آیا جریان اصلاح‌طلب به عنوان یک ضلع امکان حضور در انتخابات آینده را خواهد داشت؟ و آیا اساسا در حال حاضر چیزی به نام جریان اصلاح‌طلب در جامعه سیاسی کشور وجود داردکه بتوان درباره برنامه‌های سیاسی آینده آن قضاوتی کرد؟ از یک منظر، جریان اصلاح‌طلب فعلا وجود خارجی ندارد. الیت سیاسی اصلی این جریان – اگر از برخی حاشیه‌ها بگذریم- در سال 88 تبدیل به جریان فتنه شد و هنوز نشانه قابل قبولی از اینکه خود را از آن وضعیت خارج کرده باشد، مشاهده نشده است. مسلما جریان فتنه – هر چه باشد - یک جریان سیاسی داخل نظام نیست و نمی‌تواند در صحنه‌های رسمی سیاست داخلی مانند انتخابات حاضر شود. یک سوال مهم اکنون این است كه آیا تا زمان انتخابات 92 چیزی به نام جریان اصلاحات در کشور شکل خواهد گرفت؟ پاسخ این سوال مستقیما به الیت سیاسی مربوط است که اکنون در پس پرده مشغول طراحی برای به میدان آوردن دوباره دوم‌خردادی‌هاست. به لحاظ سیاسی، جریانی به نام اصلاح‌طلبی اساسا شکل نخواهد گرفت، مگر اینکه به نحو شفاف، صریح و آزمون‌پذیر مرز خود را از فتنه 88 جدا کند. کلیدواژه اصلی فتنه 88 این بود که در انتخابات تقلبی رخ داده است، چیزی که نه آن موقع و نه حالا هیچ یک از کادرهای اصلی جریان اصلاحات به آن باور نداشتند ولی حس می‌کردند با تمرکز بر آن امکان سیاسی کردن اعتراضات و شکل‌دهی یک جنبش نیرومند اجتماعی را خواهند داشت که می‌تواند حداکثر مقدار امتیاز ممکن را از نظام مطالبه کند. جریان اصلاحات در اولین گام از پروژه احیا ـ نه بازگشت ـ باید تکلیف خود را با این کلیدواژه روشن کند. هیچ نشانه‌‌ای وجود ندارد که محمد خاتمی یا آقای هاشمی حاضر به اظهار علنی این موضوع باشند که در سال 88 به مردم دروغ گفته‌اند و در انتخابات تقلبی نشده بود. تا امروز هر چه شنیده‌ایم تعارفات بوده است و این تعارفات گرهی از کارفروبسته آقایان نخواهد گشود. رصد مجموعه تحرکات جریان اصلاح‌طلب فعلا حاوی هیچ کدی نیست که نشان بدهد این جریان تصمیم گرفته دروغ بزرگ سال 88 را پس بگیرد و تا این اتفاق رخ ندهد گذار از فتنه به اصلاحات رخ نخواهد داد. اتفاقا برعکس آنچه امروز از درون اصلاح‌طلبان می‌شنویم بسیار ناامیدکننده است. گروهی از آنها به سرکردگی محمد خاتمی تصور می‌کنند می‌توانند با نظام به یک معامله پایاپای برسند، کمی نظام کوتاه بیاید و کمی آنها و بدون پس‌گرفتن هیچ‌کدام از ادعاهای خود در سال 88 یا جبران خطاها و خیانت‌های بزرگی که در آن زمان مرتکب شدند به صحنه بازگردند. گروهی دیگر مانند آقای هاشمی اساسا در این باره که به دنبال احیای اصلاحات هستند صادق نیستند و بیشتر تلاش می‌کنند حقانیت خود و دیدگاه‌هایشان را به کرسی بنشانند. جماعتی هم که دور و بر عبدالله نوری جمع شده‌اند، بیشتر به دنبال ایجاد پیوستگی میان فتنه و اصلاحات هستند و تن دادن به هرگونه مرزبندی را اشتباهی می‌دانند که خاتمی مرتکب شد و آنها باید از آن حذر کنند. ضمن اینکه این گروه همچنان در پیوند با بیرون از کشور به دنبال شکل دادن به جنبش‌های اجتماعی حول موضوعات اقتصادی و امنیتی کردن فضای کشور هم هست. بنابراین، اگر به سوال اصلی‌مان بازگردیم، بسیار خلاصه می‌توان گفت با این دستور کار سیاسی، بسیار بعید است تا زمان انتخابات اساسا جریاني سیاسی به نام اصلاحات در کشور ظهور کند. سوال بعدی این است: فرض کنیم اصلاح‌طلبان توانستند یک تصمیم تاریخی اتخاذ کرده و خرج خود را از کلیدواژه‌های فتنه 88 جدا کنند؛ این اول بازی است یا آخر آن؟ گاهی این احساس به آدمی دست می‌دهد که اصلاح‌طلبان می‌خواهند فصل آخر کتابی را بنویسند که هنوز فصل اول آن نوشته نشده است. فرضا اگر اصلاح‌طلبان ادعاهای سال 88 را پس بگیرند، تازه بازی آغاز شده است و این تصور که به صرف این اقدام همه چیز حل و همه خیانت‌های آنها فراموش خواهد شد، بسیار کودکانه است. آنچه جریان اصلاحات به آن نیاز دارد بازتعریف ارزش‌ها و روش‌های سیاسی خود، اعلام علنی این بازتعریف و بعد پایبندی عملی به آن است. دوران مخفی کردن رادیکالیسم براندازانه، غربگرایی افراطی، دین‌ستیزی و خارجی‌ستایی پشت تابلویی به نام اصلاحات گذشته است. اصلاح‌طلبان باید بتوانند عملا یک رویه جدی از خود به نمایش بگذارند که از همه این عناصر تهی شده باشد. به عبارت صریح‌تر اصلاحات تنها زمانی می‌تواند احیا شود که از دوم خرداد هم خالی شده باشد، فتنه 88 که جای خود دارد. هنوز آن میزان خردمندی که چنین بازنگری از دل آن بیرون بیاید در هیچ یک از اضلاع و زوایای جریان اصلاحات قابل مشاهده نیست. می‌توان صبر کرد ولی به صرف وقت گذراندن معجزه سیاسی رخ نخواهد داد مگر اینکه بگوییم آقایان منتظر دوستان خارجی‌شان هستند که آن بحث دیگری است.