولان به راحتی توانستند کانال‌ها و گروه‌ها و... ای را که هزینه سیاسی و اجتماعی و فرهنگی برای کاربران و حاکمیت ایجاد می‌کردند، کنترل و حذف کنند.

چرا از هاتگرام و تلگرام طلایی صیانت نشد

با تفاسیری که نوشتم، ایجاد و وجود پوسته‌ها، تلگرام طلایی و هاتگرام و... واکنش درستی بود که در برابر فیلترینگ و ضعف پیام‌رسان‌های داخلی اتخاذ شد. اما این خوب بودن حتما به همین دلیل بود که میلیون‌ها کاربر به فیلترشکن‌ها رجوع نکنند و مضاف بر آن بشود محدودیت‌هایی را هم در همان بستر تلگرام ایجاد کرد و فضا را کنترل کرد. اما این مزیت صرفا تا وقتی مزیتی کامل و دنباله‌دار و به نوعی سیاستی قابل‌دفاع‌تر بود که سوای پوسته ما می‌توانستیم به سورس‌ها و دیتابیس اطلاعات کاربران هم دسترسی داشته باشیم.

یعنی اینکه میزان کنترل ما صرفا در یک پوشش ظاهری نباشد و بتوانیم دو کار را انجام دهیم، یکی اینکه به دیتابیس دسترسی داشته باشیم و دوم اینکه اگر آن نشد همین پوسته‌ها را به یک پیام‌رسان مستقل تبدیل کنیم. اتفاقی که در همان روزها و ایام ابتدایی بروز و اعلام وجود پوسته‌ها نسبت به آن توجه شد و حتی قول‌هایی داده شد اما با گذر زمان هیچ اقدامی در این ارتباط صورت نگرفت. ابوالحسن فیروز‌آبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی مرداد 97 گفت: «آخرین مهلت تعیین‌ شده برای تبدیل تلگرام طلایی و هاتگرام «نسخه‌های تلگرام فارسی» به پیام‌رسان کاملا بومی تا 15 شهریور ماه 97 است.»

عباس آسوشه، معاون مرکز ملی فضای مجازی هم آبان ماه 97 در ارتباط با تبدیل هاتگرام و تلگرام طلایی گفته بود: «‌شاید این اتفاق بیفتد و این دو پیام‌رسان به پیام‌رسان بومی تبدیل شوند و مانند سایر پیام‌رسان‌های بومی به فعالیت خود ادامه ‌دهند.»

مضاف بر اینها یکی از اصلی‌ترین و عجیب‌ترین ادعاها، ادعای وزیر اطلاعات مبنی‌بر تعلق هاتگرام و تلگرام طلایی به جمهوری اسلامی ایران بود. با وجود همه اظهارنظرها هیچ‌کدام از آنها عملی نشد و پوسته‌ها همان پوسته ماندند.

باقی نرم‌افزارها هم در خطر حذف

مرسوم نیست که غرض از نگارش گزارش را در خطوط پایانی شرح دهیم. البته تا اینجا حتما چرایی نوشتن مشخص شده است اما برای روشن‌تر شدن باید بنویسیم که چند روزی است همین پوسته‌هایی که از آنها نوشتیم، همین هاتگرام و تلگرام طلایی و... از سوی گوگل و... به‌عنوان نرم‌افزاری جاسوسی شناخته شده و از روی تلفن‌های همراه هوشمند حذف شده‌اند؛ اتفاقی که کم‌کاری‌ها و کاستی‌های مجموعه وزارت ارتباطات و سیاستگذاران این حوزه در دسترسی به دیتابیس‌های کاربران ایرانی یا تبدیل پوسته‌های تلگرام به یک پیام‌رسان بومی را به خوبی نشان داد.

البته زنگ خطر جدی را هم برای سایر نرم‌افزارها، پیام‌رسان‌ها و اپ‌های کسب‌وکار به صدا درآورد؛ چراکه هیچ تضمینی برای ادامه فعالیت و عدم‌برخورد و حذف آنها از این به بعد وجود ندارد و نرم‌افزارهایی نظیر اسنپ و... باید منتظر دچار شدن به عاقبتی نظیر آنچه گریبانگیر هاتگرام و تلگرام طلایی شد یا آنچه گریبانگیر کاربران محصولات اپل شد، باشند. به هرحال نشستن و فیلترشکن نصب کردن و اکانت توئیتری داشتن با هر غرضی، تنها کنش وزارتی یک وزیر جوان نیست.

خطر حذف پیام‌رسان‌های ایرانی 

نوشتن از اینکه در آینده احتمالا چه نرم‌افزارهایی دچار مشکل خواهند شد و آیا عاقبتی شبیه هاتگرام و تلگرام طلایی و... خواهند داشت کار آسانی نیست. اما به هرحال با درنظر گرفتن اقتضائات دنیای امروز و وابستگی‌ها و نیاز به نرم‌افزارها حذف هرکدام از آنها می‌تواند هم از لحاظ اجتماعی و هم از لحاظ اقتصادی خساراتی را به دنبال داشته باشد. سروش، بله، ایتا، گپ و ‌آی‌گپ و... همه پیام‌رسان‌های بومی‌ای هستند که با هزینه‌های بسیار هرچند اندک کاربرانی را در خود جای داده‌اند و آنها از این نرم‌افزارها استفاده می‌کنند و حراست از امنیت و اطمینان‌خاطر آنها موضوع بسیار مهمی است که ابتدا از سوی وزارت ارتباطات باید مورد توجه باشد؛ چراکه هیچ بعید نیست بعد از پوسته‌های تلگرام نوبت به این پیام‌رسان‌های بومی برسد.

خطر حذف نرم‌افزارهای کسب‌وکار

گیم‌ها، نقشه‌خوان‌ها و نرم‌افزارهای کسب‌وکار و... همه بخشی از روزمرگی‌ها شده و احتیاجات کاربران را رفع می‌کنند. دیوار، دیجی‌کالا، اسنپ، ریحون، نشان، نرم‌افزارهای بانکی، آپ و... ازجمله نرم‌افزارهایی هستند که می‌توانند قربانیان بعدی رویه جدید گوگل و الباقی تامین‌کنندگان باشند. پس باز هم این مجموعه وزارت ارتباطات است که باید با سیاستگذاری‌های دقیق اطمینان‌خاطر را هم به صاحبان این کسب‌وکارها و هم به میلیون‌ها کاربر آنها منتقل کنند تا با خیالی آسوده به فعالیت در فضای مجازی بپردازند.

منبع: فرهیختگان