به گزارش یزد رسا،مطابق آمار اعلام‌شده از سوی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، مصرف روزانه‌ی بنزین ایران در سال گذشته 68 میلیون لیتر[1] و کل تولید پالایشگاه‌های داخل کشور طبق اظهارنظر مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش برابر 60 میلیون لیتر در روز[2] بوده است. بنابراین کمبود بنزین از طریق تولید واحدهای پتروشیمی به‌علاوه‌ی مقدار کمی واردات جهت افزایش کیفیت بنزین تأمین می‌شد. فارغ از بحث‌های مطول کارشناسی و سیاسی که طی دو سال گذشته بر سر کیفیت بنزین تولیدی واحدهای پتروشیمی صورت گرفت، وزارت نفت در سال جاری تصمیم بر جایگزین کردن واردات بنزین با بنزین پتروشیمی نموده است. در یادداشت زیر، به بررسی این موضوع و ذکر چند نکته پرداخته می‌شود.

تولید بنزین پتروشیمی‌ها پس از تصویب طرح تحریم صادرات بنزین به ایران از سوی کشورهای متخاصم، در قالب طرح ضربتی تولید بنزین آغاز شد. تولید بنزین در ایران و کاهش وابستگی به واردات این محصول پاسخ مناسبی به طرح کشورهای غربی در آن مقطع زمانی ارزیابی شد.

همان‌طور که در شکل زیر مشاهده می‌شود، متوسط کمبود بنزین در سال 91 حدود 14 میلیون لیتر در روز بوده است که در سال 92 با اتمام طرح‌های افزایش تولید، افزایش بازدهی و بنزین‌سازی برخی پالایشگاه‌ها، این مقدار به حدود 8 میلیون لیتر در روز کاهش یافت. وقوع کمبود سوخت در سال 91 می‌توانست بحران تأمین سوخت را در کشور رقم بزند که با افزایش تولید بنزین در داخل کشور خنثی شد. البته طبق نظر کارشناسان، نباید به این طرح نگاه بلندمدت می‌شد و لازم بود تا سریعاً ظرفیت پالایشگاهی کشور و بازدهی آن افزایش یابد تا نه تنها کمبود بنزین را جبران کند، بلکه به صادرات این محصول راهبردی منتج شود.
 از ابتدای سال جاری از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نفت اعلام شد که این وزارتخانه تصمیم بر جایگزین نمودن بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها با بنزین وارداتی دارد. این در حالی است که هم‌اکنون کشور از نظر تولید بنزین خودکفا شده است و اجرای آن به معنی بازگشت به دوره‌ی وابستگی به واردات بنزین و مشکلات ناشی از آن است که با سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در تناقض است. در این سیاست‌ها، بر لزوم افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی به‌جای صادرات نفت خام و متنوع کردن سبد صادراتی تأکید شده‌ است.

وزیر نفت دلایل خود را از جایگزین نمودن بنزین وارداتی در قالب صرفه‌ی اقتصادی و کیفیت بالاتر آن عنوان نموده است که در حال حاضر نیز بحث‌های زیادی پیرامون کیفیت بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها شکل گرفته است. فارغ از درست ‌یا نادرست بودن ادعای آلاینده‌تر بودن بنزین پتروشیمی، باید توجه کرد که واردات بنزین می‌تواند مشکلاتی را به اقتصاد کشور تحمیل کند که تجربه‌ِی آن خصوصاً در کمتر از پنج سال اخیر موجود است.

چالش‌های واردات بنزین

1. از نظر اقتصادی، واردات روزانه 10 میلیون لیتر بنزین با قیمت فوب خلیج فارس در یک سال، موجب خروج ارز بهمقدار 3.2 میلیارد دلار از کشور می‌شود. این عدد معادل سرمایه‌گذاری مورد نیاز ساخت یک پالایشگاه بزرگ به ظرفیت 300 هزار بشکه در روز است. گفتنی است که ظرفیت پالایشگاه نیمه‌کاره‌‌ی ستاره‌ی خلیج‌ فارس 360 هزار بشکه است و این هزینه می‌تواند در تکمیل این پروژه به کار گرفته شود تا در سال‌های آتی نیاز به واردات بنزین مرتفع گردد. ضمن آنکه در شرایط تحریم بانکی صرف کردن این مقدار ارز برای واردات محصولی که قابلیت تولید در داخل را دارد، از موارد مصرف نادرست ارز محسوب شده و همچنین به تولید ملی آسیب وارد می‌کند.

2. به‌علاوه واردات بنزین به معنای وابستگی در تأمین سوخت خودروهاست. اهمیت این موضوع در وهله‌ی اول ممکن است مشخص نشود، اما اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که به هر دلیلی در دسترسی‌های موجود خللی وارد شود. تحریم بنزین یکی از این دلایل بود که موجب اختلال در دسترسی کشور به بنزین شد. با توجه به شرایط کشور و شرایط خاص تحریم، خطر این وابستگی دوچندان می‌شود و ضرورت خودکفایی کامل در تولید بنزین تشدید می‌گردد.

3. چالش بعدی واردات بنزین، در موضوع توسعه‌ِی فناوری است. در واقع تا زمانی که واردات بنزین در دستور کار شرکت ملی نفت باشد، ضرورت توسعه‌ی فناوری برای به‌کارگیری فناوری‌های جدید و با بازدهی بالاتر ایجاد نمی‌شود. توضیح آنکه محصولات تولیدی پالایشگاه‌ها با فرآورده‌های وارداتی باکیفیت (بنزین سوپر) مخلوط شده و پس از آن وارد بازار می‌شوند. بنابراین ضرورت ارتقای کیفیت فرآورده‌ی تولیدی پالایشگاه‌ها به‌خوبی احساس نمی‌شود. اما در صورت قطع شدن واردات بنزین، پالایشگاه‌ها مجبور به ارتقای فناوری‌های خود برای تولید محصولات باکیفیت‌تر می‌شوند.(*)

برهان