یزد رسا؛ اللَّهُمَّ هَذَا يَوْمُ عَرَفَةَ يَوْمٌ شَرَّفْتَهُ وَ كَرَّمْتَهُ وَ عَظَّمْتَهُ، نَشَرْتَ فِيهِ رَحْمَتَكَ، وَ مَنَنْتَ فِيهِ بِعَفْوِكَ، وَ أَجْزَلْتَ فِيهِ عَطِيَّتَكَ، وَ تَفَضَّلْتَ بِهِ عَلَى عِبَادِكَ.

خداوندا، اين روز عرفه، روزى است كه‌ ‌آن را‌ شرافت ‌و‌ كرامت ‌و‌ عظمت داده اي‌ ‌و‌ رحمتت را‌ در‌ ‌آن گسترده اي‌ ‌و‌ بخشايشت را‌ در‌ ‌آن ارزانى داشته اي‌ ‌و‌ عطايت را‌ در‌ ‌آن فراوان نموده اي‌ ‌و‌ به‌ وسيله ‌آن بر‌ بندگانت تفضّل كرده اى.
خداوند روز عرفه را‌ شرافت ‌و‌ عظمت بخشيده ‌و‌ كرامتى خاص به‌ ‌آن عنايت كرده است. به‌ خاطر آنكه اين روز را‌ روز اجتماع امّت اسلامى در‌ سرزمين عرفات قرار داد ‌و‌ تمامى بندگان را‌ مورد آزمايش قرار مى‌ دهد. در‌ حديثى از‌ پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله مى‌ خوانيم: «چون شب عرفه شود، خداى تعالى به‌ فرشتگانش فرمايد: «به بندگانم بنگريد كه‌ ژوليده ‌و‌ غبارآلوده از‌ راه هاى دور به‌ سوى من‌ آمده اند، در‌ حالى كه‌ رحمت ‌و‌ عذاب يعنى بهشت ‌و‌ دوزخم را‌ نديده اند. اي‌ فرشتگان! گواه باشيد همه خواه حاجى ‌و‌ خواه غير حاجى را‌ آمرزيدم.» پس‌ هيچ شب ‌و‌ روزى، چون شب ‌و‌ روز عرفه، كثرتِ آزاد شدگان از‌ آتش، ديده نمى شود». (مستدرك الوسائل 165 /2.).
در‌ حديثى از‌ پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله نيز بر‌ حقارت ‌و‌ بدبختىِ شيطان در‌ اين روز عظيم، اشاره شده است.

روز عرفه از روزهای پرفضیلتی است که زمینه و بستر مناسب برای بهره مندی هرچه بهتر از برکات الهی در آن آماده است، انجام برخی اعمال در این زمان مشخص، موجب نزدیکی سازنده تر به خالق هستی و کسب خیرات دنیوی و اخروی بیشتر است.

نهم ذی الحجه برابر با دوازهم ماه مهر (روز شنبه ) روز عرفه است.

شب نهم ذی الحجه از شب‎های متبرک و شب مناجات با قاضی الحاجات است و توبه در این شب مقبول و دعا نیز مورد استجابت خداوند سبحان قرار می گیرد و عبادت در این شب، اجر 170 سال عبادت را دارد.

عرفات نام جایگاهی است که حاجیان در روز عرفه (نهم ذی الحجه) در آنجا توقف می کنند و به دعا و نیایش می پردازند و پس از برگزاری نماز ظهر و عصر به مکه مکرمه باز می گردند.

در این روز حجاج از شهر مکه به صحرای عرفات آمده و در آنجا به راز و نیاز و دعا پرداخته و پس از نماز ظهر و عصر این دعا را در کنار کوه جبل الرحمة می خوانند، سپس حجاج به سمت سرزمین مشعرالحرام حرکت می کنند تا در روز عید قربان در سرزمین منا باشند.

در وجه تسمیه عرفات نقل است که جبرائیل علیه السلام هنگامی که مناسک را به ابراهیم می آموخت، چون به عرفه رسید به او گفت: عرفت؟ و او پاسخ داد آری، لذا به این نام خوانده شد و نیز گفته اند سبب آن این است که مردم از این جایگاه به گناه خود اعتراف می کنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی می دانند که برای رسیدن به آن باید متحمل شد، چرا که یکی از معانی عرف صبر و شکیبایی و تحمل است.

شکی نیست که روز عرفه روز بسیار بزرگی است و یکی از روزهای پرفیض و برکت خداوند است و در واقع بزرگترین مجمعی از مجامع خیر و نیکی، ایمان و تقوی و زمان بسیار مهمی است برای انجام طاعت و عبادت، آری، عرفه روزی است که در آن پندها و ناشناخته ها آموخته و شناخته می شود، دعاها و خواهش ها، تضرع و زاریها به آسمان می رود، رحمت ها و برکت ها فرود می آید، گناهان و لغزش ها بخشیده می شود، امیدها و آرزوها، فروتنی ها و پشیمانی ها ابراز می شود.

بی گمان روز عرفه روزی بسیار بزرگ و مبارکی است به طوری که خورشید بر هیچ روزی بزرگتر و با فضیلت تر از آن نتابیده است.

در فضایل روز عرفه روایت شده که حضرت امام زین العابدین (ع) در روز عرفه صدای سائلی را شنید که از مردم تقاضای کمک می کرد. امام به او فرمود: وای بر تو آیا در این روز ازغیر خدا تقاضا می‎کنی؟ حال آن که در این روز امید می‎رود که بچه‎ها در شکم هم از فضل خدا بی نصیب نمانند.

یکی از مهمترین اعمال توصیه شده در این روز زیارت امام سوم شیعیان از دور یا نزدیک است، در مفاتیح الجنان در این باره آمده است: زیارت حضرت سید الشهدا امام حسین (ع) که برابر هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد و بلکه افضل از این است.

از افراد بسیاری نقل شده است که اگر کسی در این روز توفیق یابد و از راه دور و نزدیک امام حسین (ع) را زیارت کند، ثوابش از کسی‏ که در عرفات باشد کمتر که نیست، بلکه بیشتر و بیشتر است.

مساله مهم در روز عرفه زیارت امام حسین (ع) است که در حدیث آمده است خداوند قبل از آنکه به سرزمین عرفات نظر کند، به زائران سیدالشهدا نظر می افکند و این نظر افکندن در زمان های حساس و سرنوشت ساز مانند شب قدر، عید فطر، عید قربان و عید غدیر است که افضل اعمال در این زمان ها زیارت امام حسین (ع) است.

در ایران اسلامی دعای عرفه با حضور هزاران نفر در مناطق مختلفی از مساجد، دانشگاهها، امامزادگان و همچنین مناطق عملیاتی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران برگزار می شود.

روز عرفه، روز درخواست و بخشایش، امید خوشبختی برای همه و درخواست از خداوند سبحان است و چه نیکوست که انسان ها در این روز با توکل به خدواند متعال و تمسک به ائمه اطهار بتوانند از اجر و ثواب اخروی برخوردار شوند، به امید آن روز.

صحراي عرفات كجاست؟

عرفات نام صحرايي است وسيع و هموار، در دامنه كوهي به نام «جبل الرحمه» كه در جنوب شرقي مكه مابين «ثويه» و «عرنه»، «نمره» تا «ذي المجاز» قرار دارد. طول تقريبي اين صحرا دوازده كيلومتر و عرض آن ۵/۶ كيلومتر است. عرفات در ۲۱ كيلومتري مكه واقع شده و بخش عمده آن از حرم خارج مي‌باشد.

حضرت آدم (علیه السلام) در عرفات:

فَتَلَقي آدَمُ مِنْ رَبِّه كَلماتُ فتابَ عَليهِ اِنَّه' هو التَّوابُ الرّحيمْ

آدم از پروردگارش كلماتي دريافت داشت و با آن بسوي خدا بازگشت و خداوند، توبه او را پذيرفت، چه او توبه پذير مهربان است.

طبق روايت امام صادق (علیه السلام)، آدم (علیه السلام) پس از خروج از جوار خداوند، و فرود به دنيا، چهل روز هر بامداد بر فرار كوه صفا با چشم گريان در حال سجود بود، جبرئيل بر آدم فرود آمد و پرسيد:

چرا گريه مي‌كني اي آدم؟

چگونه مي‌توانم گريه نكنم در حاليكه خداوند مرا از جوارش بيرون رانده و در دنيا فرود آورده است.

اي آدم به درگاه خدا توبه كن و بسوي او بازگرد.

چگونه توبه كنم؟

جبرئيل در روز هشتم ذيحجه آدم را به مني برد، آدم شب را در آنجا ماند. و صبح با جبرئيل به صحراي عرفات رفت، جبرئيل بهنگام خروج از مكه، احرام بستن را به او ياد داد و به او لبيك گفتن را آموخت و چون بعد از ظهر روز عرفه فرا رسيد تلبيه را قطع كرد و به دستور جبرئيل غسل نمود و پس از نماز عصر، آدم را به وقوف در عرفات واداشت و كلماتي را كه از پروردگار دريافت كرده بود به وي تعليم داد، اين كلمات عبارت بودند از:

خداوندا با ستايشت تو را تسبيح مي‌گويم سُبحانَكَ اللهُمَ وَ بِحمدِك

جز تو خدايي نيست لا الهَ الاّ اَنْتْ

كار بد كردم و بخود ظلم نمودم عَمِلْتُ سوء وَ ظَلَمْتُ نَفْسي

به گناه خود اعتراف مي‌كنم وَ اِعْتَرِفْتُ بِذَنبي اِغْفرلي

تو مرا ببخش كه تو بخشنده مهرباني اِنَّكَ اَنْتَ اَلغَفور الرّحيمْ

آدم (علیه السلام) تا بهنگام غروب آفتاب همچنان دستش رو به آسمان بلند بود و با تضرع اشك مي‌ريخت، وقتيكه آفتاب غروب كرد همراه جبرئيل روانه مشعر شد، و شب را در آنجا گذراند. و صبحگاهان در مشعر بپاخاست و در آنجا نيز با كلماتي به دعا پرداخت و تا اينكه سر انجام بخشيده شد.

تسبيحات حضرت رسول (ص) در روز عرفه :

سُبْحانَ الَّذى فِى السَّمآءِ عَرْشُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الاَْرْضِ حُكْمُهُ
منزه است خدايى كه عرش او در آسمان و  فرمان و حكمش در زمين است

سُبْحانَ الَّذى فِى الْقُبوُرِ قَضآؤُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الْبَحْرِ سَبيلُهُ
منزه است خدايى كه در گورها قضا و فرمانش جارى است منزه است خدايى كه در دريا راه دارد
سُبْحانَ الَّذى فِى النّارِ سُلْطانُهُ سُبْحانَ الَّذى فِى الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ
منزه است خدايى كه در آتش دوزخ سلطنتش موجود است منزه است خدايى كه در بهشت رحمت او است
سُبْحانَ الَّذى فِى الْقِيمَةِ عَدْلُهُ سُبْحانَ الَّذى رَفَعَ السَّمآءَ
منزه است خدايى كه در قيامت عدل و دادش برپا است منزه است خدايى كه آسمان را بالا برد
سُبْحانَ الَّذى بَسَطَ الاْرْضَ سُبْحانَ الَّذى لا مَلْجَاَ وَلا مَنْجا مِنْهُ اِلاّ اِلَيْهِ
منزه است خدايى كه زمين را گسترد منزه است خدايى كه ملجا و پناهى از او نيست جز بسوى خودش
پس بگو
سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَكْبَرُ صد مرتبه
منزه است خدا و حمد از آن خدا است و معبودى جز خدا نيست و خدا بزرگتر از توصيف است
و بخوان توحيد صد مرتبه و آية الكرسى صد مرتبه و صلوات بر محمّد و آل محمّد صد مرتبه و بگو
لااِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيى وَيُميتُ
معبودى جز خدا نيست يگانه اى كه شريك ندارد پادشاهى خاص او است و از آن او است حمد زنده كند و بميراند
وَيُميتُ وَيُحْيى وَهُوَ حَىُّ لا يَموُتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَهُوَ عَلى كُلِّ شَىْءٍ
و بميراند و زنده كند و او است زنده اى كه نميرد هرچه خير است بدست او است و او بر هر چيز
قَديرٌ ده مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ وَاَتوُبُ اِلَيْهِ ده مرتبه
توانا است آمرزش خواهم از خدايى كه معبود بحقى جز او نيست كه زنده و پاينده است و بسويش توبه كنم
يا اَللّهُ ده مرتبه يا رَحْمنُ ده مرتبه يا رَحيمُ ده مرتبه يا بَديعَ السَّمواتِ وَالاْرْضِ يا ذَاالْجَلالِ وَالاِْكْرامِ ده مرتبه يا حَىُّ يا قَيُّومُ ده مرتبه يا حَنّانُ يا مَنّانُ ده مرتبه يا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ ده مرتبه آمينَ ده مرتبه

برخي از اعمال شب و روز عرفه:

1.احيا و نماز و عبادت در شب عرفه

2. دعا در شب عرفه (كه گفته شده است مستجاب مي‌گردد) .

3.  زيارت امام حسين (ع) در شب عرفه.

4.  غسل.

5. روزه روز عرفه (اگر سبب ضعف و مانع از دعا و مناجات نشود) .

6. قرائت دعاي عرفه امام حسين عليه السلام (كه بهتر است بعد از نماز عصر باشد) .

7. قرائت دعاي عرفه امام سجاد عليه السلام (كه در صحيفه سجاديه موجود است).

8. زيارت امام حسين (ع) در روز عرفه.

9. زيارت حضرت اباالفضل العباس (س) در روز عرفه .

10. اعتراف و اقرار به گناهان.

11. دو رکعت نماز که در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره  توحيد و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده مي‌شود. سپس چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد،پنجاه مرتبه سوره توحيد (اين نماز در واقع همان نماز حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام است) .