به گزارش یزد رسا به نقل از میبدخبر، استاد زکریا اخلاقی، روحانی و از شاعران معاصر استان یزد است. وی از سال ۱۳۵۸ در حوزه علمیه میبد تحصیلات حوزوی خود را آغاز کرد. ۲ سال در میبد و 3 سال در حوزه علمیه یزد به تحصیل علوم دینی پرداخت. پس از آن رهسپار حوزه علمیه قم شد. وی فعالیت خود را در زمینه شعر از سال 1360 آغاز کرد. تاکنون آثار متعددی از او در مجلات و روزنامه‌ها به چاپ رسیده است.

کتاب «تبسم‌های شرقی» مجموعه ۳۰ قطعه شعر از او در قالب غزل، با مضامین عرفانی و مذهبی در سال ۱۳7۲ به زیور چاپ آراسته شده است. وی با استفاده از اصطلاحات فلسفی و فقهی در شعر دارای زبان شعری ویژه و تازه‌ای است. استاد اخلاقی هرساله در جلسات شعر بیت مقام معظم رهبری حضور دارد.

گفتنی است که آقای اخلاقی در دیدار سال ۱۳۸۶ با رهبری معظم انقلاب با نخبگان استان یزد سروده ای زیبا را قرائت کرده بود که رهبری در همان مراسم در این باره فرمودند: "من هر سال یک بار در ماه مبارک رمضان از خرمن‌ شعر آقای اخلاقی برخوردار می‌شوم که امسال این فرصت ۲ بار فراهم شد."

همین نکته ما را بر آن داشت تا از نزدیک با روند این جلسه پرمخاطب بیشتر آشنا شویم. پس در یک بعد از ظهر گرم تابستانی و در ماه مبارک رمضان به منزل ایشان رفتیم و گفتگویی را با ایشان انجام دادیم که در زیر می خوانید:

مقام معظم رهبری از چه زمانی به شعر و شاعری علاقه مند بودند؟

مقام معظم رهبری از دوره نوجوانی و جوانی به شعر علاقه مند بوده و شعر می سرودند. در سال های جوانی که در مشهد حضور داشتند در جلسات شعر شرکت می کردند. جلسات شعر خوبی هم داشته اند. بعد از مشهد به جلساتی که در مکان حزب جمهوری سابق در تهران تشکیل می شده است می رفته اند. بعداً این جلسات در خانه بعضی از شعرای ساکن تهران مانند حمید سبزواری تشکیل می شده که مقام معظم رهبری هم گه گاهی در این جلسات شرکت می کرده اند.

جلساتی که در ماه مبارک رمضان برگزار می شود چند سال است که تشکیل می شود؟

این جلسات حدود 20 سال است شروع شده است.

شما از چه زمانی در این جلسات حضور داشتید؟

من از همان سال های اولیه، یعنی حدود 20 سال پیش تاکنون در بیشتر سالها توفیق حضور در این جلسات داشته ام.

جلسات اولیه با الان چه تفاوتی داشت؟

ابتدا افراد شرکت کننده در این جلسات خیلی محدود بودند. 20 تا 30 نفر از شعرای کشوری می آمدند و در یک اتاقی می نشستند و اشعار خود را می خواندند.

در هفت – هشت سال اخیر این جلسات گسترده تر شده است. شاعران شهرستانی دعوت می شوند. به خصوص شاعران جوان که تعداد زیادی خانم هم هستند. سال های اول که جلسات تشکیل می شد انعکاس خبری نداشت ولی تمامی جلسات ضبط می شد.

الان حدود 150 نفر شاید هم بیشتر در این جلسات شرکت می کنند.

هماهنگی جلسات بر عهده کیست؟

نقش اصلی هماهنگی ها بر عهده حوزه هنری تهران است که شاعران را دعوت می کند. گاهی برخی از نهادهای دیگر هم در این امر دخیل بوده اند.

روند تشکیل جلسه به چه شکل است؟

جلسات به این صورت است که مقام معظم رهبری حدود نیم ساعت قبل از افطار برای نماز می آیند، در این فاصله دوستانی که کتاب یا نامه ای دارند به ایشان تقدیم می کنند، بعد نماز اقامه می شود و سفره افطار پهن می شود و سپس جلسه شروع می شود.

حدود 2 ساعت شعر خوانی است و بعد مقام معظم رهبری مطالبی را بیان می فرمایند.

رهبری در زمینه شعری به چه سبکی علاقه مند هستند یا بهتر بگویم تخصص ایشان در چه سبکی است؟

رهبری در شعر کلاسیک تخصص دارند. از آن چند شعری که از ایشان منتشر شده است هم می شود تخصص ایشان را در این مقوله دید. شعرهایشان بسیار زیبا و لطیف و محکم است. در زمینه شعری ایشان صاحب نظر هستند. این را از صحبت ها و اظهارنظرها و ملاحظات شان روی شعرها می شود تشخیص داد. غالب کتاب هایی که در زمینه شعر چاپ می شود را ایشان مطالعه می کنند و مطلع هستند و گاهی نقد و حاشیه ای هم بر کتاب ها دارند.

بعضی از دوستان می گویند کتاب که به ایشان تقدیم می کنیم بعد از چند روز که دوباره به حضورشان می رسیم نقاط قوت و ضعف شعرها را یادآور می شوند.

چه نکته ای در این جلسات برای شما جالب است؟

ایشان غالب شعرا را به اسم می شناسند. کسی با این همه اشتغالات که با همه جهان اسلام و با قشرهای مختلف سر و کار دارد، انسان انتظار ندارد که تک تک شعرا را هم به اسم بشناسند. در یکی از جلسات، شاعر جوانی برای اوّلین بار شرکت کرده بود که خیلی از شاعران هم او را نمی شناختند وقتی میکروفن نزدیک ایشان رسید، آقا اسم ایشان را بردند و فرمودند: ایشان هم شعر بخواند، ایشان رباعی های خوبی دارد، همه تعجب کردند که آقا از کجا این شاعر را می شناسد، بعد از جلسه آن شاعر به من گفت که پس از پایان جلسه که خدمت مقام معظم رهبری رسیدم با کمال تعجب دیدم که ایشان نه تنها اسم مرا می دانند،  بلکه یک رباعی مرا هم از حفظ خواندند.

شاعران فارسی زبان چند سال است که در این محفل حضور دارند؟

شاعران افغانستان از همان سال های نخستین کم و بیش شرکت می کردند، ولی اخیراً یکی دو سالی است که شاعران فارسی زبان کشورهای دیگر هم در این مراسم شرکت می کنند. امسال این موضوع جلوه بیشتری داشت. مجری با شاعران فارسی زبان خارجی شروع کرد. چند شاعر از هند، پاکستان و تاجیکستان بودند که انصافاً شعرهای بسیار خوبی برای ایران سروده بودند.

می دانید که قلمرو زبان فارسی خیلی محدود شده است، حتی در برخی از کشورهایی که زمانی زبان فارسی جزء زبان های اصلی آنها بوده هم اکنون مهجور شده است. در هند خیلی کم زبان فارسی را می فهمند. در افغانستان زبان فارسی در حال مهجور شدن است. حتی در تاجیکستان که زبان فارسی، زبان رسمی آن کشور است شاید خیلی ها زبان فارسی را نفهمند. بها دادن به شاعران فارسی زبان دیگر کشورها کمک به احیای زبان فارسی می کند. شعر هنری است که در دل ها نفوذ می کند و یکی از بهترین راهها برای زنده نگه داشتن و گسترش زبان فارسی حمایت از شعر فارسی و شاعران فارسی زبان است.

امسال یک شاعر هندو هم در مراسم حضور داشت که تازه زبان فارسی یاد گرفته بود. و با این که مسلمان نبود، شعری بسیار زیبا برای حضرت علی (ع)  سروده بود با این مطلع:

«به من رساند نسیم سحر سلام علی      برهمنم که شدم چون عجم غلام علی

در آخر شعرش هم از حضرت علی (ع) کمک خواسته بودند که آقا نیز برای ایشان دعا کردند که حضرت علی (ع) ایشان را مدد نماید.

در بین شعرایی که از خارج از کشور در این مراسم شرکت می کنند شاعران کدام کشورها شعرهایشان قوی تر است؟

شعرایی که از هند، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان و برخی کشورهای شوروی سابق به زبان فارسی شعر می گویند همه شعرشان خوب است، اما شعر هیچ یک از این کشورها به پای شعر شاعران افغانستان نمی رسد. چون آنها در ایران بوده اند و با شعر فارسی و زبان فارسی دمساز بوده و با شاعران ایران حشر و نشر داشته اند.

مقام معظم رهبری در زمینه شعر آیا حساسیت خاصی روی موضوعی دارند؟

مقام معظم رهبری بر روی دو چیز عنایت ویژه دارند:

یکی اینکه شعر باید امید آفرین و نشاط انگیز باشد و اگر شاعری در شعرش فضای جامعه را یأس آلود و ناامیدانه ترسیم کند، ایشان تذکر می دهند و توصیه می کنند که شاعر باید روح امید را در جامعه بدمد و می گویند شما نیمه پر لیوان را ببینید.

و دیگر اینکه کسی نباید در مورد ائمه اطهار غلو نماید؛ می گویند شعر آیینی باید برای ائمه بسراییم ولی حق نداریم غلو بکنیم و مقاماتی که مخصوص خداوند است را به ائمه اجمعین صلوات الله علیهم نسبت دهیم.

به نظر شما برگزاری این جلسات چه کمکی به جامعه شعری کشور و شعر فارسی می نماید؟

این جلسات که برگزار می شود یک حادثه مهم ادبی در روزگار ما به حساب می آید. یکی از علت هایی که باعث شده شعر ما نسبت به دیگر هنرهایی که در سطح جامعه است سالم تر بماند همین توجه و عنایت مقام معظم رهبری به شعر معاصر است. من به عنوان کسی که بر جریان شعر معاصر اشراف دارم و در خیلی از جشنواره ها شرکت کرده ام و برخی از آنها را داوری کرده ام، شهادت می دهم در دوره معاصر جوان های ما ارزشی کار می کنند و با وجود این همه امواجی که فرهنگ و اعتقاد جوانان ما را مورد تهاجم قرار داده شعر جوان ها، شعرهای سالم و درستی است و این نیست مگر به خاطر این که اولاً بزرگان شعر ما؛ شاعرانی خود ساخته و دارای فکر درستی هستند و شعر معاصر را به راه درستی هدایت می کنند.

و ثانیاً مقام معظم رهبری عنایت ویژه ای به شعر دارند. همین جلسات نیمه رمضان خیلی به جریان شعر معاصر کمک کرده است که درست هدایت شود و برسد به جایی که ما می بینیم جوان ها شعرهایی که می گویند مورد نظر اسلام است. ارزشی و آیینی است.

شعرهایی که انتخاب می شوند باید دارای چه ویژگی هایی باشد؟

شعر هم به لحاظ محتوا باید قوی باشد و در آمیخته با حکمت، اخلاق و معنویت باشد. و هم برای اینکه تاثیر بگذارد باید از تکنیک قوی برخوردار باشد. فرم، ظاهر و سایر ویژگی های لازم را باید داشته باشد تا بتواند به عنوان شعر اثرگذار در دل مخاطب تاثیر بگذارد.

و رهبری بسیار تاکید دارند که شعر باید به مسائل روز بپردازد. حوادث جامعه و جهان اسلام، مسائل مسلمان در سراسر جهان، ظلم هایی که به مسلمان می شود و... باید در اشعار منعکس شود. ایشان عنایت خاصی به این نوع شعرها دارند. عاشقانه سرایی و امثال آن را هم نفی نمی کنند.

آیا اشعاری که در محضر رهبری می خوانند قبل از آن از دایره ممیزی یا همان سانسور عبور می کند؟

هیچ محدودیتی وجود ندارد و به کسی گفته نمی شود این شعر را بخوان یا این شعر را نخوان. هیچ مسئولی نیز شعر را کنترل نمی کند. منتها معمولاً شاعران جوان با پیشکسوتان و افراد با تجربه در مورد این که چه شعری بخوانند مشورت می کنند. البته خود شاعران رعایت محضر را دارند و هر شعر را نمی خوانند.

خاطره ای از این جلسات دارید؟

خاطرات که بسیار زیاد است مثلاً همین امسال وقتی شعرخوانی ها تمام شد آقای قزوه که مجری جلسه بود گفت: که لیست ما تمام شد حال اگر آقا کسی را مدنظر دارند بفرمایند که شعرش را بخواند. که رهبری فی البدایعه سرودند:

کاش امشب همگی شعر بخوانند اینجا

بعد از آن تا سحری جمله بمانند اینجا

ایشان حاضر جوابی های خیلی جالبی دارند. در همین جلسه امسال یکی از رفقای روحانی که از سادات بود شعری داشت که 50 بند بود. گفت من به خاطر وقت خمس آن را تقدیم شما می کنم. ایشان هم گفتند سهم سادات را خودتان بردارید! یعنی فقط پنج بند بخوانید!

ایشان نظرشان درباره شعرای یزدی چست؟

ایشان معتقدند که اشعار شعرای یزدی از یک سبک خاصی برخوردار است و بر این نکته تاکید دارند.

اولین باری که خدمتشان شعر خواندم ایشان فرمودند شعر آقای اخلاقی و بهجتی و دیگر شاعران یزد از یک سبک ویژه برخوردار است که من آن را سبک یزدی می نامم، و فرمودند یک وقتی مجموعه شعری از شاعران یزد به دست من رسید و من کنارش نوشتم در این مجموعه فقط شعر مدرسی ها سبک یزدی ندارد بقیه سبک یزدی دارد. می فرمودند: این سبک را حس می کنم ولی ویژگی های آن را نمی توان بیان کنم.

گاهی گفته می شود که شعر امروزه چه دردی از اجتماع دوا می کند شما چگونه به این سوال پاسخ می دهید؟

این سوال را مقام معظم رهبری در جلسه امسال پاسخ فرمودند.

رهبری فرمودند: یکی از کارکردهای شعر این است که در خلوت انسان ها راه دارد و لحظات خلوت انسان ها ناب ترین و لطیف ترین و بهترین لحظات آنها است. اگر شاعر بتواند با شعری که محتوای خوبی دارد و سازنده است به این لحظات خلوت وارد شود همه این ناهنجاری ها و مسائل حل می شود. چون هویت انسان ها فرآیند و ساخته شده لحظات خلوت است. و اگر شاعر بتواند در این لحظات راه یابد می تواند ناهنجاری های فردی افراد را برطرف کند. و وقتی فرد اصلاح شود، جامعه هم ساخته خواهد شد.

مردم در گذشته با این همه ناهنجاری سرو کار نداشتند.  تعامل مردم با هم بیشتر از امروز بوده است. مردم در گذشته سطوح عالی تحصیلات نداشتند ولی عاقل تر و فرهیخته تر بودند. الان با اینکه سطح سوادها بالاست اما اخلاق فردی و روابط اجتماعی و خانوادگی مانند گذشته نیست و از تعلیمات انسانی و اسلامی فاصله گرفته است.

بخش عمده ای از رفتارهای، فردی، خانوادگی و اجتماعی گذشتگان محصول آشنایی با ادبیات و دیوان های شعرا بوده است. سطح سوادها پایین بوده ولی در خانه ها در کنار قرآن و مفاتیح دیوان حافظ، مجموعه سعدی، مثنوی مولانا و... وجود داشت. پدر و مادر برای بچه ها می خواندند و آن اشعار و تمثیل ها با جانشان آمیخته می شد. و این تعلیمات و حکمت ها پرورده می شد.

 به نظر شما چرا مردم امروزی نسبت به شعر و ادبیات توجه کمتری دارند؟

اولاً اشتغالات فراوان افراد در جامعه باعث شده که مردم کمتر دیوان ها را مطالعه نمایند.  امروز همه تلاش مردم این است که کوچکترین رفاهیات زندگی و تشریفات آن را داشته باشند. در نتیجه وقتی برای مطالعه و امثال آن نمی ماند. در قدیم مردم چون قانع بودند دل مشغولی هم کمتر بود.

و دیگر اینکه چیزهایی که در کنار شعر وارد جامعه شدند. مثل هنرهای نمایشی، اینها جای شعر را گرفتند. مخاطب احساس می کند اینها سهل الوصول تر است. تلویزیون را روشن می کند و برنامه را می بیند. فهم آن راحت تر است. این رقبا آمدند و به نوعی عرصه را بر شعر تنگ کردند. و شعر را کنار گذاشتند و همین امر باعث شده که مردم امروز ما فرهیختگی مردم سابق را نداشته باشند، چرا که شعرهای قدیم ما محصول فکر عارفان، حکیمان و دانشمندان بود. حافظ، سعدی، سنایی، نظامی، عطار و ... هر کدام برای خود حکیم و دانشمند فاضلی بودند و مردمی که با این شعرها بزرگ می شدند فرهیخته بار می آمدند، اما خوراک فرهنگی امروز مردم ما محصول فکر جوانانی است که فقط یک مدرک دانشگاهی دارند و در کسوت کارگردان و امثال آن فکرشان را که در یک سطح معمولی است به خورد مردم می دهند.

مردم قدیم از افکار حافظ، مولانا و امثال آن بزرگان ارتزاق می کردند اما الان این طور نیست. امروز هم مردم اگر به سمت شعر بازگردند در سایه توجه به شعر پرورانده خواهند شد.

استاد از اینکه وقت گذاشتید و به سوالات ما پاسخ دادید از شما متشکریم.