ID : 19388454
گذری برتاریخ صنعت در استان یزد؛

صنایع دستی یزد از دیرباز تا امروزه (قسمت دوم)


از زمانهاي بسيار دور زندگي مردم استان يزد، با صنايع دستي عجين بوده است و تا امروز اين صنايع مورد توجه صنعتگران، هنرمندان و مردم هنرشناس كشور و جهان قرار دارد.

یزدامروز؛ از زمانهاي بسيار دور زندگي مردم استان يزد، با صنايع دستي عجين بوده است و تا امروز اين صنايع مورد توجه صنعتگران، هنرمندان و مردم هنرشناس كشور و جهان قرار دارد.

پلاس؛

پلاس نوعی گلیم پشمی و درشت بافت است که در بیشتر مناطق روستایی بافته می شود. گلیم یا پلاس که یک فرشینه ای حدودا مشابه با قالی است از صنایع و هنرهای سنتی می باشد.

پلاس موارد استفاده ای چون گلیم دارد و از دیرباز به عنوان زیرانداز مناسب جهت محافظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین به کار می رود و به این لحاظ در مفروش نمون کف چادرهای عشایر و نیز در خانه های روستایی مورد استفاده قرار می گیرد. از پلاس برای سجاده ی نماز و سفره پیش پای عروس نیز استفاده می شود.پلاس بافی معمولا با موی بز و گاهی با پارچه های مستعمل بریده شده انجام می ‌گیرد

ارمك ؛

ارمك بافی یكی از فعالیتهای دستبافی و خانگی موجود در استان یزد محسوب می شود. ارمک پارچه دست بافتی است که در استان یزدبافته می‌شود و معمولاً دارای عرض ۷۵ الی ۹۰ سانتیمتر و طول ۲۵ متر است. پارچه‌های ارمک دارای طرح ساده، پیچازی و راه راه‌است و برای پیراهن و روپوش مدارس از آن استفاده می‌کنند.

تهیه پارچههای دستباف ارمك در گذشته قبل از توسعه كارخانجات وماشین های برقی نساجی در شهرستان یزد رواج فراوانی داشته است ولی اكنون به سبب افزایش منسوجات ماشینی متنوع با كیفیت بهتر و گسترش عرضه آنها با قیمت كمتر از فعالیت ارمك بافی با وسائل دستی به مقدار زیادی كاسته گردیده است.

كرباس؛

کرباس نوعی پارچه درشت بافت و سنگین است که از الیاف پنبه، کتان یا کنف بافته می‌شود. از این پارچه برای ساخت بوم نقاشی استفاده می‌شود.

انواع کرباس

کرباس سفید ساده که با آن هرچه می خواستند می دوختند و تهیه می کردند.

کرباس کبود رنگ با راه راه پررنگ تر برای تهیه قبا و لباسهای دیگر.

کرباس سفید حاشیه دار.

حوله کوچک دستی و حوله بزرگ حمام

سفره غذا خوری در اندازه های مختلف و با نقشهای متفاوت، بیشتر ساده با حاشیه خط دار یا چهار خانه آن هم در انواع گوناگون.

چادرشب (چادی شو) بزرگ که از چند تخته پارچه که کنار هم دوخته می شد و معمولا چهار خانه سفید و کبود بود که کاربرد بسیاری داشت. مثلا برای توت گیری، جمع آوری میوه ها، حمل و نقل علف، گندم و جو ، کاه و چیزهای دیگر از آن استفاده می شد. همچنین رختخواب پیچ، ملافه، زیرانداز، روانداز هم بود. حتی به عنوان چادر و حجاب هنگام خواندن نماز کاربرد داشت.

سفال و سراميك

سفالگري از قديمي ترين و شايد نخستين صنعت دست ساخت بشر از خاك بوده كه قدمت ان در ايران به6000 سال قبل از ميلاد ميرسد . ميبد مركز مهم سفال و سراميك استان يزد است كه عمده فعاليتهاي سفال وسراميك درآنجا متمركز شده است .در اصطلاح محلي به توليدات سفال كواره مي گويند .

با استفاده از منابع گل رس و با برخورداري از قرنها تجربه و كارآزمودگي توليد انواع ظروف سفالي وسراميكي در ميبد رواج دارد.بخش عمده اي از سفالينه هاي ميبد در داخل استان مصرف مي گردد و بخشي نيز راهي بازارهاي داخلي و خارجي مي شود .

سفال وسراميك ميبد با نقشهاي اصيل مرغ و ماهي، خورشيدخانم شهرت دارد .كواره هاي ساخت ميبد اساسا سه گونه سفا ل ساده بي لعاب، سفال لعابدار واشيا كاشي و سراميك است.

 

گيوه بافي

زنان روستايي در اوقات بيكاري خود با استفاده از ابزارهاي ساده ، رويه گيوه مي بافند و يا به قول خودشان مي چينند .در مناطقي چون تفت ، مهريز ، نير ، خونزا ، بغدادآباد و بهاباد هنوز فعاليت گيوه چيني ادامه دارد . ماده اوليه گيوه نخ پنبه اي است . پس از مرحله با فت ، رويه بايستي به تخت دوخته شود . كار تهيه تخت و دوخت بوسيله مردان انجام مي شود كه به آن تخت كشي مي گويند .

 

آهنگري ( چيلانگري )

آهنگران قديمي يزد با استفاده از وسايلي ساده نظير دم و انبر و چكش به توليد ابزار آلات مورد نياز مردم چون قپان ، قند چين ، چاقو ، زنجير ، انبر ، قفل و كارد مي پردازند

مركز مهم  اين صنعت در نواحي مهريز ، عقدا ، ندوشن ،سخويد ، اردكان و خضر آباد می باشد

 

حصيربافي

حصير بافي با بافت بوريا از قديمي ترين صنايع دستي در ايران است که در استان يزد در مناطقي چون بافق ، بهاباد ، مباركه و روستاي زردين اردكان با فت حصير با استفاده از الياف درخت خرما رواج دارد

انواع توليدات آحصیر؛ حصير زيرانداز ، انواع كلاه ، بادبزن ، جارو ، سبد وپادري است .

كاشي سازي

مقصود كاشي هاي زيبا و گوناگون سنتي است كه در معماري بناها به كار ميرود و حاصل كار صنعتگران و هنرمندان اين رشته است .اين هنر در استان يزد قدمتي 700ساله دارد . هنرمندان ابتدا اشكال مورد نظر كاشي را تهيه وسپس بر روي آنها نقاشي و لعاب و پخت مي كنند .

انواع كاشي ها ؛ كاشي يزدي ، كاشي كمك ، كاشي شبكه ، كاشي شش گوش ، كاشي حاشيه ، كاشي كمند ، جوك وكاشي هفت رنگ می باشد

سريشم سازي

سريشم نوعي چسب حيواني است  که براي ساخت سريشم ، نخست ضايعات پوست و استخوان و پيه را در پاتيل مي پزند وبه صورت مايع غليظي در آورده و پس از پهن وخشك كردن ، بسته بندي شده آماده مصرف مي گردد بيشتر به مصرف خاتم كاري مي آيد . مهريز از جمله مراكز توليد سريشم است.

قلم زني؛

قلمزنی و کاربرد فلزات طبق مستندات تاریخی موجود و مسبوق به بیش از هزار سال قبل از میلاد می باشد.این صنعت،تنها فعالیت انسان مسلط و یا صنعتگر و ابزارساز در به کار بردن قلم و چکش بر روی قطعه یا ظرف فلزی نیست بلکه بر گرفته از شوق و دیگر وجوح تمایزد انسانی در بکارگیری تعمق و تعمل وی می باشد

شيشه گري

شيشه گري دستي يکي از قديمي ترين صنايعي است که بشر به آن اشتغال يافته است . قدمت اين صنعت به 2500 تا 3000 سال پيش از ميلاد مي رسد شيشه گري دستي در ايران به علت عوامل مختلف اجتماعي در دوران مختلف فراز و نشيب هاي فراواني را پيموده است اما پيوسته حضور خود را در ميان صنايع دستي و به عنوان يکي از نمودهاي ارزنده ذوق و هنر ايراني حفظ کرده است .

شیشه‌گری هنر شکل دادن به شیشه است. هنرمند در این هنر، ابتدا ماده شیشه را حرارت می‌دهد تا نرم و نیمه مایع شود.سپس بوسیله دستها یا ابزار مخصوص یا دمیدن اشکال زیبایی را با آن پدید می‌آورد.

از ابزار و مواد مورد استفاده در هنر شیشه گری می‌توان به ماده اصلی ساخت شیشه، سنگ سیلیس { که به منظور صرفه جویی از مخلوط خرده شیشه نیز استفاده می‌شود } اشاره کرد همچنین برای رنگی کردن بار شیشه نیز از اکسیدهای فلزی نظیر اکسید کبالت، مس، آهن، منگنز، گوگرد و... استفاده کرد. هنر شیشه گری مانند انواع روش‌های ساخت (فوتی و قالبی) و تزئینات مکمل (نقاشی و تراش) است. نقاشی روی شیشه با ابزار لازم بر روی شی اجرا می‌شود و بسته به نوع نقش و رنگ‌های به کار رفته یک یا چند مرحله پخت در کوره با حرارت مناسب صورت می‌گیرد. رنگ‌های مورد استفاده به صورت پودر و قابل ترکیب با حلال خاص و رنگ‌های محلول از اکسید فلزات تهیه شده‌است.

تراش روی شیشه بوسیله سنگ‌های مخصوص و ابزار فرز انجام می‌شود که در مورد اول خطوط ایجاد شده عمیق تر بوده و روی ظروف کاربرد بیشتری دارد. این سنگ با قابلیتهای تراش و مات کردن در تزئین کاربرد دارد.




summary-address :
Your Rating
Average (0 Votes)
The average rating is 0.0 stars out of 5.