به گزارش عصر فرهنگ حضور در زیرزمین که مصداق ساده آنرا می توان تونل دانست، از پتانسیل های بالایی در بخش نظامی برخوردار است و قدمت استفاده از آن در جریان جنگها، به گذشته های بسیار دور برمی گردد. از آن زمان تا جنگهای امروزی، این تاکتیک به اشکال گوناگون توسط ارتش های جهان مورد استفاده قرار گرفته است. حتی امروزه و با وجود تمام پیشرفتهای به وجود آمده در بخش های نظامی، این تاکتیک همچنان به عنوان یکی از استراتژیهای مورد علاقه برخی از ارتش های جهان و همچنین نیروهای چریکی استفاده شده و در بسیاری از موارد به یکی از عوامل مهم پیروزی بدل شده است.

مورخان می گویند یکی از اولین موارد ثبت شده استفاده از تونلها در جنگ مربوط به دو قرن قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) و در جریان محاصره شهر "آمپراکیا" در یونان باستان توسط ارتش روم بوده است. در جریان محاصره این شهر نیروهای رومی قصد داشتند تا با حفر تونل به داخل شهر نفوذ کرده و مدافعین را تسلیم کنند. اما در جریان عملیات حفاری توسط لژیون های رومی، اهالی شهر متوجه حرکت رومی ها شده و آنها نیز با حفر تونل به مقابله با رومی ها پرداختند. نیروهای شهر "آمپراکیا" با حفر تونل به سمت تونل رومی ها رفته و پس از نفوذ به آن در زمان مناسب با درست کردن آتش و ایجاد دود در تونل باعث مرگ بسیاری از سربازان رومی شدند.

با گذشت قرن ها، این بار جنگ اول جهانی میدان دیگری بود که در آن تونل ها نقش بسیار پررنگی را ایفا کردند. در خلال این جنگ و برای از بین بردن نیروهای آلمانی و خندق های دفاعی آنان، ارتش انگلستان دست به یکی از بزرگترین عملیاتهای مهندسی تا آن زمان در تاریخ نظامی زد. جمعی از نیروهای مهندسی و معدنچی های انگلیسی، کانادایی و استرالیایی در طول زمان نزدیک به یک سال تونلی به طول 15 کیلومتر را زیر خطوط دفاعی آلمانها در این منطقه حفر کردند و در نهایت پیروزی بزرگی را رقم زدند.
 
در جریان جنگ ویتنام نیز نیروهای وابسته به ویتنام شمالی از لحاظ برتری آتش و تکنولوژی و همچنین به منظور رساندن آذوقه و نفرات مورد نیاز به جبهه ها دچار مشکل بودند و  برای حل مشکل انتقال نفرات و ملزومات، نیروهای ویت کنگ و ارتش ویتنام شمالی دو راه را پیش گرفتند. یکی بحث ایجاد کوره راه هایی به نام "راه های هوشی مینه" در جنگل های ویتام بود و دیگری بحث کندن تونلهای فراوان در درون خاک ویتنام جنوبی بود.

در سالهای دفاع مقدس نیز در بعضی از عملیاتهای ایران در جبهه جنوبی از تونلها به عنوان مکانهایی برای نگاه داری مهمات و نفرات ذخیره و همچنین بیمارستان های صحرایی استفاده شد. در سالهای پس از جنگ و با توجه به مطرح شدن بحثی به نام "دکترین نبرد ناهمطراز" بار دیگر نقش تونلها به شکل پر رنگی در ایران مطرح شد.
 

ورود تانک به تونل زیرزمینی در یک رزمایش

در سالهای اخیر و در جریان بسیاری از رزمایش های نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران تونلهای مختلفی دیده شده اند که از درون آنها نفرات و اداوات مختلف رزمی خارج یا داخل می شوند. این تونلها، بقاء پذیری نیروهای خودی در برابر حملات دشمن را افزایش داده و در عین حال در جریان عملیات آفندی می توان از آن به عنوان یک اصل غافلگیر کننده استفاده کرد.

وقتی موشک های ایرانی به قلب زمین می روند

طی ماههای اخیر و پس از نمایش غرورآفرین 2 شهر موشکی سپاه پاسداران، موضوع استفاده موفق نیروهای مسلح کشورمان از زیر زمین، به یکی از مباحث مهم در میان متخصصان نظامی و اندیشکده های جهان تبدیل شده است چراکه با این اقدام، سپاه پاسداران رسما چهارمین قدرت موشکهای زیرزمینی جهان شده است.

اما با توجه به سیاست های دقیق و منظم نیروهای مسلح کشورمان برای ارتقاء توان دفاعی و رزمی خود، می شد این گمانه را مطرح کرد که قطعا این شهرها و مناطق زیرزمینی موشکی، نه به تعداد معدود و نه منحصر در یگانهای موشکی سپاه است و با سخنان جدید امیر پوردستان، این گمانه مسجل شده است.
 

فرمانده نیروی زمینی ارتش صبح روز چهارشنبه در هشتمین کنگره دندانپزشکی نیروهای مسلح با اشاره به فعالیت‌های عمرانی نزاجا اظهار داشت: نیروی زمینی ارتش با استفاده از ظرفیت‌های پیشرفته مهندسی خود، شهرهای موشکی را همچون همان شهرهایی که تصاویرشان در تلویزیون پخش شد، در جای جای کشور به‌ عنوان مواضع دفاعی خود ایجاد کرده است و تجهیزات دفاعی خود را در آن‌ها نگاه می ‌دارد.

این سخنان فرمانده نیروی زمینی ارتش نشان می دهد، این نیرو نیز برنامه های گسترده ای در مناطق مختلف کشور و در اعماق زمین دارد که تجهیزات دفاعی متعلق به این نیرو در ان مستقر شده اند. با توجه به این موضوع، می توان ارتقاء تاکتیک های دوران دفاع مقدس و تجربیات برگرفته از آن طی سالهای اخیر را به وضوح مشاهده و در عین حال، تنوع موشک های قرار گرفته در عمق زمین های کشورمان را نیز احساس کرد.

کدام موشک های ارتش به شهر زیرزمینی خواهند رفت؟

با توجه به اینکه موشک هایی که در شهرهای زیرزمینی مورد استفاده قرار می گیرند، باید دارای ویژگی های مختلفی باشند لذا مواردی چون تحرک و دقت، می تواند به عنوان اولین ویژگی های این موشک ها و لانچرها مورد توجه قرار بگیرد. بر این اساس، اولین گمانه را می توان موشک های خانواده "فاتح" دانست که فرمانده نزاجا در اوایل سال 93، ورود آن مدل 110 آنرا به سازمان رزم این نیرو اعلام کرد.

مهمترین نکته در مورد موشک های فاتح بحث دقت مثال زدنی آن است که بارها و بارها در رزمایش ها و تمرین های گوناگون به نمایش درآمده و شکی در دقت بالا و توان نقطه زنی این موشک وجود ندارد. پیش از این نزاجا از سامانه هایی مثل راکتهای نازعات و یا زلزال بهره می برد که به طبع از دقت پایین تری به نسبت فاتح برخوردار بوده و عمدتا برای آتش باری و حمله به اهدافی در اندازه بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند.
 

موشک فاتح 110



موشک فاتح 313

با توجه به اینکه آخرین نسل موشک های بالستیک فاتح یعنی "فاتح 313" به برد 500 کیلومتر رسیده، اضافه شدن این موشک ها به زرادخانه نزاجا، این نیرو را قادر می سازد تا به صورت نقطه ای به اهدافی در فاصله 500 کیلومتری حمله کرده و با دقت بالا آنها را منهدم کند. اهدافی مثل سنگرها و مراکز کنترل و فرماندهی، نقاط تجمع دشمن و یا انبارهای سوخت یا مهمات دشمن در منطقه نزدیک به خط مقدم از جمله اهدافی هستند که به راحتی و با یک شلیک به وسیله فاتح نابود خواهند شد.

بحث بعد، مسئله استفاده از سوخت جامد در این موشک است که هزینه های تعمیر و نگهداری و همچنین زمان مورد نیاز برای پرتاب را بسیار کاهش می دهد. این کاهش زمان پرتاب به همراه تحرک بالای سامانه پرتاب موشک فاتح آن را به یک انتخاب ایده آل برای نبردهای ناهمطراز و حضور در شهر موشکی ارتش بدل می کند.

مسلسل موشکی ارتش به شهر زیرزمینی می روند؟

از دیگر تجهیزات مهم مورد استفاده در یگان های موشکی ارتش می توان به خانواده "فجر" اشاره کرد. موشک (راکت) های سری فجر از جمله معروف ترین موشک های ایرانی است که به نوعی شهرت جهانی نیز یافته است. در جریان نبردهای رزمندگان مقاومت با ارتش صهیونیستی، این موشک ایرانی بارها و بارها با گذشتن از گنبد آهنین و سد دفاعی رژیم صهیونیستی، نقاط مختلف سرزمین های اشغالی را هدف قرار داده و توانست نقش مهمی را در پیروزی جریان مقاومت در برابر اشغالگران ایفا کند.

موشک فجر 5 در دو مدل طراحی شده است که شامل فجر یک مرحله ای با برد 75 کیلومتر و فجر 2 مرحله ای با برد 180 کیلومتر است. این موشک در هر دو مدل کالیبر 333 میلی متر بوده و دارای سر جنگی 175 کیلوگرمی شدیدالانفجار است. طول این دو راکت، در مدل تک مرحله ای در حدود 6.5 و در مدل دو مرحله ای 9.5 متر است و شعاع ترکش های آن 500 متر می باشد که از سوخت جامد بهره می برند.
 

فجر 5

پرتابگر این موشک ها نیز به صورت متحرک بوده و معمولا هر پرتابگر دارای 4 موشک فجر 5 می باشد. این پرتابگرها توان شبکه شدن با یکدیگر، همچنین شلیک به صورت تک راکت یا شلیک رگباری را در شب و روز به همراه تحرک بالا را فراهم می کند.

همچنین موشک نازعات نیز که نسل جدیدی از آن در جریان رزمایش بهار امسال نزاجا مورد آزمایش قرار گرفته است یادگاری از شهید بزرگوار حسن طهرانی مقدم است که در سالهای اوج جنگ تحمیلی برای مقابله با ارتش عراق طراحی و ساخته شده است. در حال حاضر دو مدل از راکت نازعات به نام های نازعات 6 و نازعات 10 در سازمان رزم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران وارد شده است.

موشک نازعات 6 دارای برد 100 کیلومتر و وزن سر جنگی 130 کیلوگرم است. طول این موشک در حدود 6 متر و 30 سانت بوده و از سوخت جامد بهره می برد. وزن کلی این موشک 960 کیلوگرم و وزن پیشران آن 420 کیلوگرم است. موشک نازعات 10 دارای برد 130 کیلومتر و طولی بیش از 8 متر بوده و وزن سر جنگی آن 230 کیلوگرم است. وزن ماده پیشران این موشک 865 کیلوگرم و وزن اولیه موشک 1830 کیلوگرم است. این موشک از سوخت جامده استفاده می کند.
 

از سوی دیگر، موشک های زلزال نیز می توانند به نوبه خود، نقش مهمی در شهر زیرزمینی ارتش ایفا کنند. این موشک ‌ها همنام خانواده ‌ای از مهمترین و مشهورترین راکت ‌های ایرانی هستند که در دهه 1370 تولید شده و دارای چند گونه مختلف با بردهای اعلام شده 125 تا 270 کیلومتر و سرجنگی 450 تا 900 کیلوگرم هستند.

آیا ساکنان شهر موشکی حتما باید "بالستیک" باشند؟

با توجه به نوع تجهیزات و ساختار نظامی نیروی زمینی ارتش، این سوال مطرح می شود که با وجود شهرهای موشکی سپاه پاسداران که با انواع موشک های بالستیک تجهیز شده اند، باز هم نیازی به ایجاد و توسعه شهرهای موشکی با بردهای کمتر وجود دارد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که با توجه به جغرافیای وسیع کشورمان و حضور نیروهای فرامنطقه ای و با خوی تجاوزگری در حوالی مرزهای مختلف ایران، تنوع و توسعه شهرهای موشکی یک ضرورت محسوب می شود و هر کدام از تجهیزات موجود در آن، پاسخگوی نوعی از تهدیدات خواهد بود.

به معنای ساده تر، موشک های بالستیک و دوربرد جمهوری اسلامی ایران که در اختیار سپاه پاسداران قرار دارند، در صورت نیاز به سمت اهداف دوربرد و خاص مثل رژیم صهیونیستی شلیک خواهد شد، اما موشک هایی با برد کمتر و تنوع بیشتر، می توانند اهداف موجود همانند پایگاههای هر متجاوز در منطقه را نابود کنند.

از سوی دیگر، با توجه به سخنان فرمانده نیروی زمینی ارتش که اشاره به استقرار سایر تجهیزات دفاعی ارتش در این شهرهای موشکی را دارد، می توان تحلیل کرد که با این اوصاف، کم کم نیروهای مسلح کشورمان عملا از دایره رصد و اطلاع ماهواره ها و سایر چشمان نامحرم دشمن خارج شده و امکان هیچ گونه پیش بینی و برآوردی از توان دفاعی کشورمان، وجود نخواهد داشت.