به گزارش یزدرسا به نقل از راه دانا؛تحریم ها از دیرباز به عنوان یک گزینه برای تأثیر گذاری بر مذاکرات یا تغییر رفتار یک کشور خارجی یا یک گروه مشخص، بدون نیاز به برخورد نظامی، مورد استفادۀ سیاستگذاران ایالات متحده بوده است. ایالات متحده طی دو قرن گذشته ده ها بار از تحریم ها سود جسته و به بهبود بخشیدن نحوۀ به کار بردن آنها ادامه داده است.

هدف از برقراری تحریم ها ایجاد هزینه برای دولت ها، یا افرادی و نهادهایی است که به اقدامات مغایر با سیاست خارجی ایالات متحده، از جمله نقض حقوق بشر یا اشاعۀ سلاح های کشتار جمعی، مبادرت می ورزند. ایالات متحده از تحریم ها به منظور ایجاد انگیزه برای دیگر کشورها با هدف واداشتن آنها به پیروی از قطعنامه های سازمان ملل متحد نیز استفاده کرده است.

درک این نکته شایان اهمیت است که تحریم ها تنها تاکتیک هایی هستند که در چارچوب یک راهبرد وسیع تر به منظور تغییر اقدامات یک دولت به شمار می روند. آنها را به خودی خود نمی توان به عنوان یک راهبرد محسوب کرد. ایالات متحده همچنین از فشار دیپلماتیک، نهادهای چند ملیتی و دیگیر تدابیر به منظور تغییر رفتار یک کشور مورد نظر سود می جوید. تحریم ها به ویژه هنگامی که با مشارکت جامعۀ بین المللی به کار بسته شوند ابزارهای نیرومندی هستند .  

                  
برنامه اقدام مشترک که در پاییز سال 1392 در میان نگاههای بسیار طرفین به آینده پیش رو در ژنو به امضای محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و کاترین اشتون مسول سیاست خارجی اتحادیه اروپا  و البته با تایید جان کری وزیر امور خارجه امریکا  بهامضا رسید. امید ها را به توافق بزرگ بر انگیخت.

در این  موارد پیدا و پنهان اختلافات گسترده طرفین  شاید محوری ترین و اصلی ترین راهبرد مد نظر جمهوری اسلامی  حفظ وسعت و تراز توان غنی سازی ایران و بر داشتن تحریم ها  اعمال شده علیه ایران  در این مذاکرات  بوده است . از فردای  توافق موقت ژنو  ودر پس جلسات مکرر پیدا و پنهان کارشناسان و مقامات و نمایندگان طرفین "وعده برداشتن تحریم ها"  در  این مذاکرات  یکی از دو خواسته اصلی ایران بوده است .

این پژوهش در صدد است تا در فارغ از هیا هو های  بوجود آمده ناشی از موضوع توافق  به یکی از اصلی ترین مسائل چالش بر انگیز یعنی  موضوع تحریم ها و انواع مختلف آن و هم چنین  امکان لغو یا تعلیق و مقام  یا نهاد دارای صلاحیت  باری این امر بپردازد

1-  کنگره

از اصلی ترین نقش آفرینان تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران  بوده است که مهم ترین بخش تحریم ها و مهم ترین و اثر گزار ترین تحریم هایی که در جدول زیر خواهد آمد مربوط به عملکرد کنگره در رابطه با ایران  است .  کنگره آمریکا که متشکل از مجلسین سنا و نمایندگی آن کشور می باشد مهم ترین نقش را در موضوع تحریم های گسترده در طول سالیان گذشته ایفا نموده است  در تمامی قوانین مصوب کنگره حوزه های مختلف تحریم (مالی،تسلیحاتی، سرمایه گزاری،و...) هدف قرار داده است. از این رو سخت ترین بخش مربوط  موضوع تحریم های ایران قوانین مصوب کنگره می باشد که برای برداشتن آنها در اکثر مواقع  نیازمند قانون گزاری مجدد کنگره می باشد . هرچند در معدود از موارد رییس جمهور می تواند  راسا اقدام  نماید.

مصوبات کنگره ایالات متحده

تحریم

بخش

هدف

امکان تعلیق تحریم

امکان  برداشتن تحریم
تخصیص بودجه برای عملیات خارجی
Foreign Operations
Appropriations
7041 (c)
فراورده های نفتی پالایش شده
به هیچ وجه
در اختیار کنگره
7070(b)(1)
کمک های هسته ای روسیه به ایران
در اختیار رئیس جمهور
در اختیار کنگره
تحریم‌های عراق
مصوب 1990
Iraq Sanctions
Act of 1990
586G
تکنولوژی هسته ای
لغو
در اختیار کنگره
منع گسترش تسلیحات ایران-عراق
مصوب 1992
Iran-Iraq arms non-proliferation Act of 1992
1603
تسلیحات و تکنولوژی هسته ای
لغو
(12 تا 6 ماه)
در اختیار کنگره
1604
تکنولوژیWMD
لغو
(12 تا 6 ماه)
در اختیار کنگره
1605
تکنولوژیWMD
لغو
(12 تا 6 ماه)
در اختیار کنگره
تحریم‌های ایران
مصوب 1996
Iraq Sanctions

5(a)
بخش های مربوط به نفت و پتروشیمی
لغو
(12 تا 6 ماه)
در اختیار کنگره
5(b)(1)
تکنولوژیWMD
لغو
(12 تا 6 ماه)
در اختیار کنگره
5(b)(2)
استخراج، تولید و حمل و نقل اورانیوم
لغو
(12 تا 6 ماه)
در اختیار کنگره
گسترش انرژی هسته‌ای ایران
مصوبۀ پیشگیرانه 2002
Iran Nuclear Proliferation Prevention Act of
1343(b)
کمکهایIAEA  در بخش تکنولوژی هسته ای
به هیچ وجه، اما در صورت صلاح‌دید وزیر امور خارجه تشخیص می‌دهد
در اختیار کنگره
قانون تحریم های جامع ایران، پاسخگویی، و کاهش سرمایه گذاری
2010
CIADA
Comprehensive Iran Sanctions, Accountability, and Divestment Act of 2010
104(c)(2)
فعالیت ها و مذاکرات مالی
لغو
با تایید رئیس جمهور

104(c)(4)
صنعت ملی نفت ایران و شرکت های نفت کش

لغو
با تایید رئیس جمهور
108
اجرای تحریم های سازمان ملل
با تشخیص رئیس جمهور
با تایید رئیس جمهور
303
تکنولوژیWMD
لغو
(12 ماه)
با تایید رئیس جمهور
اعطای اختیار دفاع ملی
مصوب 2012
National Defense Authorization Act of 2012
1245(b)
پول شویی
لغو
(4 تا 6 ماه)
با تایید رئیس جمهور
1245(d)(1)
معاملات و مذاکرات مالی
لغو
(4 تا 6 ماه)
با تایید رئیس جمهور
1245(d)(3)
صادرات نفت
لغو
(4 تا 6 ماه)
با تایید رئیس جمهور



کاهش تهدید ایران و
حقوق بشر در سوریه
مصوب 2012
Iran Threat Reduction and Syrian Human Rights Act of 2012
211
بیمه کشتی رانی و حمل و نقل دریایی برای تکنولوژی‌های دومنظوره
لغو
با تایید رئیس جمهور
212
بیمه نفت کش ها ( حمل ونقل دریایی نفت )
لغو
با تایید رئیس جمهور
213
بدهی های دولتی ایران
لغو
با تایید رئیس جمهور
217
بانک مرکز ایران
بسته به نظر رئیس جمهور
با تایید رئیس جمهور
218
معاملات و مذاکرات مالی
لغو
با تایید رئیس جمهور
220
اطلاع رسانی بازرگانی و تجاری
به صلاح دید رئیس جمهور
با تایید رئیس جمهور
221(1)
مقامات رسمی که درگیر برنامه هسته ای ایران هستند
لغو
با تایید رئیس جمهور
302
معاملات و مذاکرات مالی
لغو
با تایید رئیس جمهور
303
موسسات مستقلی که تحت تحریم های سازمان ملل هستند
لغو
با صلاحدید رئیس جمهور
501
بخش آموزش در زمینه ها و علوم خاص
به هیچ وجه
با تایید رئیس جمهور

504
بازگرداندن درآمد های نفتی
به صلاح دید رئیس جمهور
در اختیار کنگره
آزادی ایران و
ضد گسترش
مصوب 2012
Iran Freedom and Counter-Proliferation Act of 2012
1244 (c)(2)(A)
بخشهای کشتی رانی و کشتی سازی
لغو(6 ماه )
در اختیار کنگره
1244 (c)(2)(B)
بخش بنادر
لغو
(شش ماه)
در اختیار کنگره
1244 (c)(2)(C)
داد و ستدهای مالی
لغو
(شش ماه)
در اختیار کنگره
1244 (d)(1)(A)
بخش‌های انرژی و کشتیرانی
لغو
(شش ماه)
در اختیار کنگره
1245 (a)(1)
فلزات گرانبها و نیمه پرداخته شده
لغو
(شش ماه)
در اختیار کنگره
1246 (a)(1)
خدمات بیمه‌ای
لغو
(شش ماه)
در اختیار کنگره
1247 (a)
داد و ستدهای مالی
لغو
(شش ماه)
در اختیار کنگره

2-   دستورالعمل‌های اجرایی  صادر از سوی رییس جمهور آمریکا

ریاست جمهوری آمریکا با تکیه بر قدرت منشا شده از قانون اساسی آمریکا و در راستایی  تامین منافع ملی آمریکا و امنیت کملی آن کشور می تواند راسا و یا در امتداد قانون گزاری کنگره دستور العمل های اجرایی را صادر نماید. از این رو در موضوع تحریم ایران روسای مختلف جمهوری آمریکا  دستور العمل های قانونی را برای اجرا و تشدید تحریم علیه ایران امضا نموده اند این بخش از تحریم ها  برای تعلیق یا برداشتن عموما نیازمند  فرامین اجرایی جدیدی از سوی رییس جمهور آمریکا می باشد. جدول زیر نشان دهنده مجموعه اقدامات و سیاست های آمریکا در طول سالیان گذشته در قالب فرامین اجرایی رییاست جمهوری امریکا در موضوع تحریم  در رابطه با ایران بوده است

تحریم
هدف
الزامات تعلیق تحریم‌ها
الزامات حذف تحریم‌ها
E.O. 12938
کمک‌های خارجی اعتبارات و تسلیحات
در اختیار رئیس جمهور
در اختیار رئیس جمهور
E.O. 12957
بخش نفت خام
در اختیار رئیس جمهور
اقدام کنگره
E.O. 12959
بخش نفت خام
در اختیار رئیس جمهور
در اختیار رئیس جمهور
E.O. 13382
بلوکه کردن دارایی‌ها
در اختیار رئیس جمهور
در اختیار رئیس جمهور


E.O. 13574
مساعدت ها ( وام ) و مبادلات بازرگانی
به صلاح دید رئیس جمهور
در اختیار کنگره
E.O. 13590
بخش های انرژی و پتروشیمی
به صلاح دید رئیس جمهور
در اختیار کنگره
E.O. 13599
دارایی های بلوکه شده ، بانک مرکزی
به صلاح دید رئیس جمهور
با تایید رئیس جمهور
E.O. 13622
مبادلات و مذاکرات مالی
به صلاح دید رئیس جمهور
به صلاح دید رئیس جمهور
E.O. 13628
مبادلات و مذاکرات بازرگانی، دارایی های بلوکه شده و تسلیحات
به صلاح دید رئیس جمهور
به صلاح دید رئیس جمهور
E.O. 13645
ارز ایران، مبادلات و مذاکرات مالی
به صلاح دید رئیس جمهور
به صلاح دید رئیس جمهور

3-   اقدامات تحریمی  اتحادیه اروپا
تحریم
هدف
الزامات تعلیق تحریم ها
الزامات حذف تحریم ها
Council Common Position
2007/140/CFSP, Council
مصوبۀ 423/2007
تسلیحات، مبادلات بازرگانی و بلوکه کردن دارایی‌ها
تصمیم متفق‌الرای شورای اتحادیه اروپا
تصمیم متفق‌الرای شورای اتحادیه اروپا
Council Decision
2010/413/CFSP, Council
مصوبۀ 961/2010
تسلیحات،تکنولوژی های دو منظوره،انسداد دارایی‌ها و مبادلات و مذاکرات بازرگانی، تجارت، حمل و نقل، انرژی و بخش های بیمه ای، آموزش در زمینه های حساس
تصمیم متفق‌الرای شورای اتحادیه اروپا
تصمیم متفق‌الرای شورای اتحادیه اروپا
Council Decision
2012/35/CFSP, Council
مصوبۀ 267/2012
تسلیحات، مبادلات بازرگانی، انسداد دارایی ها ، فلزات خام یا نیمه فراوری شده، صادرات نفت و گاز خام، انرژی، بیمه، صنایع کشتی سازی و بخشهای مربوط به حمل و نقل
تصمیم متفق‌الرای شورای اتحادیه اروپا

اتحادیه اروپا تشکل سیاسی و اقتصادی متشکل از ۲۸ کشور در قاره اروپا است که با نام اختصاری EU خوانده می‌شود. این اتحادیه در اصل گسترش یافته جامعه اقتصادی اروپا است که در سال 1957 با همکاری 6 کشور اروپایی تشکیل شد. از آن زمان به بعد اتحادیه به سرعت گسترش یافت. اعضای بیشتری پیدا کرد و حیطه کارش وسیع‌تر شد.  این اتحادیه همزمان با اوج گرفتن موضوع هسته ای ایران واز شروع مذاکرات هسته ای ، اتحادیه اروپا همواره یکی از طرف های درگیر در این موضوع بوده است. هرچند اتحادیه اروپا در بردارنده هویت مستقل سیاسی از آمریکا است .

اما در موضوع هسته ای ایران  همراهی حداکثری را با ایران داشته است. این همراهی و هم موضعی در قالب تحریم های اتحادیه اروپا نیز ادامه یافت و اتحادیه اروپا برای  همراه نشان دادن خود در موضوع تحریم ها با تصویب سه مصوبه در نهاد های قانون گزاری خود  باعث سنگین تر شدن بار تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران  شد .  جدول زیر محموعه اقدامات اتحادیه اروپا را در موضوع تحریم و چگونگی لغو یا تعلیق تحریم های تصویب شده  را نشان مدهد.

4-   تحریم‌های  سازمان ملل

سازمان ملل متحده و رکن صلاحیت دار آن برای تامین امنیت جهانی  یعنی شورای امنیت در موضوع تحریم های اعمال شده در پرونده هسته ای  ایران ، همانند سه اضلاع دیگر مربع تحریم ها به نقش آفرینی موثری روی آورد. از این رو  شورای امنیت سازمان ملل با اعمال تحریم ها خود در قالب قطعنامه های  های چهارگانه  به ایفای نقش پرداخته است   سازمان ملل  در موضوع تحریم  به دو روش  زیر قدام  نموده است .

الف تحریم‌های تجاری: تحریم‌های تجاری واردات به کشور تحت تحریم و صادرات از آن کشور را محدود می‌کند. این محدودیت ممکن است جامع باشد مانند تحریم عراق یا می‌تواند گزینشی باشد که فقط برخی از کالاهای خاص را محدود می‌کند. تحریم‌های جامع در آگوست و سپتامبر 1990 علیه عراق برای اجبار آن کشور به عقب‌نشینی از کویت اعمال شدند. همچنین در آوریل 1992 بار دیگر تحریم جامع علیه آن کشور برای اجرای قطعنامه 687 شورای امنیت متعاقب عملیات طوفان صحرا اعمال گردید. تحریم‌های همه‌جانبه همچنین علیه یوگسلاوی (1996-1991) و صربستان و مونته نگرو (1996-1992) و هائیتی (1993) اعمال شدند.

ب تحریم‌های مالی: تحریم‌های مالی رابطه نزدیکی با تحریم‌های اقتصادی دارند؛ ولی تمرکز آن‌ها بر ممنوعیت جریان پول و منابع مالی به درون یا از کشور تحریم‌شده قرار دارد. تحریم‌های مالی همچنان که در فرآیند اینترلاکن مورد بررسی قرار گرفت می‌تواند شامل مسدود کردن دارایی‌های دولت، محدود کردن دسترسی به بازارهای مالی و محدودیت وام و اعتبار، محدودکردن تبادل مالی بین‌المللی و محدودیت فروش و تجارت در خارج از کشور باشد. تحریم‌های مالی بخشی از تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه کشورهای هدف می‌باشند.2

قطعنامه های شورای امنیت   سازمان ملل

تحریم
هدف
الزامات تعلیق تحریم ها
الزامات حذف تحریم ها
قطعنامه  1737
تکنولوژی های دو منظوره،انسداد دارایی ها، آموزش در زمینه های حساس
بنابر تصمیم شورای امنیت سازمان ملل
بنابر تصمیم شورای امنیت سازمان ملل

قطعنامه   1747
تکنولوژی های دو منظوره ، انسداد دارایی ها، تسلیحات
بنابر تصمیم شورای امنیت سازمان ملل
بنابر تصمیم شورای امنیت سازمان ملل
قطعنامه   1803
تکنولوژی‌های دوگانه، انسداد دارایی ها
بنابر تصمیم شورای امنیت سازمان ملل
بنابر تصمیم شورای امنیت سازمان ملل

قعطنامه    1929
تکنولوژی های دو منظوره، مبادلات و مذاکرات بازرگانی، انسداد دارایی ها، تسلیحات
بنابر تصمیم شورای امنیت سازمان ملل
بنابر تصمیم شورای امنیت سازمان ملل

بنابراین فارغ از نتیجه گفتگوهای سخت و فشرده و نفس گیری که اکنون درجریان است نوشتار حاضر کوشیده است تا در تبیین  یکی از چنبه های سخت موضوع (تحریم ها)  گامی به جلو برداشته باشد. تنوع موضوع تحریم ها،  چند گانه بودن منشا قانون گزاری ، تکرار حوزه ها و نهاد های ایرانی تحریم شده  در قوانین مختلف،   و مهم تر از همه نقش آفرینی  نهاد های سیاسی چون کنگره ، شورای امنیت، اتحادیه اروپا  باعث شده است تا تحریم ها و بحث بر سر برداشتن آن به یکی از غامض ترین مباحث درگیر در موضوع پرونده هسته ای ایران گردد.

پیچیدگی این موضوع تا آن اندازه است که می تواند به  نتیجه نرسیدن یا رسیدن مذاکرات را منوط به چگونگی حل و فصل موضوع تحریم ها دانست.

منابع                                      
/2014Danny Vinik/Strategic Moves: Using Smart Sanctions in the 21st Century -1                                                        
2- محسن  عمادی فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و ششم، شماره 1، بهار 1391
-3Easing US and EU Sanctions on Ira/n Kenneth Katzman. Atlantic Council of the United State
-4The US and Iran: Sanctions, Energy, Arms Control, and Regime Change /Anthony H. Cordesman, Chloe Coughlin-Schulte, and Bryan Gold. Center for Strategic and International Studies
-5Conditional Sanctions and Repeal Authority: A Mechanism for Legislative-Executive Cooperation on Negotiations with Iran
Charles Wald, Charles Robb, and Blaise Misztal. Bipartisan Policy Center
-6Spider Web: The Making and Unmaking of Iran Sanctions/International Crisis Group
-7Iran Sanctions/Kenneth Katzman. Congressional Research Service
8- همچنین بنگرید

انتهای پیام/ص