ID : 8799276
12-10-2014 04:07
«آیین غدیریه بهاباد»؛

مردم بهاباد چگونه عید غدیر را جشن می گیرند؟


برگزاری اعیاد مذهبی همیشه صحنه نمایش عشق و ارادت مردم به اهل بیت عصمت و طهارت بوده است. اما عید غدیر همیشه حال و هوای ویژه ای داشته است.

یزد رسا، عید سعید غدیر، عید ا... الاکبر و عید آل محمد (ص) و عظیم ترین اعیاد است. نامش در آسمان عهد معهود و در زمین میثاق ماخوذ و جمع مشهود است. ضمن عرض تبریک و تهنیت این عید بزرگ، عید امامت و ولایت و اکمال دین و اتمام نعمت، بخشی از «سنن غدیریه بهاباد»، بدین شرح بوده است:
 
 1- لباس نو: از روز ها و هفته ها قبل از عید غدیر، مردم در تکاپوی تهیه لباس نو بودند. آنقدر پوشیدن لباس نو دارای اهمیت بود که اگر کسی توان تهیه آن را نداشت، باید حداقل یک شال یا حتی یک کلاف نخ چهره ای رنگ (به دلیل هم رنگی با رنگ حنا) برای لحظاتی روی دوش خود می انداخت؛ و معتقد بودند که پوشیدن لباس نو حتی در حد یک چارقد (روسری) برای بانوان و شال و کلاه برای آقایان، ثواب و فواید بسیار زیادی دارد. و تا این لباس کهنه شود ضمن کسب ثواب، موجب تندرستی صاحب آن نیز خواهد شد. معمولاَ مردم پارچه های استفاده نشده در صندوق منزل خود را نیز روی سر و دوششان انداخته، تا بعد ها که استفاده می نمایند، متبرک باشد. اگر فردی، روزها قبل از عید، لباس یا کفش نو تهیه می کرد آن را تا روز عید غدیر نمی پوشید. سادات حتماَ از عمامه یا شال سبز و حتی المقدور شال و لباس های نو استفاده می کردند.
 
 2- نظافت و پاکیزگی: به نظافت و پاکیزگی منازل، مساجد، معابر و کوچه ها، اهمیت زیادی داده می شد. صبح عید همه جا آب و جاروب شده، و بوی اسپند، عطر و گلاب از همه جا به مشام می رسید.
 
 3- اصلاح سر و صورت: سلمانی ها و آرایشگاه ها، از دو سه روز قبل از عید برای اصلاح سر و صورت شلوغ بود و تا صبح روز عید در حمام های عمومی ادامه مییافت. برخی از سالمندان به ویژه در سحرگاهان و صبح زود روز عید، سر خود را در حمام می تراشیدند.
 
 4- استحمام و حنابندان: تقریباَ تمام مردم از روز قبل تا صبح روز عید، استحمام نموده و حنابندان فراگیر بود. زن و مرد، کوچک و بزرگ، دست و پا و سر خود و مردان حتی محاسن خود را حنا می بستند. حنابندان عید غدیر را به نیت کسب ثواب انجام داده و تقریباَ آن را در حد واجب دانسته و گسترده تر از عید نوروز بود. صبح روز عید، غسل مستحبی روز عید غدیر نیز انجام می شد.
 
 5- پرچم سبز: نصب پرچم های سبز بر سر در مساجد، تکایا، منازل و مغازه ها رواج داشت.
 
 6- تعطیلی کسب و کار: در گذشته مردم اشتغال به هر نوع کاری در روز عید را حرام دانسته و بشدت پرهیز می نمودند و بر این اعتقاد بودند، اگر کسی مشغول کاری شود، دست او به اصطلاح، عقربک می شود. مردم نمونه هایی را ذکر میکنند که افرادی مشغول به کار شدند، همان روز سر یکی از انگشتان او ورم کرده و مدت ها همراه با درد، چرک و خون می آمد. حتی بانوان از ظهر روز قبل از عید هیچ گونه خیاطی و کار با قیچی و سوزن، انجام نمی دادند.
 
 7- جریان آب بهشت یا حوض کوثر: مردم معتقد بودند، از صبح روز عید به میمنت این عید سعید، آب حوض کوثر یا بهشت، بر روی آب های جاری (قنوات، نهرها، رود خانه ها، چشمه ها) جریان می یابد. لذا در آن روز نباید لباس های کثیف و آلوده و... را در آب های جاری شست و شو دهند ولی لباس های شسته و تمیز خود را برای تبرک آب می کشیدند.
 
 8- مجالس جشن و سرور: قرائت اشعار و قصاید مدح حضرت امیر المو منین (ع) و ذکر صلوات و نوای علی یا علی (ع) بعضاَ همراه با برخی از حرکات ورزش باستانی و کف زدن با شور و نشاط در صحن حمام های عمومی به ویژه صبح روز عید، از دیگر برنامه ها بود. مرحوم مطیعی مداح خوش صوت و لحن دوره های اخیر بهاباد معمولاَ با صدای رسا، اشعار گونا گونی را قرا ئت می نمود که مطلع یکی از آن اشعار این بود:
 ای عاشقان ای عاشقان              صبح سعادت شد نمایان
و در پایان هر قسمت با همراهی مردم و کف زدن های آنان، سرود:
ای عاشقان ای عاشقان عید غدیر است    مولا  علی  بر  عـالم  امکان  امیر  است
شادی کنید شادی کنید مولا امیر  است  شادی کنید شادی کنید مولا امیر است
 
 و ناد علیاَ علیاَ یا علی (ع) و.... جمع خوانی می شد. همچنین سرود:
عید غدیر است ای صنم           بس  دلپذر است ای صنم
 شادان   کنید    کام   را             شادان    کنید     کام   را
    جانم   علی جانم   علی            ای    جان    جانانم    علی
 
تنها زور خانه بهاباد، هم صبح روز عید رونق خوبی داشت و مرشد با خواندن قصاید مدح امیر المو منین (ع) و نوای علی یا علی (ع) و ورزشکاران با حرکات ورزشی، و همنوایی با مرشد، نشاط و شادابی و معنویت و شادی مردم را دو چندان می ساخت. در مساجد و تکایا و برخی از منازل در شب و روز عید مجالس جشنی برگزار می گردید.و بعضاً دعای ندبه و زیارت امیر المؤمنین(ع) نیز قرائت می گردید. ذکر شریف صلوات نیز نقل زبان همگان بود. در این مجالس پس از مداحی و سرود های دست جمعی با پخش نقل و شیرینی های محلی و نخودچی مشکل گشا از شیعیان امیر المومنین (ع) پذیرایی به عمل می آمد. پس از پایان مجلس مصافحه و روبوسی و تبریک و تهنیت عید، با بیان عبارت «الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیر المومنین و الائمه علیهم السلام» آغاز می شد.
 
 9- دید و بازدید و عیدی: دید و بازدید از صبح روز عید غدیر آغاز می شد. معمولاَ ابتدا به دیدار علمای سادات سپس سایر سادات و علما رفته و دید و بازدید فامیل ها به ویژه بزرگتر های فامیل رواج داشت. سادات و بزرگان فامیل به بازدید کنندگان، در حد توان خود عیدی داده و عیدی شامل تخم مرغ رنگ کرده و آجیل برای بچه ها و اهدای سکه برای بزرگترها بود. مبلغ خیلی مهم نبود. گاهی سکه ای سناری (ده سناری یک ریال می شد) ده شاهی، یک ریالی یا دو ریالی، مهم اعتقاد به متبرک بودن آن بود.
 
 10- اطعام: از گذشته های دور خیرین، بخشی از اموال خود را وقف اطعام شیعیان حضرت امیر (ع) در ایام عید غدیر نموده بودند. یکی از این واقفین مرحوم حاج علی محمد رفیع بود که یک دانگ از مزرعه حاج آباد را وقف اطعام مردم کرده بود؛ و سالیان سال سفره امیر المو منین (ع) به مدت سه شب یا سه وعده غذایی شب، ظهرو شامگاه روز غدیر برای اطعام مردم گسترده بود. بعضاَ در منزل برخی از افراد دیگرنیز سفره اطعام گسترده می شد. هم چنین در منازل بزرگترهای فامیل، اطعام بستگان انجام می شد. و اصولاَ مردم به توسعه و گشایش رزق و روزی اعضای خانواده خود، در این روز اهمیت بسیاری قائل بودند. ضمناً افطاری دادن به دلیل ثواب روزه عمر مرسوم بود.
 
11- احسان به فقرا: اطعام و احسان به فقرا به خصوص فقرای از سادات، رواج داشت. معمولاََ همسایگان غذای طبخ شده در این ایام را برای همسایگان و بستگان فقیر خود و به ویژه سادات نیازمند می فرستادند. و صاحبان زمین ها و املاک نیز به کارگران و کشاورزان خود، کمک های غیر نقدی اهداء مینمودند. صدقه دادن به دلیل هزار برابر بودن آن از دیگر سنت های حسنه بود.
 
 12- کارناوال شادی: در گذشته های نسبتاَ دور، در روز عید، کارناوال های مذهبی شادی راه اندازی می شد. تقریباَ مانند ایام محرم که هیات «جق جقو» با خواندن نوحه «ای در دو جهان علم خدا را تو خزانه» با به هم زدن سنگ یا چوب (که با تسمه هایی در پنجه های افراد محکم می شد) به جای سینه زدن مرسوم بوده، در عصر روز عید غدیر، هیاتی از مسجد جامع راه افتاده و این چوب ها را به هم زده و اشعار و سرودی در مدح امیر المومنین (ع) می خواندند و تقریباَ تمامی مردم از غنی و فقیر، بزرگ و کوچک شرکت کرده و با هر بار زدن چوب ها به یکدیگر یا علی (ع) می گفتند.
 
 13- مطربان محلی: مطربان محلی، با دایره و تنبک و سرنه در محوطه ای باز، اجرای مراسم می کردند و بازی های محلی مانند بازی«آش برگ نی» یکی از این بازی ها بود. و در مواردی در سطح کوچه ها راه افتاده و ضمن اجرای برنامه هایشان از تماشاگران، مبلغی به عنوان عیدی دریافت می کردند.
 
 14- نامگذاری نوزادان: نوزادان ذکوری که در این ایام متولد می شدند به نام های مبارک حضرت امیر (ع) مانند علی، امیر، اسد ا...، مرتضی و... نامگذاری می شدند. (البته امروزه برخی از علما تاکید می کنند در نامگذاری فرزندان از نام های امیر، امیر علی و... استفاده نشود و غلامعلی، غلامحسین و... مناسبتر است.)
 
 15- عقد و عروسی: معمولا سعی بر این بود که در ایام عید غدیر مراسم عقد و عروسی برگزار شود و در شب و روز عید، مراسم زیادی برگزار می شد و در اینگونه مراسم بیشتر اشعار مداحی حضرت علی (ع) طنین انداز می شد.
 
 16- عقد اخوت: عقد اخوت بین برادران دینی با قرائت صیغه عقد اخوت از دیگر برنامه ها بود.
 
 17- برنامه های امروز: امروزه گرچه برخی از این مراسم متروک و فراموش شده است ولی مراسم دیگری با تشکیل جلسات و بر نامه ریزی های قبلی با دعوت انجمن سادات بهاباد، مانند قرائت خطبه غدیریه پیامبر اکرم (ص)، زیارت امیرالمومنین (ع)، جشن های مفصل با دعوت از سخنرانان و مداحان معروف کشور، چراغانی و آذین بندی، برپایی ایستگاه های صلواتی پخش نقل و شربت و شیرینی، شب شعر غدیر، اطعام و افطاری در مساجد، تکایا و برخی منازل شهر و روستا ها، نصب پارچه ها و بنر ها، اهدای نذورات به فقرای سادات و برگزاری مسابقات قرآنی ، نهج البلاغه و خطبه غدیریه پیامبر اکرم با اهدای جوایز و... برگزار می شود. با کمی دخل و تصرف اشعار عید غدیر بدین شرح بوده است:
ای عاشقان ای عاشقان عید غدیر است         مولا  علی بر  عــالم  امکان امیـر   است
شادی کنید شادی کنید مولا امیر است         شادی کنید  شادی کنید مولا امیر است
 ای مومنین  عیـد  غـدیر  بادا   مبـــارک     بر عالم   و بـر   آدم   و    زهــرا   مبـارک
 بــادا     مبـــارک      بــادا    مبــــارک     بـادا   مبـــارک        بــادا       مبــــارک
 ای  شیعیان  رکن  امامت  شد  نمـایان      اکمال   دین   اتمام   نعمت  شد به قرآن
شادی کنید  شادی کنید با حی سبحان         شادی کنید شادی کنید  با  حی سبحان
 ای  عارفان صبح  سعادت  شد  نمـایان    گلبانگ  شادی   سر  دهید با فر و ایمان
 شادی کنید شادی کنید با سـاغر جان       شادی  کنید  شادی کنید با سـاغر جـان
 ای   والی  ملک    ولا  ســاقی  کوثـر    چشـم مـن   و  شـوق لقـا  سـاقی کـوثر
 روی   مـن   و   خــاک درت بـادا  مبارک  عشـق  مـن   و   ولایتت   بــادا   مبــارک
 ****************
        امیـر   ملک  دیـن علی      امـام   متقیـن   علی      علی علی علی علی
        دریای بی ساحل  علی      غواص بحـر دل علی       علی علی علی علی
        حیدر   صف شکن علی       صفدر بت شکن علی      علی علی علی علی
         مهـر  فلک   پیمـا   علی      حلال مشکل ها علی      علی علی علی علی
ساقی کوثر است علی         شافع محشر است علی
                  فاتح خیبر  است   علی        مولا امیر المومنین مولا امیر المومنین
 *****************
 عید غدیر است ای صنم       بس دلپذیر است ای صنم
شادان کنید کام را، شادان کنید کام را، جانم علی جانم علی، ای جان  جانانم علی
 گل به گلستان آمده، بلبل غزلــخوان آمده، بهر عطای امر حق، جبریل  مهمان آمده
شادان کنید کام را، شادان کنید کام را، جانم علی جانم علی، ای جان  جانانم علی
مرآت پاک حق نما، والی ملک لا فتی، بر روی دست مصطفی، با مژده ی حق آمده
 
نویسنده: محمد رضا خادمی بهابادی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بهاباد
 



summary-address :
Your Rating
Average (0 Votes)
The average rating is 0.0 stars out of 5.

Related Assets: