چند روز قبل سعید نمکی وزیر بهداشت در نشستی با روسای مراکز درمانی استان اصفهان، پس از تشریح اقدامات مهم وزارت بهداشت طی چند ماه گذشته و توضیح درباره محدودیت‌های جدید کرونا به نقش تحقیقات در این حوزه پرداخت و با انتقاد از این موضوع که طی سال‌های اخیر در حوزه تحقیقات وزارت بهداشت اقدامات عملی چندانی صورت نگرفته و تحقیقات تنها منجر به انتشار مقالات شده است از این روند گلایه کرد.
وی در ادامه با بیان اینکه به عنوان وزیر عمل‌گرا روی حرف مفت غش نمی‌کنم، گفت: اگر مقاله‌ای امروز مفید نبود کنار گذاشته می‌شود، اما باید بدانم فردا و فرداها می‌تواند مفید باشد. پولی که کشورهای دیگر برای تحقیقات می‌گذارند خیلی بیشتر از ما است، ولی یک بخش خصوصی هم در کنار آنها است تا تحقیقات کاربردی باشد، بنابراین از جامعه تحقیقاتی کشور انتظار دارم تحول بنیادین در نگاه به پژوهش داشته باشند که اگر این اتفاق نیفتاد این مقالات بی‌نتیجه است.
وزیر بهداشت با اشاره به اینکه هنوز تحقیقات در کشور مساله‌محور و جامعه‌محور نیست، تاکید کرد که "نظام تحقیقاتی دانشگاهی کشور چه کرده است؟ در مورد کرونا یک مدل به من بدهید که پیش‌بینی‌ها درست بوده باشد. تحقیقات کاربردی در حوزه سلامت نداریم و تا زمانی که تحقیقات کشور مقاله‌محور باشد، راهگشای مشکلات نخواهند بود و هیچ وزیر بهداشتی نمی‌تواند برای آینده کشور از این تحقیقات بهره ببرد."
همین اظهارات نمکی نشان می‌داد که عملا وزارت بهداشت طی ۸ ماهه گذشته در حوزه تحقیقات با مشکلات جدی مواجه بوده است، به طوری که وزیر بهداشت در همان روزهای ابتدایی بحران یعنی اواسط اسفند ماه این ماموریت را به معاون تحقیقات وزارت بهداشت می‌دهد که تحقیقات این معاونت به ریاست دکتر ملک زده باید در این بحران به موضوعاتی نظیر سن ابتلا، دلایل ابتلای مردم به بیماری و تغییر رفتارهای ویروس، عوارض اجتماعی و ... تحقیقات لازم و کافی را انجام دهد، اما وزیر بهداشت در ادامه گلایه‌های خود در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به این موضوع اشاره می‌کند که تاکنون هیچ پاسخی از این معاونت دریافت نکرده است و این درخواست پس از گذشت ۸ ماه از شروع بحران در کشور بی پاسخ مانده است!
*تمسخر طب سنتی توسط معاون تحقیقات
گلایه‌های صریح نمکی در این جلسه باعث شد تا معاون تحقیقات وزارت بهداشت در حرکتی عجیب و به نوعی فرار رو به جلو متن استعفای خود را در شبکه‌های مجازی منتشر شد تا شاید از این طریق بتواند از انتقادات وارده به عملکرد چند ساله‌اش سرپوش بگذارد؛ ناگفته نماند که با شروع بحران کرونا اغلب کشورهای شرق آسیا و حتی برخی از کشورهای اروپایی تیم‌هایی را مامور تحقیق در حوزه طب سنتی کردند تا از این طریق بتوانند از ظرفیت طب سنتی در حوزه درمان بیماران مبتلا به کرونا استفاده کنند حتی برخی از این کشورها توانستند با استفاده از این طب مکمل روش‌های خوبی برای بهبود بیماران مبتلا به کرونا ابداع کنند. بر اساس برخی اظهارات محققان چینی درمان‌های طب سنتی توانست حدود ۸۰ درصد در بهبود بیماران مبتلا به کرونا نقش داشته باشد.
شاید بتوان گفت یکی از اصلی‌ترین دلایل فرصت سوزی کشورمان در حوزه استفاده از طب سنتی در درمان کرونا حضور ملک‌زاده بر مسند معاونت تحقیقات وزارت بهداشت بود، به دلیل اینکه وی نه تنها اعتقادی به حوزه درمان‌های مکمل نداشت بلکه در اظهاراتی جنجال برانگیز به تمسخر این حوزه پرداخته بود که همین موضوع با واکنش بسیاری از متخصصان این حوزه مواجه شد، در حالی‌که طبق سند ملی گیاهان دارویی مصوب ۱۳۹۲، ۵ درصد از کل پژوهش‌های کشور باید در حیطه طب سنتی و گیاهان دارویی باشد.
برخی شواهد نشان می‌دهد که بودجه‌ای بسیار ناچیز برای پژوهش‌های این حوزه در نظر گرفته شده بود. این موضوع همه انتقادهای وارده به معاونت تحقیقات وزارت بهداشت در بحران کرونا نیست و چراغ سبز ملک‌زاده به برخی شرکت‌های دارویی برای واردات و تولید برخی داروهای شیمیایی که هنوز اثربخشی آنها به طور کامل تایید نشده است نیز جای بحث و بررسی دارد که در این مجال نمی‌گنجد.
*حمایت پزشک آقای روحانی از ملک زاده!
یکی دیگر از نکاتی که در ماجرای استعفای ملک‌زاده نباید از آن به سادگی گذشت، استعفای علی نوبخت نایب رئیس و دبیر شورای مشورتی بیماری کرونا بود که با این استعفا تلاش کرد حمایت‌های خود را از وزیر بهداشت سلب کند. هرچند که گلایه‌های چند روز گذشته نمکی نشان می‌داد برخی از اعضای ستاد کرونای وزارت بهداشت نه تنها همکاری لازم را برای مدیریت این بیماری نداشته‌اند بلکه فقط با نشستن بر مسندی به دنبال رسیدن به برخی اهداف خود بوده‌اند، استعفای نوبخت آن هم در شرایطی که قرار است از فردا محدودیت‌های جدید کرونا در کشور اجرایی نشود جای تأمل دارد و این سوال را در اذهان عمومی شکل می‌دهد که استعفای وی چیزی جز تلاش برای ضربه زدن به سلامت مردم و برنامه‌ریزی‌های وزارت بهداشت است؟
*چند سوالی که باید پاسخ داده شود!
پس از استعفای ملک زاده سید موید علویان استاد بازنشسته دانشگاه و دانشمند برتر منتخب فرهنگستان علوم پزشکی ایران در نامه‌ای به وزیر بهداشت از این اتفاق استفبال کرده و به مرور چند نکته پرداخته است که لازم است دکتر ملک‌زاده پاسخی شفاف به این سوالات ارائه دهد.
۱. بحث شفاف نبودن بودجه‌های تحقیقاتی نیماد و عدم توزیع عادلانه بودجه‌های پژوهشی در کشور.
٢. بحث تصدی همزمان دو شغل از سوی برخی مسوولین و تضاد منافع و تاسیس شرکت های دارویی و رانت در فروش داروی مایجتاج مردم.
٣. بحث اعلام ایمنی گله ای به عنوان یک سیاست اشتباه در کنترل کرونا که منجر به مرگ بسیاری از ایرانیان تا امروز شده است.
۴. عدم مشخص بودن جهت‌گیری تحقیقات کرونا و عدم پیگیری اولویتهای مهم در پاسخ به سوالات مهم اپیدمیولوژیک و تمرکز بر کارآزمایی‌های بالینی و عدم توجه به لزوم ملحق شدن به طرحهای تحقیقاتی در زمینه واکسن با کشورهای اروپایی و آمریکایی و چین و روسیه. این کوتاهی در عدم ملحق شدن به طرحهای تحقیقاتی جهانی در واکسن کرونا و تمرکز بر افزایش مطالعات کازمایی بالینی یک اشتباه تاریخی است و باید پیگیری حقوقی شود.
۵. بحث عدم توجه به اخلاق در پژوهش های صورت گرفته در مراکز وابسته به معاونت تحقیقات و ایجاد الگوی نامناسب مبارزه با تقلب در بین پژوهشگران کشور به ویژه معضلاتی مانند فضاحت علمی خروج ۶۷ مقاله از نیچر.
۶. ایجاد شرایط نامتعارف و بسیار پیچیده برای ارزشیابی اعضا هیات علمی و دانشجویان کشور و توجه به کمیت علم و H index بجای تحقیقات کاربردی.