عصر فرهنگ، برای تشریح اینکه این احتمال شاید بهتر باشد از کسی شروع کنیم که به عنوان عامل اصلی کودتا معرفی شده است، فتح الله گولن. او یک رهبر مذهبی است و اسلامی که او ترویج می‌کند نمونه تام و تمام اسلام لیبرال است و به همراه وهابیت (اسلام متحجر) دوگانه اسلام مطلوب آمریکا (اسلام آمریکایی) را تشکیل می‌دهند. اسلام گولنی اهل مدارا و سازش و کاملا دلپذیر برای غرب است و می‌تواند به عنوان آنتی‌تز انقلاب اسلامی در همسایگی آن به قدرت برسد. این ویژگی‌های اسلام گولنی باعث می‌شود آمریکا نتواند از آن چشم بپوشد؛ لذا تلاش خود را برای به قدرت رساندن آن به کار می‌گیرد. تجربه هم نشان داده است که آمریکا به اسلام لیبرال تمایل بیشتری دارد، حتی در مقابل کسانی که به دوستی او امید بسته اند و نمونه روشن آن را در مصر و در روی کار آمدن السیسی به جای مرسی شاهد بودیم.  البته باید این احتمال که گولن مرتبط با سازمان سیا و در حد یک تئوریسین آن است را نیز  در ذهن خود داشته باشیم.
گولن نشر اسلام مورد نظر خود را با تاسیس مدارس و مراکز آموزشی در ترکیه و دیگر نقاط جهان آغاز کرده و به این ترتیب او پایگاه اجتماعی‌ای را بنیان نهاده است که قطع سرشاخه‌های آن پس از کودتا احتمالا تاثیر زیادی در بدنه اصلی ندارد و در آینده‌ای نه چندان دور به قدرت رسیدن تفکر او حتی از طریق انتخابات هم محتمل است که البته وقوع کودتا نشان داد او به این اندازه صبور نیست.
علاوه بر مطلوبیت اسلام گولنی برای آمریکا و پایگاه اجتماعی گولن، بازخوانی تجربه کودتاهای دیگر منطقه نیز برای ترکیه هشدار دهنده است. که به چند مورد اشاره می‌شود:
1-    یکی از عوامل اصلی ناکامی کودتای اخیر ترکیه، حضور مردم در خیابانها و حمایت از دولت اردوغان بود، حال اگر اقدامات او پس از این کودتا مانند بازداشت‌ها و اخراج‌های گسترده به نحوه‌ای صورت بگیرد که موجب رویگردانی مردم از او شود، راه برای تکرار کودتا هموار می‌شود مانند آنچه در کودتای آمریکایی 28 مرداد برعلیه مصدق و یا در کودتای مصر اتفاق افتاد که در هر دو مورد عدم حضور مردم در حمایت از دولت منتخبشان عامل تعیین کننده بود.
2-    دلسردی متحدان دولت نیز عاملی است که در بسیاری موارد موجب دلسردی مردم طرفدار را در پی دارد که بازهم در کودتای 28 مرداد، و در کودتای مصر این اتفاق رخ داد. و به نظر می‌رسد در ترکیه نیز زمینه آن وجود دارد.
3-    کودتا در مصر پس از آن اتفاق افتاد که مرسی اقدام برای تصفیه‌ی قضات را شروع کرد، بنابراین حجم عظیم بازداشت‌ها و برکناری‌ها(با فرض اینکه امکان جذب بسیاری از این افراد وجود داشت) پس از کودتای ترکیه نیز می‌تواند انگیزه‌ی افراد را برای سرنگونی دولت اردوغان به شدت افزایش دهد. ضمن اینکه پایگاه اجتماعی قدرتمند‌تر و ثروتمندتری را در اختیار مخالفان وی خواهد گذارد.
4-    حداقل تجربه کودتای 28مرداد در ایران و کودتا برضد عبدالکریم قاسم در عراق نشان می‌دهد درصورتی که عامل کودتا زنده بماند، احتمال تکرار کودتا نیز وجود خواهد داشت. البته با توجه به این نکته که کودتای دوم لزوما ناموفق نخواهد بود. از این رو امتناع آمریکا از استرداد گولن به ترکیه، و همچنین پایگاه اجتماعی گولن همواره تهدید بالقوه‌ای را در مقابل اردوغان نگاه خواهد داشت.
البته موارد فوق تنها زمینه‌های موجود برای وقوع کودتایی دیگر در ترکیه را یادآور می‌شود و نه فوریت آن را. این احتمال هم(هر چند بعید)  وجود دارد که تسویه حساب‌های اردوغان و تصفیه نهادهای حکومتی اوضاع ترکیه را بر وفق مراد اردوغان بگرداند.

محمد علی عبدالهی