حس کنجکاوی، کسب آگاهی از میزان دما، آفتابی و یا ابری بودن وضعیت آب و هوایی موضوعی است که همواره چشم ها و گوش های بسیاری را به دنبال خود می‌کشد.

در ‌واپسین روزهای نخستین ماه پاییزی بود که در لابه لای سطور اخبار رسانه ها و جراید واژه ‌ال ‌نینو بر سر زبان ها افتاد.

در شرایطی که موضوع ‌برجام، حواشی نامه چهار وزیر به رئیس جمهور تحولات منطقه خاورمیانه، اختلاف و توطئه در خاندان آل سعود و .... در سر تیتر اخبار خبرگزاری ها قرار داشت، مرکز پیش بینی آب و هوای امریکا خبر وقوع زمستانی سرد در خاورمیانه را داد.

‌ال‌ ‌نینو یا ‌ال ‌نینیو،‌ یکی از چرخه های مشهور آب و هوایی جهان است که هر 2تا 7سال یک بار باعث ایجاد ناهنجاری های بزرگی در آب و هوای سیاره زمین می‌شود و از جمله این ناهنجاری ها می توان به سیلاب های ناگهانی، خشکسالی و یا قحطی اشاره کرد.

‌ال ‌نینو به تعبیری عبارتست از یک رخداد اقلیمی کلان که در اثر رها شدن انرژی انباشته در بزرگترین حوزه آبی جهان، یعنی جنوب اقیانوس ‌آرام رخ می‌دهد و نشانه اولیه آن هم تغییر جهت جریان آب های سرد و گرم و همچنین بادها در منطقه مذکور است.

اندکی پس از اعلام ‌مایک ‌هالپرت، معاون مرکز پیش بینی آب و هوایی امریکا مبنی بر جریان های برفی شدید در خاورمیانه و در مناطقی همچون ایران، موضعگیری ها در این خصوص آغاز شد.

وزیر نیرو از نخستین افرادی بود که در واکنش به این خبر با بیان قطعی نبودن این پدیده در ایران و البته مسبوق به سابقه بودن آن در مناطقی از دنیا، بر آمادگی مجموعه تحت مدیریتی خویش در قبال چنین پدیده احتمالی تأکید کرد.

محمد باقر نوبخت معاون رئیس جمهور و سخنگوی دولت از دیگر ‌مسئولانی بود که با اشاره به این پدیده از اطلاعیه وزارت نیرو در این خصوص و وجود ظرفیت های قانونی از محل ماده 10 برای اختصاص درصدی از اعتبارات کشور به منظور پیشگیری از حوادث احتمالی سخن گفت.

در ‌گرماگرم این خبر ناگهان اعلام نظر هواشناسی تب و تاب جهت گیری رسانه ها را به سمت خود سوق داد.

احد وظیفه مدیر کل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی در واکنش به این اخبار از زمستانی آرام و حتی اندکی گرم تر از سنوات گذشته ‌خبرداد.

وی گفت: بر اساس گزارشات برآورد شده کاهش شدید دما در برخی سال ها، در فاز مخالف ‌ال ‌نینو بوده است و ما قائل به رخداد هوایی سرد در ایران، منبعث از ‌ال ‌نینو نیستیم.

در لابه لای تایید و رد گزارشات و اخبار معطوف به ‌ال ‌نینو دوگانگی ایجاد شده به نوعی باعث بلاتکلیفی مردم در این خصوص شده است.

* ‌ال ‌نینو از گرمای سوزان تا سرمای ‌انجمادی

پدیده ‌ال ‌نینو به طور ‌مطلق با سوز و سرما گره نخورده، بلکه در فعل و انفعالات و فرآیند وقوع این رخداد، گرمای سوزان بخشی از واقعیت های طبیعی این پدیده به شمار می رود.

پیش از این برخی تحقیقات مؤید افزایش 22درصدی مناطق فوقخشک جهان تحت تاثیر پدیده مذکور در قرن بیستم بود.

به واقع نمی توان به صورت صرف ‌ال ‌نینو را با سرما تعبیر کرد و روی دیگر سکه این پدیده گرما و خشکسالی است که البته در صورت وقوع و تحقق گمان زنی ها احتمالا روی سرما، یخبندان و سیلاب آن به سمت ایران می‌چرخد.

سومالی از جمله مناطقی به شمار می‌رود که در طول سه دهه گذشته تحت تاثیر این پدیده هزینه های مادی و جانی بسیاری را متحمل شده است. کشته شدن 2هزار نفر در سال 1997 در این کشور از نمونه مصادیق فاجعه بار این پدیده به شمار می رود.

*لزوم افزایش آمادگی ها در برابر بحران ها و حوادث احتمالی

فارغ از اینکه کشور در پاییز یا زمستان سال جاری میزبان ‌ال ‌نینو خواهد بود یا خیر، حفظ و افزایش آمادگی، واکنش سریع، پیش بینی و پیشگیری به عنوان اصلی معقولانه و مقدم بر درمان از مؤلفه های حائز اهمیتی به شمار می‌رود که باید در چرخه مدیریت بحران مد نظر قرار گیرد.

چرخه مدیریت بحران یکی از اصول و ارکان اساسی در رفع، دفع و کاهش آسیب ها در مواقع بحرانی محسوب می‌شود.

در چنین چرخه ای،‌ پیش از وقوع هر بحرانی اعم از سیل، زلزله و یا هر حادثه و سانحه‌ طبیعی و غیر طبیعی، چابکی، هماهنگی، تأمین الزامات و اطلاع رسانی های مضاعف برای زمینه سازی و ایجاد آمادگی در مردم به منظور جلوگیری از هر گونه غافلگیری احتمالی در مقابله و مواجهه با بحران ها از موارد قابل توجهی به شمار می‌ رود که باید با بهره گیری و هم افزایی از توانمندی‌ها و ظرفیت های موجود نسبت به حفظ تامین و تقویت آن کوشید.

به طور یقین با توجه به کمبود ها و نقصان های موجود در برخی از شهرهای ایران در حوزه های گوناگون همچون فرسودگی بافت ها و یا ‌مواردی از این دست نمی‌توان در فوریت زمانی نسبت به رفع ان ها اقدام کرد. اما زه‌کشی و جدول گذاری در برخی از مناطق و محدوده های غیر استاندارد، ذخیره انرژی، سوخت، منابع غذایی، چادر، ادوات و تجهیزات مورد نیاز همچون دارو و اقلام بهداشتی نوسازی و بازسازی خودروهای امدادی و هماهنگی مضاعف بین دستگاهی بین شهری و حتی بین استانی از ‌ضروریاتی است که میتواند ضریب اسیب ها را در مقابل وقوع سیلاب های احتمالی ناشی از این پدیده به حداقل ممکن کاهش دهد.

امید است که زمستان سال جاری ضمن افزایش سطح بار‌شها( با توجه به بحران کم آبی) با تحمیل خسارات و آسیب های جدی در کشور همراه نشود اما حفظ آمادگی و احتیاط شرط عقل است.

جاری شدن سیلاب ناگهانی در ماه های گذشته در مناطقی از استان تهران و کشته شده تعدادی از هم ‌وطنان و خسارات تحمیل شده به استان ایلام در روزهای اخیر تا حدودی ضریب اسیب پذیری ما را در مقابل حوادث احتمالی به تصویر کشید.

امید است نیروهای ‌خدوم و دستگاه های ذیربط در عرصه مدیریت بحران در کنار مجموعه های خدماتی نسبت به افزایش حداکثری آمادگی ها و تامین ملزومات مورد نیاز برای رویارویی با شرایط غیر عادی طبیعی، اقدامات لازم را عملیاتی کنند تا در صورت ظهور و بروز حوادث آنی و غیر قابل پیش بینی ابتکار عمل و رفع تهدیدات در بالاترین سطح ممکن حفظ شود.

به تعبیر ‌اندیشمندی تجربه آن نیست که بر ما گذشته بلکه عمل کرد ما در مقابل وقایع تجربه نامیده می‌شود. به طور یقین می‌توان با دور اندیشی لازم در شرایط فعلی نسبت به پشت سر گذاشتن زمستانی کم خطر پیش از ان که خیلی زود دیر شود امیدوار بود.

باشگاه خبرنگاران