به گزارش عصرفرهنگ؛ به نقل از میبد خبر، مهناز کوچکی میبدی کارشناس پایگاه پژوهشی شهر تاریخی میبد در مورد هنر صنعت موتابی بیان داشت: موتابی به عمل ریسیدن موی بز جهت بافت چادرهای عشایر و طناب اطلاق می‌شود. این فرآیند به وسیله دست و چرخ دستی انجام می شود.

وی افزود: موتابی از خانواده ریسندگی است با این تفاوت که برای ریسندگی دستی از دوک و برای موتابی از دستگاه پیچیده‌تری استفاده می‌شود به نحوی که در ریسندگی با دوک از پنبه و در موتابی از موی بز استفاده می‌شود.

کوچکی میبدی درباره مهمترین کاربرد محصول موتابی اظهار داشت: مهمترین کاربرد محصول موتابی در بافت سیاه چادر عشایر است که با توجه به خاصیتی که موی بز دارد، هنگام هوای گرم بافته‌های چادر حالت انبساط پیدا کرده و باعث خنکی هوای داخل چادر می‌شود. در هنگام بارندگی نیز با رسیدن آب به بافت‌های سیاه چادر منقبض شده و مانع از ورود آب به داخل چادر می‌شود. سنت بافت چادر از موی بز سابقه‌ای دیرینه دارد و این سنت تا به امروز بی هیچ تغییری ادامه یافته است.البته امروزه به دلیل نابودی این هنر بومی، زنان عشایر به "اشتی ریسی" جهت بافت چادرهای خود روی آورده‌اند.

کارشناس پایگاه پژوهشی میبد بافت تور ماهیگیری و طناب را از جمله دیگر تولیدات موتابی دانست و گفت: از آنجائیکه طناب در زندگی عشایر نقش مهمی دارد و استفاده از آن برای انجام کارهای مختلف روزانه ضروری است ، با استفاده از موهای تابیده شده طنابهایی می بافند که مصارف گوناگونی در زمینه برپایی سیاه چادر، مهار گوسفندان، محکم کردن ابزار کشاورزی، شال چهار تخته و جهاز شتردارد. این ریسهای تابیده شده در شهرهای زاهدان، خاش، جیرفت، بم، زابل، کرمان و شیراز به فروش می رسد. البته موتابی را می‌توان به عنوان یک کالای مهم صادراتی نیز مطرح کرد، چرا که مشتریان اصلی آن کوچ‌نشینان پاکستان و دیگر کشورهای عشایر عرب هستند.

وی در مورد قدمت موتابی در بفروئیه میبد اذعان داشت: قدمت موتابی در بفروئیه میبد به گذشته های دور می رسد. اما تاریخ دقیقی برای آن نمی توان اظهار نمود. در گذشته بین روستاهای مختلف میبد یک نوع تقسیم شغل وجود داشت ، مثلاً بشنیغان به زیلوبافی، کوچُک به کشاورزی، فیروزآباد به کرباس بافی و دادو ستد، میبدبالا به سفالگری، میبد پایین به باغداری و صیفی کاری، محمود آباد به پلاس بافی و بفروئیه به موتابی که به دلیل مختص بودن این کار به این منطقه دارای درآمد زیادی برای اهالی داشته و جزء مشاغل اصلی اکثر اهالی این روستا به شمار می رفته است. 

کوچکی میبدی مراحل کار موتابی را اینگونه توصیف کرد: ابتدا موی بز دباغی شده را بصورت رنگی و سیاه جدا می نمایند. موهای سیاه را بوسیله تخته زیگا و زدن طنابی که به تخته متصل است حلاجی می شود. بعداز اتمام کار حلاجی، موها به صورت فیتیله ای پیجیده و داخل کیسه ای که حمبونه گفته می شود، گذاشته می شود. شخص موتاب کیسه را بر دوش کشیده نخ داخل دوک شروع به ریسیدن می کند. کمربندی به طناب چرخ و کمر موتاب بسته و با کشیدن طناب موهای بز ریس می شود. کمربندی که به کمر موتاب بسته شده توسط شگل(یک تکه چوب و نخ) به طناب چرخ ریس گره خورده و همراه موتاب طناب چرخ کشیده شده و چرخ ریس شروع به حرکت می کند و همراه دست موتاب موی بز تابیده می شود.

وی دستگاه گیرنده زرنیخ و آهک مو، تخت زیگا، چرخ آسیاب، میل سرکج، کپی و غرغر، پیُگ، دوک، نخ گیر و تخته دوک  را از ابزار و اشیای وابسته به این هنر صنعت معرفی کرد.

کارشناس پایگاه پژوهشی میبد درباره ارزشهای شاخص و منحصر بفرد موتابی اظهارداشت: از آنجائیکه استفاده از این موی ریس شده در بافت سیاه چادرهای عشایر  بکار می رود باعث ارتباط میان مردمان تولیدکننده (بفروئیه میبد) و مصرف کننده ( مردم عشایر وکوچ نشین) است. خاصیت محصول تولید شده، استحکام بیش از حد این الیاف در مصارف کوچ نشینان و عدم ساخت دستگاه برقی موتابی که سبب شده ریسهای موتابی هنوز توسط کار دست موتاب تهیه شود از ارزشهای منحصر به فرد موتابی می باشد.

کوچکی میبدی از حال و روز این روزهای این هنر صنعت بومی میبد گفت: با توجه به اینکه استادکاران و صنعت گران این رشته غالبا از دنیا رفته و فرزندانشان به این کار اشتغال ندارند ، این رشته در حال منسوخ شدن است و در کل شهرستان میبد تنها یک نفر اکنون به این رشته اشتغال دارد.

وی در مورد علل منسوخ شدن این هنر صنعت بیان داشت: تنگی نفس در هنگام حلاجی توسط موتاب، سختی کار موتابی، نبود مكان مناسب براي موتابی، نبود بازار خرید محصول در استان، رو نیاوردن نسل جدید به یادگیری و یا حتی ادامه این هنر، پایین بودن دستمزد، پر زحمت بودن هنر موتابی و وجود واسطه‌ها و دلال‌ها در خرید این محصول را از جمله عللی عنوان کرد که موجب منسوخ شدن این رشته می‌شود.

کارشناس پایگاه پژوهشی میبد در پایان با اشاره به ثبت ملی رشته موتابی بفروئیه در شاخه مهارت دست بافته های سنتی با شماره ‎1‎0‎6‎4 در فهرست آثار ناملموس کشور خاطرنشان کرد: از آنجایی که موتابی جزء تولیدات دستی از ارزش هنری زیادی برخوردار است و در گذشته به عنوان یکی از غنی‌ ترین صنایع بومی روستای بفروئیه میبد به شمار می‌رفته، با حمایت ویژه مسئولان به این هنر و همچنین اختصاص تسهیلات، کارگاه آموزشی و همچنین فراهم کردن دستگاه و تجهیزات و بیمه شخص موتاب و تشویق جوانان به یادگیری این رشته و شرکت دادن این هنر صنعت در نمایشگاههای صنایع دستی می‌توان از منسوخ شدن آن جلوگیری کند.

انتهای پیام/اد