یزد رسا، با توجه به وضعيت اقتصادي خانواده ها در سال هاي اخير، تربيت مالي فرزندان به يک دغدغه اساسي براي خانواده ها تبديل شده و آرامش شان را به هم زده است. اينکه از چه زماني و به چه اندازه بايد به فرزندان پول تو جيبي داد و تا چه اندازه نيازهاي مالي يا خواسته هايشان را برطرف کرد نياز به دقت بسيار دارد. در اين زمينه با خانم دکتر کتايون خوشابي فوق تخصص روانپزشک کودکان گفتگو کرده ايم. دکتر خوشابي سال هاست به ارزيابي باليني کودکان دچار مشکل و خانواده آنها مي پردازد، همچنين داراي تاليفات و ترجمه هاي گوناگون در اين زمينه هستند. ايشان در زمينه تحليل انواع اختلالات روانشناختي کودکان از جمله اختلالات بيش فعالي، کمبود توجه، اوتيسم، اختلالات استرسي، افسردگي و... فعاليت دارند. همچنين با ارائه مشاوره به خانواده ها در مورد روش هاي فرزندپروري، سهمي اساسي در تربيت صحيح کودکان دارند.

به سن فرزندتان توجه کنيد

يکي از مهمترين مسائل در تربيت کودکان پول تو جيبي است که بايد با توجه به سن آنها در نظر گرفته شود. تا قبل از سه سالگي کودک خيلي از مسائل را متوجه نمي شود و از حدود سه سالگي به بعد مفاهيمي چون پول و خريد را مي فهمد. پول تو جيبي بهتر است از پنج سالگي به بعد براي بچه ها در نظر گرفته شود زيرا در اين سن است که کودک توجهش به خريدن و به دست آوردن جلب مي شود. در سنين پيش دبستاني بچه ها هنوز بوفه اي براي خريد ندارند که نياز باشد پول تو جيبي قابل توجهي بگيرند اما در دبستان بهتر است پول تو جيبي داشته باشند.

کودک يا نوجوان، بايد قدر پولش را بداند

بچه ها بايد ياد بگيرند که قدر پول شان را بدانند و بسيار مهم است که فرزند شما قدردان پول که دريافت مي کنند باشند و از آن به بهترين شکل ممکن استفاده کنند. اين پول تو جيبي مي تواند روزانه، هفتگي و يا ماهانه باشد اما بايد به دقت برنامه ريزي شود که چه مقدار پول و به چه نحوي به بچه ها داده مي شود. در هر موقعيت سني فرزند شما نيازهاي خاص و ويژه اي دارد که بايد به آن رسيدگي شود. وقتي نيازها زياد شوند بايد به او ياد داد که برخي از آنها را مي شود انجام داد و برخي را نمي شود، اگر وسيله مورد نياز او را با همراهي خودش تهيه کنيد که بداند چقدر براي اين وسيله هزينه مي شود، تاثير تربيتي بهتري خواهد داشت. اگر هم نمي توانيد تهيه کنيد به او توضيح دهيد که وسيله اي که مي خواهد گران قيمت است يا از توان مالي خانواده خارج است و نمي توانيد به زودي آنچه مي خواهد را برايش بخريد.

بسياري از روانشناسان افتتاح حساب بانگي از سن ۱۰ سالگي براي دخترها و ۱۲ سالگي براي پسرها را ضروري دانسته و آن را شيوه اي عملي براي آموزش پس انداز و کنترل و تنظيم دخل و خرج مي دانند؛ اما در اين سن رفع نيازهاي مورد علاقه کودک بايد مقدم بر پس انداز قرار بگيرد تا کودک به خساست عادت نکند. حتي بايد به او آموخت که بايد براي خريد هديه تولد دوستان يا اعضاي خانواده پس انداز کرد. در حقيقت آموزش ها بايد تعادلي منطقي ميان پس انداز و خرج کردن برقرار کند. به بيان ديگر، همان طور که به او پس انداز کردن را ياد مي دهيد، خريد کردن و درست خريد کردن را هم آموزش دهيد.

جدي باشيد

همان طور که گفته شد، مبلغ پول تو جيبي بايد طوري تعيين شود که فرزندان بتوانند علاوه بر رفع نيازهاي ضروري خود مبلغي را به خريد آنچه دوست دارند، اختصاص دهند. بنابراين از ارائه مبلغ اضافه بپرهيزيد و بگذاريد به آنچه برايش مقرر شده است، عادت کرده و برنامه زندگي خود را با همان مبلغ تنظيم کند. روانشناسان توصيه مي کنند، براي جلوگيري از اينکه کودک به دليل نياز براي تهيه پول مورد نيازش دست به رفتارهاي نادرست بزند، مي توانيد به او پول قرض بدهيد، نه آنکه به او پول بدهيد. به اين معني که به او بگوييد اين پول را به تو قرض مي دهم و تو بايد با پس انداز، اين مبلغ را به من برگرداني. اين رفتار به او مي آموزد که اولاً درآمد يا پول تو جيبي خود را به درستي خرج و پس انداز کند و در ثاني در صورت نياز فقط مي تواند از فردي مطمئن پول قرض کرده و در اسرع وقت قرض خود را ادا کند. رفتار قاطعانه در مقابل فرزند باعث مي شود تا اقتصاد صحيح را آموخته و براي آينده بدرستي برنامه ريزي کند.

همه نيازهاي فرزندتان را برآورده نکنيد!

حتي اگر از وضعيت مالي بسيار خوبي برخوردار هستيد بهتر است همه خواسته هاي فرزندتان را برآورده نکنيد يا کمي فاصله ميان گفتن او و انجام شدن خواسته اش ايجاد کنيد. اگر او هميشه عادت داشته باشد که خواسته هايش بلافاصله و بي کم و کاست انجام شود، در زندگي آينده اش با مشکلات بسياري روبرو خواهد شد و آسيب هاي بسياري خواهد ديد. اين کار براي پدر و مادر هم دردسرهايي نظير زياده خواهي فرزندان ايجاد مي کند.

فرزندتان بايد بتواند پولش را پس انداز کند

چگونه بايد پولش را پس انداز کند؟ براي پس انداز، برنامه ريزي درستي براي فرزندتان داشته باشيد و بر کار او به طور دقيق اما غير مستقيم نظارت کنيد، به درخواست هايي که دارد يا پاسخ مثبت مي دهيد و يا منفي، در صورتي که جواب تان منفي است به او بگوييد که براي خريد اين وسيله بايد پول جمع کند. براي اين کار يک قلک براي او تهيه کنيد و به او ياد بدهيد که براي خريد وسيله مورد نظرش بايد چه مقدار پول در قلکش داشته باشد. گاهي همراه او مبلغ جمع شده در قلکش را بشماريد که بداند چقدر بايد تلاش کند تا به چيزي که مي خواهد برسد، اينگونه هدف گذاري کردن براي رسيدن به خواسته هايش در زندگي را هم ياد مي گيرد.

زماني که به فرزندان خود پول تو جيبي مي دهيد قدري اضافه تر بدهيد تا تشويق به پس انداز کردن شوند. کودک تان را به بانک ببريد و برايش حساب باز کنيد. با او به خريد برويد و نحوه صحيح خريد کردن را آموزش دهيد. همچنين به جوانان خود اجازه دهيد تا براي خرج کردن پول هايشان خودشان تصميم بگيرند. وقتي فرزندتان کمي بزرگتر شد، خطرات قرض کردن و بدهي هاي سنگين را به آنها توضيح دهيد. بگوييد که در قبال خريد اقساطي اجناس چگونه درصدي به عنوان بهره پول تعيين مي شود. هميشه يک انتخاب جذاب براي خرج کردن پول و انگيزه لازم براي پس انداز کردن در اختيار کودک قرار دهيد.

فرزندتان بايد براي پولش برنامه ريزي داشته باشد

براي خرج کردن پول برنامه اي داشته باشيد که هزينه ها را چطور بايد انجام بدهيد و نحوه خرج کردن پول توسط فرزندتان را با دقت زير نظر بگيريد. از ۶ يا ۷ سالگي و در سال هاي ابتداي دبستان که شايد کودک، خودش به مدرسه برود و با توجه به اينکه دوست دارد در بوفه خوراکي بخرد، بهتر است براي همراهي با فرزندتان پول تو جيبي به طور روزانه براي او در نظر گرفته شود زيرا با اين روش مي تواند خرج کردن را بياموزد و نحوه درست آن را ياد بگيرد. اين مبلغ مي تواند تا حدي باشد که کودک بتواند بعضي از نيازهاي خود مانند خريد لوازم التحرير، لوازم شخصي نه چندان گران قيمت مثل وسايل زينتي، کتاب و برخي خوراکي هاي مورد علاقه را برطرف کند، اما نبايد به حدي باشد که به او امکان خريد اقلام گران قيمت را بدهد. براي نوجوانان بهتر است از روش هفتگي استفاده کنيد تا بتواند هزينه هايش را برآورده و از پولش به درستي استفاده کند. در مقطع راهنمايي، بهترين شيوه تعيين مقرري هفتگي است.

روانشناسان معتقدند در پايان ماه در صورتي که کودک پول هفتگي اش را به درستي خرج يا پس انداز کرده باشد، مي توان مبلغي را به عنوان جايزه ويژه علاوه بر مبلغ پول تو جيبي به او هديه کرد تا متوجه شود که رفتار درست او مورد توجه والدين قرار گرفته است و به تکرار رفتار خوب خود تشويق شود.

دادن پول تو جيبي به صورت ماهانه دو ايراد کلي دارد: نخست اينکه کودک با در اختيار داشتن مبلغ زيادي پول به صورت يکجا، خريدهاي نامناسبي کرده يا به راه هاي نامناسب کشيده مي شود و اين به دليل کاهش کنترل والدين روي پول پرداختي به او است و دوم اينکه اگر پول پرداختي پيش از پايان ماه تمام شود و از والدين پول طلب کند، پرداختن يا نپرداختن پول به او تبعات ناخوشايندي را به دنبال دارد. بنابراين پرداخت پول تو جيبي به صورت هفتگي بيشتر توصيه مي شود. براي تعيين مبلغ پول تو جيبي بايد ابتدا خرج هاي ضروري مثل هزينه رفت و آمد و خريد برخي لوازم ضروري در نظر گرفته شده و پول به صورتي تعيين شود که مقداري براي پس انداز و خريدهاي اضافه به دلخواه کودک باقي بماند. در دوران دبيرستان مي توانيد به صورت هفتگي و ماهانه پول تو جيبي بدهيد.

نکته مهم اين است که فراموش نکنيم کودکاني که براي رفت و امد يا خريدهاي مختلف خود نيازي به پول ندارند مثلاً با سرويس مدرسه يا با والدين به مدرسه رفته و بر مي گردند و کليه لوازم مورد نياز آنها توسط والدين خريداري مي شود، باز هم به پول تو جيبي نياز دارند تا احساس استقلال و کنترل دخل و خرج را تجربه کرده و فرا بگيرند. مسلماً با افزايش سن کودک، بايد مبلغ پول تو جيبي افزايش يابد. اين افزايش بايد پيش از اينکه کودک پول تو جيبي خود و همسالانش را مقايسه کرده و از والدين درخواست کند تا پول او را افزايش دهند، صورت بگيرد.

منبع: زندگی ایرانی