به گزارش یزد رسا، آثار تاریخی ابرکوه گنجینه‌هایی از معماری و هنر ایران زمین است که برای ما و آیندگان به یادگار مانده است.

این شهرستان در جنوب غربی استان یزد و در مسیر جاده یزد ـ شیراز واقع شده که از شمال به شهرستان تفت، از شمال غرب به استان اصفهان، از شرق به شهرستان مهریز و از جنوب، جنوب غرب و غرب به استان فارس محدود شده و از دو بخش مرکزی و بهمن تشکیل شده و فاصله آن تا یزد 140 کیلومتر، تا شیراز 300 کیلومتر و تا تهران 640 کیلومتر است.

این شهر در زمان ساسانیان جزو کوره اصطخر از ایالت بزرگ فارس به شمار می‌رفت و در اوایل قرن یازدهم متعلق به عراق عجم بوده و در عهد قاجار به خاطر دور بودن از حکومت فارس به ایالت اصفهان ملحق شد و از سال 1355 جزو شهرستان آباده از توابع استان فارس و در سال1366 بخشی از شهرستان تفت از توابع استان یزد شد و سرانجام در سال1373 از بخش به شهرستان تبدیل شد.

* منابع تاریخی در مورد ابرکوه

از این نقطه تاریخی از کشور در کتاب‌های تاریخی بسیاری می‌توان سراغ گرفت که از آن جمله می‌توان به فارسنامه ناصری، اقلیم پارس و نوشته‌های جهانگردانی چون مارکوپولو اشاره کرد.

ابرکوه آثار و ابنیه  تاریخی بسیاری دارد و در کنار این ویژگی، مشاهیر بسیاری نیز در این شهر زیسته‌اند که از افتخارات ابرکوه به شمار می‌روند.

* درختان کهنسال ابرکوه

در ابرکوه چند درخت کهنسال وجود دارد که مهم‌ترین آن ها سرو معروف و جهانی ابرکوه است که از آن به عنوان دیرزیست‌ترین یا کهنسال‌ترین موجود زنده دنیا یاد می‌شود.

این سرو کهن که کارشناسان قدمت آن را بین 4هزار و 500 تا 8 هزار سال برآورد کرده‌اند، در تمامی ایام سال پذیرای انبوه مسافران خسته از راه است.

درخت سرو ابرکوه به عنوان دومین اثر ملی طبیعی ایران به ثبت رسیده است و چندی پیش با دستور معاون رئیس جمهور که از آن به عنوان نماد استقامت ایرانیان یاد کرد، تلاش‌ها برای حفظ و حراست بهتر از این اثر طبیعی شدت گرفته است.

علاوه بر این درخت کهنسال، ده‌ها درخت کهنسال دیگر نیز در این شهرستان زیست می‌کنند که قدمت آنها از 400 تا هزار و 500 سال است.

* اماکن مذهبی

ابرکوه دارای چند امامزاده و بقعه متبرکه است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به امامزاده شهیدان اشاره کرد که مزار دو تن از نواده‌های بلافصل امام محمد باقر(ع) هستند که پس از شهادت در ابرکوه مدفون شده‌اند.

برای دسترسی به این امامزادگان واجب‌التکریم، کافی است که خیابان آسفالت کنار سرو کهن ابرکوه را دنبال کنید تا در فضاهای دل انگیز و در کنار باغات شهرستان به این امامزاده برسید.

امامزاده عباس علی روستای مریم آباد نیز با توجه به نزدیکی به جاده ورودی ابرکوه از سمت شیراز و دارا بودن امکانات بسیار و فضای سبز و پارک، در طول سال به ویژه در ایام نوروز پذیرای مسافران است.

امامزاده عباس علی در مرکز شهر ابرکوه نیز از دیگر مکان‌هایی است که به واسطه قرار داشتن در کنار خیابان اصلی شهر ابرکوه در ایام تابستان و نوروز پذیرای انبوه مسافران است.

امامزاده احمد، امامزادگان مهردشت و امامزاده دختر موسی بن جعفر(ع) از دیگر بقاع متبرکه شهرستان است.

* خانه آقازاده

یکی از خانه‌های قدیمی شهرستان ابرکوه که در بافت قدیم قرار گرفته، خانه آقازاده است و این خانه از نظر معماری و به کارگیری عناصر معماری سنتی ایران بسیار در خور توجه است.

قسمتی که بیشتر در این بنا مورد توجه قرار می‌گیرد، بادگیر دو طبقه و کلاه فرنگی آن است که با ارتفاع 18 متری خود به این خانه ابهت خاصی بخشیده است.

قدمت این خانه به دوره قاجاریه باز می‌گردد و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

* خانه صولت

خانه صولت نیز از جمله بناهای تاریخی و فرهنگی شهرستان ابرکوه است که در بافت قدیم واقع شده و با سردری بلند و با شکوه و گچبری‌ها و مقرنس کاری‌های بسیار زیبا، اوج هنر معماری ایرانی را به نمایش گذاشته است.

خانه صولت در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و قدمت آن به اوایل دوره قاجاریه می‌رسد و در حال حاضر اداره میراث فرهنگی و موزه مردم شناسی ابرکوه در این محل استقرار پیدا کرده‌اند.

خانه‌های قدیمی بسیار دیگری نیز در ابرکوه وجود دارد که به وسیله راهنمایان و بروشورهایی که در مکان‌های تاریخی ابرکوه توزیع می‌شود، می‌توان نسبت به بازدید از آنها اقدام کرد.

* قلعه شهرسب

شهرستان ابرکوه قلعه‌های بسیاری را نیز در خود جا داده است که از جمله آنها می‌توان به قلعه روستای شهرسب اشاره کرد.

این قلعه بسیار عظیم با سردری رفیع و آثاری از مجتمع مسکونی است که هسته اولیه این مجتمع مسکونی عظیم را می‌توان به دوره صفویه نسبت داد.

ارگ شهرسب، 17هزار مترمربع مساحت دارد و مصالح به کار رفته در آن، خشت خام، گل، سنگ، چوب و آجر پخته است و ویژگی‌های بارز این مجتمع مسکونی بسیار زیبا، خانه‌های قدیمی برتر با تزئینات گچبری و نقوش اسلیمی گل و بوته و مقرنس‌کاری آنهاست.

* قلعه تیزوک

یکی دیگر از این قلعه‌ها قلعه روستای تیزوک است که یک مجتمع مسکونی بزرگ است و دارای سردری رفیع دو طبقه و دیوارهای چینه‌ای و خشتی است و وسعت قلعه بزرگ است و مستطیل شکل و دارای چهار برج است و قدمت آن به دوران افشاریه و زندیه باز می‌گردد.

* قلعه رباط

قلعه رباط شهرستان ابرکوه نیز یکی دیگر از قلعه‌هاست که در مجاورت راه کنارگذرشهر ابرکوه (کمربندی) قرار دارد و دارای 9 برج و حصار چینه‌ای است.

* مسجد جامع ابرکوه

ابرکوه مساجد قدیمی بسیاری دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به مسجد جامع ابرکوه اشاره کرد.

این مسجد کهنسال در کنارخیابان اصلی و میدان بزرگ شهر واقع شده و جزو بناهای چهار ایوانی و دارای دهلیزها و شبستان‌های متعددی است.

مردم ابرکوه معتقدند که پایه‌ریزی این مسجد در قرون اول یا دوم هجری هنگامی که مردم این دیار، دین مبین اسلام را پذیرفتند انجام گرفته و در قرون بعدی تکمیل شده است و تقریباً تمام قسمت‌های بنای مسجد،از آثار دوره مغول است اما قسمت‌هایی وجود دارد که از سابقه کهن‌تری برخوردار است که از جمله آنها می‌توان به محراب گچبری بسیار عالی و پرکاری که در ایوان شرقی در صفه سمت چپ قرار دارد، اشاره کرد.

* منار سردر نظام الملک

داخل شهر دو منار مرتفع بر روی سر دری بلند به چشم می‌آید که مردم آن را منار و سر در نظام‌الملک می‌خوانند و می‌گویند که در این محل مسجد، بازار و مدرسه وجود داشته است و اغلب تصور می‌کنند که این بنای مخروبه مربوط به نظام‌الملک، وزیر مشهور عصر سلجوقی است ولی مراد، نظام الملک ابرکوهی است که در قرن هشتم می‌زیسته است.

* یخچال‌های شهرستان ابرکوه

یخچال‌های زیبایی در ابرکوه وجود دارد که در قدیم از آنها برای نگهداری یخ استفاده می‌شده و نمونه آن را می‌توان در ورودی شهر ابرکوه از سمت شیراز مشاهده کرد.

این یخچال، از جمله آثار قدیمی شهرستان ابرکوه است که با پلانی به صورت مدور و حجمی، مخروطی شکل به صورت پله‌ای بنا شده و مصالح به کار رفته در آن، سنگ و خشت خام و گل و چوب و آهک است.

قدمت برخی از یخچال‌های ابرکوه به عهد قاجار و برخی دیگر به رونق جاده ابریشم برمی‌گردد.

* مقبره ملاعلی کرم

مقبره ملاعلی کرم، بنایی چهارطاقی با مصالح خشت خام و گل واقع در محله گلکاران شهرستان ابرکوه است.

ملاعلی کرم، خواهرزاده کریم خان زند است که در سفر زیارتی به مشهد مقدس در ابرکوه مقیم می‌شود و بعد از وفات در همین شهر به خاک سپرده می‌شود. این بنا به ثبت آثارملی رسیده است.

* سیدون علی نقیا

بنایی است چهار ضلعی و از خشت و گل که متعلق به قرن هشتم هجری قمری است و کتیبه‌ای از آیات قرآن به خط کوفی و به رنگ آبی در دایره داخلی گنبد نقش بسته است.

* گنبد سنگی روستای هک

بقعه‌ای چهار ضلعی و متعلق به قرن هشتم هجری قمری است. این بنا از سنگ سفید ساخته شده و گنبد آن از خارج دارای پوشش آجری است.

* گنبد عالی

بنایی است برج مانند بر فراز کوه سنگی کوچکی مشرف بر شهر که مقبره امیر عمیدالدین شمس‌الدوله دیلمی از طایفه هزار اسب و مادرش است.

این بنا از سنگ و گچ و روی کرسی مربعی که چهار گوشه آن پخ شده، ساخته شده است و به شکل هشت ضلعی است و نخستین اثر تاریخی شهرستان ابرکوه است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

--------------------------

گزارش: رحیم میرعظیم

منبع: فارس