به گزارش یزدرسا؛ شهر شاهدیه که باغ‌های انار زیبای آن با ویژگی‌های خاص و منحصر به‌فردش در کنار بافت تاریخی و خلق زیبایی‌های چشم‌نواز، روزگاری زبانزد خاص و عام بود و برای خود باغ‌‌شهری آرام در جوار شهر یزد به شمار می‌رفت، این روزها به تدریج بافت خود را از دست می‌دهد.

جمعیت ۱۸ هزار نفری شاهدیه که هر روز با حضور اتباع بیگانه، مهاجران کار و کارگران فصلی رو به افزایش است، به توسعه‌ای متناسب با جمعیت نیاز دارد اما این توسعه این روزها بی‌تدبیر در حال وقوع است.

ارزان‌تر بودن قیمت خانه و زمین در این شهر هم برای خرید و هم برای اجاره، بخش قابل توجهی از نیروهای کار غیربومی شهرک‌های صنعتی را روانه این شهر کرده که این افراد یا خود اقدام به ساخت خانه می‌کنند یا مالکان قدیمی، با مشاهده بازار خوب اجاره منزل، در حال گسترش خانه‌های خود برای کسب درآمدی دیگر از محل اجاره بها هستند.

تخریب باغ‌ها و خانه‌های قدیمی چهره شاهدیه را دگرگون کرده است

این تغییرات به طور قطع در همه شهرها اجتناب‌ناپذیر است اما آنچه امروز شاهدیه را در این زمینه با مشکل مواجه کرده، ساخت‌وسازهای غیرمجاز، بی‌رویه و مهم‌تر از همه، تخریب باغ‌ها و خانه‌های قدیمی است.

گرچه مرکز استان نیز در این زمینه وضعیت بهتری از شاهدیه ندارد اما به گفته مسئولان شاهدیه، این رویه در شاهدیه با شدت بیشتری نسبت به یزد در حال وقوع است و به نظر می‌رسد هیچ ابزاری برای کنترل این روند وجود ندارد.

باغ‌های اناری که به خاطر موقعیت ویژه آبیاری در این شهر، اغلب در گودی واقع شده‌اند و تاج درختان هم‌سطح با خیابان‌ها و کوچه‌ها است و این ویژگی، زیبایی خاصی به کوچه و خیابان‌های شاهدیه بخشیده است، به تدریج در حال تخریب و تبدیل به خانه هستند و انگیزه مردم هر روز برای ادامه این شرایط قوی‌تر می‌شود.

باغ‌های انار و انگور که در گذشته در همه نقاط شهر شاهدیه پراکنده بود و خانه‌ها اغلب در میانه یا در کنار باغ ساخته می‌شدند، اکنون در بخشی از شهر متمرکز شده‌اند و در اغلب نقاط دیگر خبری از باغ‌های زیبا نیست و در عوض خانه‌هایی بی‌قواره یا نامتناسب با بافت و شرایط جغرافیایی شاهدیه جای باغ‌ها سبز شده‌اند.

وضعیت ساخت‌وساز در شاهدیه خوب نیست

شهردار شاهدیه در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: وضعیت ساخت‌وساز اکنون در شاهدیه خوب نیست و به جرأت می‌توان گفت از هر پنج ساخت‌وسازی که اکنون در این شهر انجام می‌شود، فقط یک مورد مجوز و پروانه ساخت دارند.

محمدجواد ابوالحسینی بیان کرد: در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد اراضی شاهدیه فاقد اسناد رسمی مالکیت هستند و شاید این امر یکی از مواردی باشد که مردم برای ساخت‌وسازهای خود، پروانه دریافت نمی‌کنند.

وی با بیان اینکه اغلب اسناد موجود نیز مشاع هستند، افزود: بر اساس قانون، برای صدور پروانه ساختمانی، سند مشاع مورد قبول شهرداری نیست و این امر مالکان را برای دریافت پروانه ساخت دچار مشکل می‌کند.

ابوالحسینی تاکید کرد: عامل بخشی از ساخت‌‌وسازهای غیرمجاز، وجود این قوانین همچنین اقدام نکردن مردم برای دریافت اسناد رسمی مالکیت است اما نمی‌توان گران بودن و زمان‌بر بودن صدور مجوزها را نیز در نداشتن رغبت برای دریافت پروانه، بی‌تاثیر دانست.

مردم انگیزه‌ای برای دریافت مجوز ساخت‌وساز ندارند

شهردار شاهدیه با بیان اینکه هزینه صدور مجوز ساخت‌وساز از عوارض و جریمه گران‌تر است، تصریح کرد: وقتی مردم این شرایط را می‌بینند، ترجیح می‌دهند بدون معطلی ساخت‌وساز را آغاز کنند و در صورت نیاز، عوارض و جریمه‌های لازم را پرداخت کنند.

وی در مورد تخریب باغ‌ها به ویژه انارستان‌های کوچک و بزرگ در شاهدیه نیز بیان کرد: بخشی از این معضل، مربوط به بحران آب در شاهدیه است و مردم در برخی مناطق ناچار به تخریب باغ‌های خود هستند و با وجود اینکه خود به ویژه قدیمی‌ترها، علاقمند به این باغ‌ها هستند و زندگی در میان انبوهی از سنگ و آجر را نمی‌پسندند، ناچارند درختان خشک شده خود را قطع کنند و این امر سبب شده باغ‌ها به تدریج از بین برود.

ابوالحسینی خاطرنشان کرد: نگهداری باغ‌ها دشوار است و در مواردی مقرون به‌صرفه نیست اما البته نمی‌توان بی‌انگیزگی نسل جوان‌تر نسبت به نگهداری باغ‌ها و علاقه آنها برای ساخت و ساز را نیز نادیده گرفت.

وی افزود: عده‌ای از مردم نیز علاقمند به حفظ این باغ‌ها هستند اما کمبود آب، هزینه‌های نگهداری و ... انگیزه آنها را از بین می‌برد و باید برای آن چاره‌اندیشی شود.

در کنار تخریب باغ‌ها، تخریب بافت تاریخی شاهدیه نیز نگران‌کننده است

البته که نمی‌توان حضور افراد سودجو در این بین را نادیده گرفت و همه موارد را معطوف به بی‌آبی و دشواری نگهداری از باغ‌ها در شرایط فعلی دانست اما به نظر می‌رسد موارد مطرح شده از سوی شهردار شاهدیه نیز در مورد تغییر وضعیت این شهر بی‌تاثیر نیست.

علاوه بر تخریب باغ‌ها و توسعه شهر شاهدیه بدون مجوز و در مواردی ساخت‌وسازهای غیراصولی، تخریب بافت تاریخی این شهر و بی‌توجهی به آن نیز نگران‌کننده است.

وجود باغ‌های انار در کنار بافت تاریخی و خانه‌های خشت و گلی، صحنه‌های زیبایی را در این شهر خلق کرده اما امروز دیگر کمتر می‌توان از این صحنه‌های زیبا در شاهدیه دید.

شاید اگر نگاه به بافت تاریخی شاهدیه در کنار باغ‌ها، نگاهی متفاوت و از جنس گردشگری باشد، آنگاه بتوان هم برای حفظ باغ‌ها و بافت تاریخی و هم برای ایجاد انگیزه مردم، فکری اساسی کرد.

تبدیل باغ‌های متروکه به خانه‌باغ‌های توریستی راهکاری برای حفظ باغ‌شهر شاهدیه

اکنون بافت تاریخی شاهدیه نیز روند بافت تاریخی یزد را طی می‌کند و این روزها در اغلب خانه‌های قدیمی اما زیبا و منحصر به‌فرد، افاغنه اعم از مجاز و غیرمجاز ساکن شده‌اند و این امر مردم بومی را به تدریج از این بافت دور می‌کند و دوری مردم نیز به طور قطع هزینه‌هایی دارد که بافت شهر به تنهایی باید تاوان آن را پس بدهد.

به طور قطع ورود مسئولان میراث فرهنگی و تعامل آنها با شهرداری و به مشارکت طلبیدن مردم، می‌تواند شاهدیه را حداقل در همین حالت به عنوان یک باغ‌شهر و یک ریه تنفسی برای شهر یزد حفظ کند و جاذبه‌ای زیبا در جوار مرکز استان برای مردم و گردشگران ایجاد کند.

به نظر می‌رسد تبدیل باغ‌های متروکه به خانه‌باغ، با همکاری و حمایت شهرداری و میراث بتواند در این زمینه راهگشا باشد و شهرداری شاهدیه نیز ایده‌ها و طرح‌هایی در این زمینه دارد که امید می‌رود هرچه سریع‌تر عملیاتی شود.

گزارش: نیره شفیعی پور

مهر