به گزارش صبح مهریز؛ نهم شهریور ۱۳۷۳، در یک روز گرم تابستانی، یوزپلنگی ماده به همراه سه توله‌اش برای نوشیدن آب به سوی نخلستان‌های اطراف بافق می‌آید اما در میان تعدادی از مردم محلی ناآگاه محاصره شده و مادر پس از مدتی مقاومت در برابر حملات و ضربات مردم که توسط سنگ و چوب به آن وارد می‌شود فرار می‌کند اما سه توله‌اش گرفتار می‌شوند. یکی از شاهدان، خود را به اداره محیط‌زیست بافق می‌رساند و مأموران محیط‌زیست را مطلع می‌کند. زمانی که مأموران به محل می‌رسند با لاشه بی‌جان یکی از توله‌ها مواجه می‌شوند اما دو توله دیگر با وجود جراحات شدید همچنان زنده بوده‌اند و به یزد منتقل می‌شوند. شدت ضربات وارده بر سر و روی یکی از توله‌ها باعث مرگ او در میانه راه می‌شود. توله سوم در یزد توسط دامپزشک مداوا شده اما برای نجات از مرگ بلافاصله به تهران منتقل می‌شود. طبق گزارش‌های محیط‌بانان بافق، ماده یوز هر روز به نزدیکی شهر و نخلستان می‌آمده تا توله‌هایش را جست‌وجو کند اما بعد از یک هفته جست‌وجوی ناکام، دیگر در محیط دیده نشده است.

توله بازمانده ماریتا نام گرفت و بعد از مدتی بهبود یافت اما تا دی ۱۳۸۲ در پارک پردیسان تهران باقی ماند و در همان جا پس از 9 سال مرد. هر چند دو توله جان باختند و ماریتا نجات یافت اما ماریتا بازمانده‌ای بود که به‌دلیل تنهایی و نبود جفت، هرگز نتوانست کمکی به رفع انقراض یوزپلنگ‌ها کند. این اتفاق ناگوار در کنار وضعیت وخیم یوزپلنگان آسیایی ساکن ایران که تنها بازمانده‌های این‌ گونه جانوری در جهان هستند، باعث شد که روز نهم شهریور به نام روز حمایت از یوزپلنگ ایرانی نام‌گذاری شود؛ روزی که نهادهای بسیاری از سازمان‌های دولتی تا انجمن‌های مردم‌نهاد تلاش زیادی می‌کنند که به مردم و مسئولان اهمیت حفظ این ‌گونه جانوری در معرض انقراض را یادآوری کنند اما نهم شهریور امسال با سال‌های گذشته یک تفاوت مهم داشت و آن حرکت‌های خود‌جوش مردمی در فضاهای مجازی بود. بسیاری از کاربران شبکه‌های مجازی مانند توئیتر و اینستاگرام جمعه‌شب با هدف توجه‌دادن دیگران به موضوع جلوگیری از انقراض یوز ایرانی مطالبی نوشتند، آن هم با هشتگ #یوز تا ابد. در این کارزار مجازی هنرمندان و چهره‌های معروف زیادی هم شرکت کردند و هر کدام با نوشتن متنی و گذاشتن تصویر خودشان در قالبی مشخص یادآوری کردند که تنها چند قلاده بیشتر از این حیوان و باقی ماندن حسرتی ملی نمانده است. این کارزار هدف دیگری هم داشت و آن جمع‌آوری کمک‌های مردمی از طریق یک سامانه پرداخت پول بود. کسانی که هشتگ یوز تا ابد را منتشر می‌کردند همراه آن شماره *780*444# را هم می‌نوشتند تا از این طریق برای نگهداری نسل این حیوان رو به انقراض تلاش شود. الان چشم امید همه کسانی که به محیط‌زیست اهمیت می‌دهند به دو یوز موجود در پارک پردیسان و جفت‌گیری آنهاست.

امید بسیاری از دوستداران حیات‌وحش ایران به دنبال تولید‌مثل این دو یوز است تا این‌ گونه نادر جانوری را از خطر انقراض نجات دهد. سال‌ها از وصلت دو یوز آسیایی یکی اهل خراسان و دیگری اهل سمنان در پشت حصارهای پارک ملی پردیسان می‌گذرد. «دلبر»، یوز ماده ایرانی که در سال ۱۳۹۰ به وسیله سگ‌های شکاری یک چوپان افغان در شهرستان شاهرود به دام افتاده و بعدا به سازمان اهدا شده، به همراه «کوشکی»، یوز نر ایرانی که پس از نجات‌یافتن از دست سه چوپان که قصد کشتنش را داشتند، پشت حصارهای پارک حفاظت‌شده پردیسان زندگی می‌کند؛ زندگی مشترکی که البته تنها به ساعاتی محدود می‌شود و هر دوی این یوزها بیشتر اوقات را در تنهایی خود می‌گذرانند. چشم بسیاری دنبال مادرشدن دلبر است؛ آرزویی که یک ‌بار نقش برآب شده است. سال 94 بود که معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست خبر سقط جنین دلبر را به رسانه‌ها داد و گفت: «کوشکی و دلبر اسفند سال گذشته یک‌بار جفت‌گیری کرده‌اند اما به‌دلیل مشکلات کلیوی دلبر ناگزیر جنین آنها سقط شد و کارهای درمانی روی او ادامه یافت.» ابتکار اما این امید را به دوستداران یوز ایرانی داد که «با توجه به اینکه این دو یوز در فنس مشترک مجددا نزدیک‌شدن به یکدیگر را از سر گرفته‌اند، می‌توانیم امیدوار باشیم در فصل پیش رو جفت‌گیری مجدد رخ بدهد.»

اما از آن روز تقریبا نزدیک به دو سال می‌گذرد و خبری از فرزند کوشکی و دلبر نیست. گویا این دو یوز دلشان نمی‌خواهد فرزندی را به دنیا بیاورند که زندگی‌اش به دویدن پشت حصارهای پارک پردیسان و شکار خرگوش‌های رها‌شده ختم شود اما ممکن است این تصمیم کوشکی و دلبر به اقدام دیگر کارشناسان بینجامد، یعنی لقاح مصنوعی اما آیا این کار نگرانی‌ها را بابت تعداد کم یوزها برطرف می‌کند؟ آیا یوزها تمایلی به جفت‌گیری در اسارت دارند؟

اسماعیل کهرم، فعال محیط‌زیست در پاسخ به این سؤال به «ابتکار» می‌گوید: «بسیاری از جانوران اسارت را دریافت نمی‌کنند اما برخی دیگر اسارت را خیلی زود می‌فهمند و رفتارهای طبیعی خود را از دست می‌دهند. در اینکه یوزپلنگ جفت‌گیری می‌کند، شکی نیست ولی سؤال اصلی اینجاست که آیا یوزپلنگ در اسارت هم جفت‌گیری می‌کند؟»

او به این سؤال پاسخ می‌دهد و می‌گوید: «اکبرشاه هندی یوزخانه‌ای داشت که در آن هزار یوز را رام کرده و از آنها نگهداری می‌کرد اما او هرگز نتوانست در اسارت از آنها توله‌کشی کند. باغ‌وحش لندن که جزء کم‌نظیرترین باغ‌وحش‌های جهان است، نتوانست از یک جفت نر و ماده یوزی که داشت به روش جفت‌گیری طبیعی توله بگیرد.»

در سال 95 هیچ یوز ماده‌ای در طبیعت دیده نشده است

حالا بحث‌هایی درباره لقاح مصنوعی این دو یوز هم وجود دارد تا امیدها را پررنگ‌تر کند. وقتی به اهمیت این کار پی می‌بریم که بدانیم بنابر اعلام انجمن حمایت از یوزپلنگ ایرانی، در پایش‌های سال ۹۵ این انجمن هیچ یوز ماده‌ای ثبت نشده اما در ماه‌های گذشته مؤسسه تصویر حیات وحش، از یک ماده یوزپلنگ در میاندشت تصویربرداری کرده است. در ادامه پایش وضعیت یوزپلنگ‌های ایرانی، در سال ۹۵ دور سوم پایش با هدف به‌روز‌رسانی پارامتر‌های جمعیتی و تأکید بر ارزیابی وضعیت یوزپلنگ‌های ماده و زادآوری در دستور کار قرار گرفت.

برای به دست‌آوردن دیدی بهتر از جمعیت، تلاش شد تا مناطق بیشتری پایش شوند که از آنها می‌توان به پناهگاه حیات‌وحش میاندشت با وسعت ۸۴ هزار هکتار در استان خراسان‌شمالی، پارک ملی و منطقه حفاظت‌شده سیاه‌کوه با مساحت ۲۰۵ هزار هکتار، پناهگاه حیات‌وحش دره انجیر به وسعت ۱۷۵ هزار هکتار در استان یزد و پناهگاه حیات‌وحش نایبندان با وسعت یک میلیون و 500 هزار هکتار در استان خراسان‌جنوبی اشاره کرد. با توجه به بررسی‌ها و عکس‌های به‌دست‌آمده از مناطق مورد پایش، یک یوزپلنگ نر در پناهگاه حیات‌وحش میاندشت، چهار یوزپلنگ نر در پناهگاه حیات‌وحش دره انجیر و دو یوزپلنگ نر در پناهگاه حیات‌وحش نایبندان به زندگی خود ادامه می‌دهند.

هیچ یوزپلنگ ماده‌ای از جلوی دوربین‌های تله‌ای عبور نکرده یا عبور آن ثبت نشده، اما در ماه‌های گذشته حین بررسی منطقه میاندشت توسط مؤسسه تصویر حیات وحش، یک ماده یوزپلنگ در این منطقه تصویر‌برداری شده است. به همین بهانه هم انجمن یوزپلنگ ایرانی نهم شهریور ۱۳۹۵ و با توجه به وضعیت نامناسب یوزپلنگ ایرانی در کشور، کمپینی تحت عنوان نامه نجات ترتیب داد. در این نامه مشکلات یوزپلنگ عنوان شد و طی هفت بند پیشنهاداتی برای بهبود وضعیت موجود بیان شد.

نامه مذکور از نهم شهریور و همزمان با دهمین گرامیداشت روز ملی یوزپلنگ ایرانی به مدت یک ماه روی وبسایت www.cheetahday.com قرار گرفت. در این مدت ۹ هزار و ۵۱۱ حامی حقیقی، ۲۲ حامی حقوقی (لینک) و ۲۵ چهره شناخته‌شده سیاسی، هنری و ورزشی از این کمپین حمایت کردند. در ادامه پیگیری‌ها دو وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و راه‌وشهرسازی نسبت به همکاری در حفاظت از یوزپلنگ آسیایی اعلام آمادگی کردند و وزارت راه‌وشهرسازی اعلام کرد که یک میلیارد تومان بودجه جهت فنس‌کشی مسیر پرخطر مهاجرت یوزپلنگ آسیایی در استان سمنان اختصاص داده شده که قرار است به‌زودی عملیات فنس‌کشی در این منطقه آغاز شود.

یزد رسا

انتهای پیام/ج