به گزارش یزدرسا، یوزپلنگ ایرانی یا همان یوز آسیایی به عنوان سومین گربه سان زیبای آسیایی شناخته می شود که در آستانه انقراض و به نوعی در یک قدمی نابودی قرار دارد و چنانچه مسئولین اقدامی موثر برای نجات این حیوان نداشته باشند به طور قطع نسل این گونه حیات وحش برای همیشه از میان خواهد رفت.

در جدیدترین ایده سازمان محیط زیست کشور قصد دارد با زنده گیری تنها یوزپلنگ های باقی مانده در استان یزد به تکثیر نیمه طبیعی آن‌ها اقدام کند.

زیستگاه یوزپلنگ‌ها زمانی در ایران و در کشور‌های همسایه گسترده بود و جمعیت قابل توجهی از این نوع گونه حیات وحش در قلمروهای خود زندگی می کردند، اما در حال حاضر این گونه در کشور‌های همسایه منقرض شده و زیستگاه‌ فعلی آن به منطقه مرکزی ایران محدود شده است.

زیستگاه عمده یوزپلنگ در ایران دشت کویر است که بخش‌هایی از استان‌های کرمان، خراسان، کرمان، یزد، تهران و مرکزی را در برمی‌گیرد. اکنون این ناحیه وسیع استپی و بیابانی به آخرین پناهگاه یوز آسیایی مبدل شده است. به طور مشخص و کاملاً واضحی طی دو دهه اخیر تعداد گزارش‌های رسیده از این ناحیه وسیع در مورد مشاهده یوز کاهش یافته و تنها گزارشات معدودی از مشاهده جانور در پارک ملی کویر، مناطق توران نابیندان، دره انجیر، میاندشت و خوش ییلاق به دست آمده است.

هر چند  آمارهای ضد و نقیضی درباره جمعیت یوزهای ایرانی طی سال‌های گذشته ارائه شده اما طبق جدیدترین اعلام مسئولین محیط زیست کشور بین 20 الی 50 قلاده یوز در کل کشور وجود دارد که در این میان در استان یزد به عنوان یکی از زیستگاه های اصلی این گونه تنها ۲ قلاده یوزپلنگ نر باقی مانده و در سایر استان های کشور نیز مشاهدات پراکنده ای از این گونه گزارش شده است.

چه خطراتی یوز آسیایی را تهدید می کند؟

عوامل انسانی مانند شکار غیرمجاز، تصادفات جاده ا‌ی و ... به عنوان تهدیدی جدی برای بقای این گونه های کمیاب هستند. به طوری که طبق گفته مدیر کل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس گزارشات طی 16 سال گذشته 42 قلاده یوز تلف شده‌اند که از این تعداد تلفات حدود 28 قلاده یعنی حدود 70 درصد مربوط به تصادفات جاده‌ای بوده است که در جهت کاهش تلفات، ایمن سازی جاده‌ها و کریدورهای عبوری به خصوص در جاده‌های منتهی به زیستگاه این گونه ارزشمند امری حائز اهمیت است.

وجود معادن مختلف زغال سنگ، آهن و مس در زیستگاه های یوزپلنگ از اصلی ترین دلایل تلفات این گونه در ایران بشمار می رود؛ استخراج معدن به خودی خود تهدیدی برای یوزها نیست. بلکه خطر اصلی احداث جاده برای این معادن و رفت‌وآمد انسان در این جاده‌ها است که باعث نزدیکی بین انسان و یوز شده و به کاهش امنیت حیات وحش این گونه منجر شده است.

موسی شمسایی، کارشناس اداره کل محیط زیست استان یزد با اشاره به عوامل انسانی تهدیدکننده گونه‌های جانوری، یکی از مهمترین این عوامل را راه‌سازی‌های نامناسب ذکر و در این باره تصریح کرد: هر ساله تعداد زیادی از گونه‌های حیات وحش به ویژه بعضی از حیوانات در معرض خطر انقراض، در جاده‌ها تلف می‌شوند.

وی ادامه: تنها در مورد تلف شدن یوز آسیایی در جاده‌های یزد تاکنون هفت مورد گزارش ثبت شده و این رقم وقتی فاجعه‌آمیزتر می‌شود که بدانیم کل جمعیت یوزپلنگ آسیایی در جهان کمتر از 50 قلاده برآورد می‌شود.

شمسایی اظهار داشت: به راحتی با جانمایی درست و شناسایی کریدورهای حیات وحش و ایجاد پل‌های روگذر برای حیوانات می‌توان مانع چنین اتفاقات ناگوار شد چرا که در غیر این صورت می‌توانیم مسبب نابودی یک گونه مهم در حیات وحش برای  همیشه باشیم.

وی علاوه بر ساخت جاده‌ها بدون مکان‌یابی زیست محیطی، عواملی مانند استقرار کارخانجات بدون در نظر گرفتن ملازمات زیست محیطی، فعالیت‌های معدن‌کاوی و شکار بی رویه را نیز از دیگر عوامل انسانی مخرب محیط زیست دانست و عنوان کرد: این فعالیت‌ها و عوامل انسانی به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر تخریب زیستگاه‌ها، کاهش جمعیت و انقراض گونه‌های جانوری تاثیرگذار است.

شمسایی با بیان این که تاثیر تخریب زیستگاه‌ها گسترده‌تر از تاثیر شکار بی‌رویه بر گونه‌های جانوری است افزود: هر کدام از اجزای اکوسیستم مانند زیستگاه و گیاهان، جانوران و میکرواورگانیسم‌‎ها شبیه حلقه یک زنجیر به هم وابسته هستند و در صورتی که یکی از این حلقه‌ها دچار آسیب شود، این زنجیره کارایی اصلی خود را از دست می‌دهد لذا اگر زیستگاه به عنوان بستر حیات سایر موجودات تخریب شود، حیات کل موجودات به خطر می‌افتد.

میزان تلفات جاده ای یوزهای ایرانی موید عمق خطر و شرایط بحرانی برای این گونه جانوری است که باید با فوریت و شتاب هر چه بیشتر نسبت به ایمن سازی جاده هایی که از محل زیستگاه های این گربه سان زیبا و منحصر به فرد عبور می کند،اقدام شود.

شعار همزمان حمایت از حیات وحش و گسترش معادن!

هر چند در سال های اخیر اقدامات مختلفی برای حفظ بقا و تکثیر طبیعی و نیمه طبیعی یوزهای ایرانی انجام شده است اما متاسفانه تاکنون این تلاش ها بی نتیجه مانده است. در جدیدترین ایده، سازمان محیط زیست کشور قصد دارد تنها دو یوزپلنگ نر که در استان یزد هستند را زنده گیری کند و برای تکثیر نیمه طبیعی از آن ها استفاده کند که البته همزمانی مطرح شدن این طرح با صدور مجوز معدن کاوی در زیستگاه این حیوان در استان یزد شائبه برانگیز شده است.

در حالی که زنگ‌های خطر برای انقراض قریب الوقوع آخرین بازمانده‌های یوزپلنگ ایرانی به صدا درآمده و تقریبا همه گروه های اجتماعی نسبت به این موضوع آگاه شده اند در کمال ناباوری در همان ابتدای آغاز دولت دوازدهم مجوز معدن‌کاوی در معدن D19 اردکان واقع در حاشیه پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی صادر شد.

هر چند این اقدام دولت واکنش های گروه های مختلف دوستدار طبیعت را به دنبال داشت و در مقابل مسئولین سازمان محیط زیست توجیه کردند که موضوع آنومالی D19 و شروط مطرح شده برای «اکتشاف» و نه «استخراج» سنگ معدن بوده است اما همچنان نگرانی‌ها در این زمینه وجود دارد چرا که صاحبان قدرت و ثروت به خوبی در سال های گذشته نشان داده اند که برای دستیابی به منابع بیشتر خود از هیچ چیزی فروگذاری نخواهند کرد.

مطرح شدن موضوع انتقال یوزهای باقی مانده در استان یزد به محیطی محصور برای طرح تکثیر نیمه طبیعی که بارها با شکست مواجه شده این شائبه را می رساند که اجرای این طرح با هدف آماده سازی شرایط و زمینه برای صدور فعالیت های معدنی در پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر استان یزد صورت می گیرد.

چه کسی جاده قتل عام یوز ایرانی را هموار می کند؟!

نوید قلی‌خانی، کارشناس حیات وحش گفت: سمن‌های محلی از جمله انجمن دوستداران محیط زیست اردکان بارها نسبت به معدنکاوی در منطقه D۱۹ معترض شده و نامه‌نگاری‌هایی را با سازمان حفاظت محیط زیست انجام داده‌اند. انجمن یوزپلنگ ایرانی نیز با تهیه مستندات و شواهد موجود مبنی بر اینکه دره‌انجیر یکی از شاهراه‌های عبور یوزپلنگ است به منظور جلوگیری از این معدنکاوی تلاش کرد و توانست به میزان قابل توجهی تاثیرگذار واقع شود به گونه‌ای که سازمان حفاظت محیط زیست همواره در برابر صدور این مجوز ایستادگی کرد. اما این مجوز سرانجام اخیرا صادر شد.

 وی با بیان اینکه صدور مجوز معدنکاوی در منطقه D۱۹ به معنی موافقت با حداکثر آسیب به محیط زیست به قیمت حداقل هزینه برای صنعتگران است، اظهار داشت: فعالان محیط زیست بارها اعلام کرده‌اند که با انجام اکتشافات در معدن توت مخالفتی ندارند. چرا که این اکتشافات در این معدن، تهدیدی برای محیط زیست و به ویژه یوزپلنگ به شمار نمی‌رود. اما علی‌رغم برخورداری معدن توت از ذخیره غنی سنگ آهن، دست روی معدن D۱۹ در زیستگاه یوز گذاشته‌ شده است چرا که به معدن چادرملو نزدیک‌تر است و اکتشافات در آن مشمول هزینه‌ای کمتر خواهد شد.

قلی‌خانی اذعان داشت: با آغاز معدنکاوی در این منطقه نه تنها امنیت زیستگاه و اکوسیستم منطقه به هم ریخته می‌شود بلکه شاهراه عبوری یوزپلنگ‌های منطقه که به دنبال یافتن آب و طعمه میان دره‌انجیر، آریز، بهاباد و بافق جابه‌جا می‌شوند قطع می‌شود. به علاوه این منطقه زیستگاه جانوران ارزشمند دیگری از قبیل پلنگ، گربه شنی، کاراکال، گربه وحشی، کفتار، گرگ، انواع علف‌خواران و پرندگان شکاری کمیاب است که در صورت آغاز معدنکاوی قربانی پیامدهای ناگوار آن خواهد شد.

این فعال محیط زیست یادآور می‌شود: معدنکاوی به خودی خود یک پدیده مخرب است اما علاوه بر پیامدهایی جبران‌ناپذیری که برای منطقه به همراه می‌آورد با فراهم آوردن بستری برای شکار، تهدیدی برای جمعیت حیات وحش منطقه محسوب می‌شود. چه بسیار مواردی که محیط‌بانان، کارگران معدن را دستگیر کرده‌اند اما به جز چند مورد، اغلب رسانه‌ای نشده. حالا هم معدنکاوی در جوار پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر، زمینه شکار را برای کارگران معدن D۱۹ فراهم خواهد آورد.

وی در واکنش به وعده مدیرعامل شرکت چادرملو مبنی بر رعایت ضوابط محیط زیستی و اینکه این شرکت تاکنون بیش از ۸۰ هکتار فضای سبز در دل کویر مرکزی ایجاد کرده می‌گوید: اینکه ادعا کنیم با کاشت درخت و ایجاد فضای سبز، کارکرد اکولوژیکی یک زیستگاه بیابانی را برگردانده‌ایم قابل قبول نیست. هر زیستگاه، ویژگی‌های اکولوژیکی مخصوص به خودش را دارد. زمانی که این زیستگاه تخریب می‌شود و کارکرد اکولوژیکی خودش را از دست می‌دهد دیگر نمی‌توان گونه‌های جانوری و گیاهی از دست رفته را به منطقه بازگرداند. تخریب یک کویر ارزشمند را نمی‌توان با کاشت درخت جبران کرد.

قلی خانی در پایان با ابراز تاسف از موافقت سازمان حفاظت محیط زیست با اکتشاف در معدن D۱۹ می‌گوید: باور داشتیم رویه آقای روحانی جلوگیری از تخریب محیط زیست و ایستادگی در برابر اجرای طرح‌های فاقد توجیه اکولوژیکی و اقتصادی است اما در کمال ناباوری در ماه‌های آغازین دولت دورازدهم، صدور مجوز برای این طرح مخرب را شاهد بودیم.

سیاسی کاری سازمان محیط زیست و پایان ناخوشایند یوز ایرانی

صدو مجوز اکتشافات در معدن D۱۹ اردکان واقع در حاشیه پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی،  ان هم پس از سالها ایستادگی سازمان حفاظت محیط زیست در برابر شرکت صنعتی و معدنی چادرملو، در ماه‌های آغازین ریاست کلانتری بر خلاف همه شعارهایی بود که دولت تدبیر در راستای حفاظت از محیط زیست می‌داد و ادامه روند غفلت و کوتاه آمدن سازمان محیط زیست پایان ناخوشایندی را برای سرنوشت یوزهای آسیایی رقم خواهد زد.

انتهای پیام/ق